نشر در ایران، نه صنعت است، نه فرهنگ

اصفهان امروز- مهرانگیز بیدمشکی:

نشر اصفهان، مشکلاتی درزمینهٔ فروش و پخش دارد. ناشران اصفهانی علاقه‌مند هستند پخش کتاب آن‌ها کشوری باشد، ولی درصد کمی از ناشران شهرستانی به بازارهای درست دسترسی دارند، چراکه فعالان بازار نشر بر روی کتاب‌هایی با فروش بیشتر کار می‌کنند، درنتیجه همه ناشران شهرستان‌های کشور به‌ویژه درزمینهٔ کتب عمومی، امکان پخش کشوری ندارند. حوزه کتاب‌های دانشگاهی اما به دلیل وجود چند دانشگاه مادر در اصفهان چنین مشکلی ندارد.

مسئله دیگر این است که در کشور ما نشر نه صنعت است، نه فرهنگ، گرچه نشر، تجارتی است که کالای فرهنگی تولید می‌کند. این در حالی است که ناشر باید بتواند بر روی اندیشه مؤلف سرمایه‌گذاری و برای او حق مادی و معنوی ایجاد کند. وقتی وزارت ارشاد به معیارهای خود درزمینهٔ نشر پایند نیست و از طرفی از ناشران حمایت می‌کند و از طرف دیگر قوانینی دست و پاگیر وضع می‌کند و طرح‌های حمایتی خوب را هم از بین می‌برد، اقتصاد نشر ضعیف می‌شود. وقتی اقتصاد نشر، معادلات بازاری درستی ندارد، مشکل ایجاد می‌شود. اگر مسئولان از ناشران حمایت کنند، می‌توانند بر کار آن‌ها نظارت هم داشته باشند، اما متأسفانه در حال حاضر جلوی کار ناشر و رقابت درست او را می‌گیرند.

امروزه هر کس مدرک لیسانس داشته باشد، به او اجازه نشر کتاب داده می‌شود و بسیاری از مؤلفان کتاب هم پس از چاپ چند کتاب خود توسط ناشران حرفه‌ای، خودشان یک انتشاراتی تأسیس می‌کنند، درحالی‌که این کار، فرهنگی و حرفه‌ای نیست و باعث سرهم‌بندی می‌شود.

شرایط موجود، موجب شده ناشر به‌جای این‌که سرمایه‌گذار باشد، سرمایه‫پذیر شود و برای چاپ کتاب یک مؤلف از او پول بگیرد که این به خاطر نبود تعریف درست برای ناشر و نویسنده است. درواقع وقتی کاری اصولی انجام نشود، جریان‌های ملغمه‌ای در آن ایجاد می‌شود، مثل مجوز دادن خارج از ظرفیت به ناشران جدید. درحالی‌که در جهان، تعداد فروشگاه‌های بزرگ کتاب زیاد است و تعداد ناشران اندک، این روند در کشور ما برعکس است.

شغل کتاب‌فروشی هم در اصفهان پرسود نیست و کتاب‌فروش‌ها صرفاً به دلیل علاقه فردی به دنبال این کار می‌روند. وقتی اداره ارشاد هیچ تعریفی برای ناشر و کتاب‌فروش و حمایت‌های خود از آن‌ها ندارد، این مشکلات ایجاد می‌شود. بعضی کتاب‌فروش‌ها علاقه‌مند به فروش کتاب‌های درسی هستند و دغدغه فرهنگی ندارند، به همین دلیل وقتی از فروش کتاب‌های تخصصی و ادبی سود نمی‌کنند، به سراغ فروش کتاب‌های درسی می‌روند.

وقتی هم در جامعه ما ارزش یک فرد را با خانه، ماشین و لباس او می‌سنجند، کسی برای ارتقای جایگاه خود در جامعه به سمت کتاب نمی‌رود. درواقع کشور ما توسعه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی پیدا نکرده و مدیریت ناکارآمد فرهنگی بر آن حاکم است. فرهنگ را مردم ایجاد می‌کنند، ولی دولت‌ها به آن جهت می‌دهند و در کشور ما این جهت‌دهی غلط است. کار فرهنگی در هیچ زمینه در کشور ما نشده و تنها افرادی با انگیزه‌های درونی در این زمینه فعالیت می‌کنند، اما معلوم نیست فعالیت این افراد تحت‌فشار اقتصادی هم ادامه یابد و تحت‌فشارهای موجود کنار نروند.