دعوت به اندیشیدن با زبانی شوخ و کودکانه

اسماعیل موحدی متولد 27 مهرماه 1359 و دانش آموخته کارشناسی ارشد کارگردانی نمایش، بازیگری را از سال 1379 به صورت حرفه ای با نمایش«عکس یادگاری» اثر « ناصر کوشان» شروع کرد. نخستین کارش در سمت کارگردانی، مربوط به نمایش« فیزیکدانها» اثر «فردریش دورنمات» در سال 1385 است. این روزها او نمایش اوباشاه را در فرشچیان روایت می کند. پاسخ های موحدی به پرسش های اصفهان امروز را با هم می خوانیم:

*نمایش اوبوشاه از کجا کلید خورد و ایده اولیه ان چه بود؟ چه مراحلی طی شد تا ان ایده اولیه پس از چه تغییراتی امروز به نمایش گذاشته شود؟

سالها پیش که دانشجوی مقطع کارشناسی تاتر بودم دکتر قطب الدین صادقی از نمایشنامه ای سخن گفت که همیشه آرزوی اجرایش را داشته و تاکنون هم میسر نشده آن نمایشنامه اوبوشاه بود و از آن روز من هم به دنبال آن نمایشنامه بودم تا روزی در کتابفروشی در تهران چشمم به نمایشنامه اوبو شاه افتاد ترجمه مرحوم جواد ذوالفقاری، بدون معطلی کتاب را خریداری کردم و در محوطه دور تئاتر شهر خلوتی پیدا کردم و با همان خوانش اول ایده های کار به ذهنم خطور می کرد و یادداشت بر می داشتم سال ۸۷ بود با دوستم علیرضا قدسیه تماس گرفتم و گفتم علی جان یک تئاتری می خواهم کار کنم که تعدادی از پرسوناژهایش میوه ها و سبزیجات هستند، علیرضا هم گفت چه ایده خوبی و قرار شد با هم همکاری داشته باشیم.

*متن نمایش کار کیست؟ مهم ترین ویژگی این متن به نظر شما در چیست؟

نمایشنامه اوبوشاه نوشته آلفردژاری است که در سال ۱۸۸۸ در رن فرانسه به دنیا آمد و در سن ۳۴ سالگی درگذشت نمایشنامه شاه اوبو بیش از سی کاراکتر دارد و در زمان خود بسیار آوانگارد و پیشرو بود که نظریه پردازان اوبوشاه او را سردمدار جنبش های ابزوردیسمو دادایسم می دانند البته از نظر من مهمترین ویژگی اثر تم آن است که درباره جاه طلبی ست نقد قدرت می کند پدر اوبو برای رسیدن به قدرت چه جنایت هایی که انجام نمی دهد ابوشاه را نقیضه مکبث شکسپیر هم دانسته اند.

*این متن چقدر مبتنی و متکی به تحقیق و پژوهش تاریخی است و چقدر نگاهی انتزاعی و فانتزی دارد؟

آلفرد ژاری متن را برای اجرای عروسکی نوشته است و مترجم جواد ذوالفقاری هم دستی در تئاتر عروسکی داشت بنابراین فانتزی بخش جدانشدنی این اثر خواهد بود چه در جنس بازی ها چه فضای کلی اثر، من در دراماتورژی جدید مکان را یک آشپزخانه گرفتم پنج آشپز که قصه اوبوشاه را روایت می کنند بنابر این بخشی از کاراکترها را به صورت سبزیجات و صیفی جات نشان دادیم که به نوعی زیر مجموعه تئاتر اشیا که از گونه های تاتر عروسکی ست قرار بگیرد.

*فضای آشپزخانه چه فرصت های تازه نمایشی در اختیار شما برای بیان جاه طلبی ها و دیگر ویژگی های خاندان سلطنتی قرار داده است؟ در عین حال این فضا، کجای کار را سخت تر کرده است؟

بسیار کمک کرده در صحنه ای که اشراف را وارد می کنند و اوبو می گوید من می خواهم تمام شمارا به هلاکت برسانم و پست ها و سمت ها و اموال شما ازآن من می شود اشراف به صورت سبزیجات و صیفی جات که در آشپزخانه موجود است بر روی میز ریخته می شود صحنه کشتار اشراف باعث می شود تماشاگر بخندد و لحظه ای بعد خنده بروی صورتش خشک می شود چون به لایه های پشتی جنایت های اوبوشاه پی می برد.

*در بین بازی ها، کدام یک را بیشتر دوست دارید؟ چرا؟

بچه ها از دانشجویان دانشگاه فرهنگ و هنر هستند بعضی از آنها تجربه اول اجرایشان است ولی تماشاگر و بازتابی که ما از او گرفته ایم نشان می دهد اجرا را به دید یک کار دانشجویی نمی بینند و با مختصات یک کار حرفه ای تمام و کمال، سنجه می کنند.

* همه انچه غیر از خود کارگردانی است، چقدر به کارگردانی کار در ارائه بهتر کمک کرده اند؟

چون طراح لباس و صحنه هم خودم بودم این طراحی ها در خدمت ایده اصلی کارگردان قرار گرفته در مورد موسیقی هم ما از همان موسیقی که سال ۸۸ توسط جواد رضایی ساخته شده بود استفاده کردیم و انقدر با بافت اثر آن موسیقی عجین شده که تغییرش ندادیم.

*این کار بنا به پیشنهاد و طراحی خودتان در سالن کوچک اجرا می شود؟ انتخاب فرشچیان چطور؟

بله به سفارش دوستم احسان جانمی که مدیریت سالن کوچک فرشچیان را دارد تصمیم گرفتم اجراهای عموم را در این تماشاخانه موسوم به اصفهان برویم هرچند شکل گرفتن و بهانه تولید اثر شرکت در جشنواره بین المللی تئاتر دانشگاهی تهران بود که در بخش مدرسین و در بیستمین سال این جشنواره شرکت کردیم.

*اثر اوبوشاه، مخاطب را به چه چیزی دعوت می کند؟

این اثر تماشاگر را دعوت می کند به اندیشیدن و تعمق در مسائل پیرامونش با زبانی شوخ و کودکانه که به واسطه فانتزی موجود در اثر شکل می گیرد.

*مهم ترین اتفاق این شب های اجرا چه بود؟ چه انتظاری از مردم، اهالی نمایش و منتقدان دارید؟

حضور استاد گرانقدر ناصرکوشان و توضیحاتی که ایشان در پایان نمایش به تماشاگران ارائه دادند بسیار جالب و دوست داشتنی بود . انتظاری نیست از هیچ کس این گونه شاید راحت تر باشی حضور مردم و حمایت خود جوششان دوست داشتنی ترین اتفاق در اجراهای این اثر بوده است.

*و سخن پایانی:

یکی از کارهایی که دراماتورژ انجام می دهد آداپتاسیون یا همان وفق دادن اثر قبلی به اثری امروزی و در نظر گرفتن تماشاگر امروز هست بنابر این وقتی مکان اثر یک آشپزخانه مدرن هست متناسب با این محیط آشپزها در سمت یک عروسک گردان قرار می گیرند و از سبزیجات و صیفی جاتی که در آشپزخانه هست جهت پیشبرد داستان و کاراکترهای مختلف استفاده می کنند. در این حالت به جای استفاده از صحنه های پیچیده شما خیلی ساده با کمک تخیل تماشاگر قصه را پیش می برید. کلا در تئاتر ما از اشیا کمتر استفاده می شود این در حالی که اشیا و در اینجا سبزیجات بسیار قابل تاویل هستند نسبت به کاراکتری که ارائه می دهند.