گشتی در موزه پست و مخابرات ایران

به گزارش ایمنا، در سال ۱۳۴۹ ساختمان تلگرافخانه تخریب شد و موزه‌ فعلی در بنایی قرار دارد که به شیوه‌ معماری ملی ساخته شده و از ساختمان‌های مهم منطقه‌ باغ ملی و دوره‌ پهلوی اول بوده است. این بنا در سال ۱۳۰۷ و در زمان وزرای قدیم پست، صور اسرافیل و نظام الدین حکمت، با مساحت 15 هزار مترمربع و صرف ۵۰۰ هزار تومان در خیابان سپه(امام خمینی) ساخته شده است. موزه‌ پست بعد از وقفه‌ای حدودا ۲۰ ساله، در سال ۱۳۶۹ پس از بازسازی بخش گمرکات امانات پستی در اداره‌ پست سابق(بال غربی آن) و با زیربنای ۶۰۰۰ متر مربع مجددا افتتاح شد. در سال ۱۳۷۴ با موافقت سازمان امور اداری و استخدامی کشور به موزه‌ وزارت پست و تلگراف تلفن تغییر نام داد و سرانجام در سال ۱۳۷۸ به نام موزه‌ پست و مخابرات شناخته شد. در حال حاضر مالک این بنا وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است.

طراح و معمار ساختمان اداره پست تهران نیکلاس مارکوف، معمار برجسته ایرانی گرجستانی بوده است. طرح این بنا تلفیقی از معماری ایرانی و اروپایی است که بر جذابیت آن افزوده است. در دوره‌ پهلوی اول گرایش به ساخت بناهای اداری و دولتی بیشتر شد و توجه به معماری آنها به شیوه‌ای که اصطلاحا التقاطی نیز گفته می‌شود، بسیار رواج پیدا کرد. در این دوره معمارانی چون مارکوف و شاگردانش بسیار اثرگذار بودند، ولی آنچه که در معماری آن روز ایران دیده می‌شود ترکیب معماری اروپایی به شیوه ای ایرانی است که معماری ایران را صاحب سبکی نو می‌کند. ساخت ساختمان پست را مهندس مارکوف آغاز کرد و مهندس مظلومیان که ایرانی بود به پایان رساند.

بنای اداره‌ پست سابق(موزه‌ ارتباطات فعلی) در منطقه‌ای به نام میدان مشق(مارش) قرار دارد که اکثر ساختمان‌های آن به غیر از ساختمان وزارت جنگ سابق(متعلق به دوره‌ ناصری) مربوط به دوران قاجاریه تا پهلوی اول است. در ساختمان موزه مانند سردر باغ ملی و دیگر بناهای میدان مشق و هم عصر، مصالح یکسانی به کار رفته است. مصالح به کار رفته در قسمت‌های مختلف متفاوت است؛ از سنگ که در پی ساختمان به کاررفته تا آجر در اکثر نقاط بدنه و چوب در در و پنجره‌ها و سقف شیروانی استفاده شده است. موزه دارای سه ورودی در شمال، جنوب و شرق است که بخش شمالی در حال حاضر مسدود و قسمت شرقی نیز در حال بازسازی است. موزه‌ پست و مخابرات دارای دو طبقه و یک زیرزمین است که در این دو طبقه هشت غرفه قرار دارد و هرکدام به موضوعی خاص می‌پردازند.

یکی از غرفه‌های طبقه‌ اول، غرفه‌ تشریفات و وزرا است که دارای تصاویری از ۷۲ وزیر از گذشته تا به امروز است؛ مانند اولین وزیر وزارت تلگراف، علی قلی خان مخبرالدوله. در سالن تمبرهای داخلی ازجمله انواع تمبرهای دوران قاجاریه، پهلوی و جمهوری اسلامی در کنار ویترین‌هایی که مربوط به کلیشه ادیسون و کلیشه‌ تمبر احمد شاه است و ماکت پستچی زمان قاجاریه و نمادی از کوچه پست قرار دارد. یکی دیگر از غرفه‌های طبقه‌ اول غرفه‌ اشیاء پستی نام دارد که در آن انواع صندوق‌های پستی دوران پهلوی و کشورهای مختلف را می توان دید. در این غرفه مهرهای مصرفی در دفاتر پست خارج از کشور، انواع مهرهای دستی، دستگاه‌های باطل کردن تمبر دستی و برقی، انواع ترازوهای قدیمی پست، نمونه لباس‌های رسمی کارکنان پست در کشورهای مختلف، مهر روز جمهوری اسلامی، انواع حکم‌های دولتی، وسایل و پاکت‌های پستی و نمونه‌های ارسال مرسوله‌های پستی نیز به نمایش گذاشته شده است.

غرفه راه ابریشم یا سالن مرکزی از دیگر غرفه‌های جالب این موزه است که در بردارنده‌ انواع وسایل ارتباطی قدیمی و روش‌های حمل محموله‌های پستی مانند ارابه، ماشین سه چرخ و هواپیما در کنار چندین نمونه از مجسمه‌های پستچی‌های زمان قاجار، نقشه‌ی راه‌های ارتباطی و پستی، وسایل و هدایایی از کشورها، دولت‌ها و اشخاص است. در راهروهای طبقه‌ی اول شاهد عکس‌هایی از کارکنان پست قدیم، پستچی‌های زمان قدیم و وسایل اهدایی اشخاص نیز هستید. از دیگر بخش‌های طبقه‌ اول قسمت اداری، کتابخانه، فروشگاه، تمبر و منابع قدیمی درباره‌ ارتباطات است که به سه زبان فارسی، انگلیسی و فرانسوی وجود دارد.

طبقه‌ دوم موزه دارای سالن تمبر بین الملل است که تمبرهای منتشر شده‌ ۱۳۰ کشور را در خود جای داده است؛ ویترین‌هایی که پاکت‌های مهر شده اهدایی از شخصیت‌های مختلف و تمبر و پاکت‌های ارسالی از کشورهای مختلف را دارد. غرفه‌ اشیا پستی هم در کنار غرفه‌های یک و دو مخابرات در طبقه‌ دوم جای دارد. غرفه‌ اول مخابرات شامل وسایل ارتباطی از مورس تا تلگراف، فاکس، ماهواره‌ زهره است و ویترینی وجود دارد که دست خط امام خمینی(ره) مربوط به سال ۱۳۴۱ و در خصوص ثبت تلفن منزل ایشان به اداره‌ تلفن شهرستان قم، در آن نگهداری می‌شود. غرفه‌ دوم مخابرات هم دستگاه‌های تلفن مغناطیسی ۱۰۰ شماره‌ای قدیمی، دستگاه‌های گیرنده و فرستنده، تلفن بی سیم، میز سوئیچ برد و دستگاه‌هایی از این قبیل را دارد که سیر تکاملی مخابرات را به خوبی به تصویر می‌کشند.

طبقه‌ دوم دارای بخش‌های اداری و سالن اجتماعات با ظرفیت ۱۰۰ نفر است. از دیگر قسمت‌های موزه، حیاط مرکزی آن است که برای برگزاری مراسمی مانند تمبر مشترک با سایر کشورها، نمایشگاه‌های موقت تمبر، آرم‌های پستی کشورهای مختلف عضو اتحادیه جهانی پست مورد استفاده قرار می‌گیرد، همچنین فروشگاه و چایخانه‌ سنتی نیز از بخش های دیگر موزه پست و مخابرات تهران است.