ضیافتی برای کارتن‏ خواب‏ها

احمدرضا جلوه نژاد/اصفهان امروز: ساعت 10 شب است و سرمای گزنده زیر صفر؛ حدود 10 نفر از اعضای گروه مردمی پایان کارتن خوابی در منتها الیه یکی از خیابان‏های حاشیه ای شهر گرد آمده‏اند تا توزیع غذای شبانه برای
کارتن خواب‏ها را آغاز کنند. حدود 150 بسته معمولِ یکبار مصرف چلومرغ به همراه سیب و موز و
بسته ای حاوی صبحانه نان و پنیر، توزیع امشب‏شان است. یکی از کارکشته‏های گروه، دارد به موزعانش که در سه پراید قرار است توزیع در سه منطقه را انجام دهند، آدرس کارتن خواب‏ها را یادآوری می‏کند:
«از این ور برید، اول امید را؛ بعد لای چوب‏ها اسمال را بدید، بعد برید به پل آخری که رسیدید بزنید به صحرا، اون پشت بشیر افغانیه و پسر جدیده را. بعد بر می گردید تو کوچه، شاهرخ را، بعد میزنید تو کوچه‏ِِی مدرسه، اون ورِ مادی می رید دیگه لای درخت‏ها نیستند، اسفالت که تموم می شه همین تو مادی، زن و شوهره و بچه‏شون کف مادی خوابیدن، صاحبِ زمین بیرونشون کرده و ... از این ور که میری تو این اتوبان یه صد متر که رفتی دو راهی میشه پیچ را که می پیچی تو خروجی یه پل هست، تو این پیچ خروجی، یه کوچه خاکی دراز هست، رو حال خود جاده که برید، کوچه یه پیچ ال میخوره بعد پیچ یه دیوار بلوکی هست، دیوار را که میرید پایین، یه در وسطشه، در را که بری تو، سعید سمت راست میخوابه، اونی هم بود که تو یونجه‏ها می‏خوابید، حالا اون‏ور میخوابه.»
سرپرستی این گروه را محسن انصاری بر عهده دارد که امشب هم غذاها را آورده و پیش از قسمت کردن بین موزعان داوطلبش، آن‏ها را جمع کرد و گفت: « بیایید انرژی مثبت بگیریم، با یک خبر خوب که ما از امروز صبح، اولین گرم‏خانه خصوصی را در اصفهان راه‏انداختیم، سه وعده غذا به کارتن‏خواب‏ها خواهیم داد و متادون رایگان برای درمان. آزادند که صبح‏ها بروند اگر خواستند دنبال کار و زندگیشان. ظرفیت این گرم‏خانه حدود 50 نفر است.» او همچنین از داوطلبان می‏خواهد که در توزیع غذاها مشارکت بیشتری داشته باشند، چراکه آنگونه که می‏گوید، خودش پس از مدت‏ها توزیع شبانه دیگر از نفس افتاده است.
پدیده کارتن‏خوابی در تمامی جوامع چه پیشرفته و چه در حال توسعه و چه جهان سومی کم‏و بیش وجود دارد؛ چه بسا در جوامع غربی با اقتصاد آزاد بیشتر. نیویورک پایتخت سرمایه‏داری جهانی، خود یکی از بالاترین میزان کارتن خواب‏ها را دارد؛ حدود 60 هزار نفر. شاید بیش از 100 برابر اصفهان!
گذشته از آمار بیش و کم کارتن خوابی در شهرهای مختلف، مسئولیت شهرداری‏ها در ارتباط با این پدیده کاملا تعریف شده و شفاف است.
تمامی شهرداری‏های جهان، هر ساله ردیف بودجه مشخصی برای اسکان و غذا و بهداشت کارتن‏خواب‏ها اختصاص می‏دهند؛ از قضا نیویورک که در این حوزه هم پیشروست. بیل دو بلاسیو، شهردار نیویورک بودجه خود برای بی‏خانمان‏های این شهر را بیش از 60 درصد افزایش داده و بودجه‏ای که برای سال 2017 به این موضوع اختصاص داده است را به رقم نجومی 6/1 میلیارد دلار افزایش داده است. سرانه سالانه 26 هزاردلار به ازای هر کارتن خواب، که از سرانه درآمدی خیلی از کشورها از جمله ایران هم بیشتر است. سان فرانسیسکو با حدود 7 هزار بی‏خانمان البته بودجه ای 241 میلیون دلاری را تصویب کرده که به لحاظ سرانه از نیویورک هم بالاتر است، هر کارتن خواب معادل 34 هزار دلار.
شهرداری اصفهان اما هیچ ردیف بودجه‏ای در این خصوص ندارد. علی قاسم زاده، معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری اصفهان می‏گوید: «اگرچه ردیف بودجه‏ای برای کمک به بی‏خانمان ها و فقرا در شهرداری اصفهان نیست اما یک ردیف بودجه برای کمک به سازمان‏های مردم‏نهاد وجود دارد که می‏توان از آن به انجمن‏هایی که خدماتی انسان‏دوستانه از جمله اطعام کارتن‏خواب‏ها ارائه می‏دهند، تخصیص داد.» در عمل اما همچنان عدد صفر تقریبا معتبر است. لااقل گروه کارتن خوابی که با کمک‏های مردمی صرف فعالیت می‏کند.
محسن انصاری از همین امشب دغدغه برنامه فرداشب را دارد، در یکی از مناطق پر خطر که می‏گوید برای نخستین بار قرار است توزیع داشته باشند. او حساسیت‏های تأمین امنیت برای داوطلبان موزع غذا را به خوبی درک کرده و از مدت‏ها پیش تلاش کرده تا با ارتباط گرفتن با محلی‏ها نسبت به امنیت یارانش به یک تضمین یا اطمینان خاطر برسد. چهره پر انرژی و مصمم وی اما در اندیشه این مأموریت جدید، همچنان نگران است. او می‏گوید: «هنوز مطمئن نیستم.»
کارتن‏خواب‏ها همه چیزشان را از دست داده‏اند، توی خرابه‏ها می‏خوابند و شاید 90 درصدشان معتادند. انگشت‏شمار از این کارتن خواب‏ها که کنار دیواری چهارتا پارچه و پتو سرهم کرده‏اند و آلونک‏مانندی را برای خوابشان فراهم‏کرده‏اند، در میان دیگر کارتن‏خواب‏ها که حتی کارتنی به عنوان زیرانداز ندارند، به نوعی حکم پادشاه خوشبخت را دارند.
توزیع تا ساعت یک نصفه شب طول کشیده و داستان‏های خود را داشته است. به آقای انصاری خبر می‏رسد «اسمال» را زیر چوب‏ها پیدا نکرده‏اند. امیدوارند برایش مسئله‏ای پیش نیامده باشد، در این جدال ناجوانمردانه با سوز سرما، بیماری و گرسنگی.
و البته کارتن‏خواب‏ها چندان استقبالی هم از اینکه به گرم‏خانه تازه احداث، نقل مکان کنند، بروز نمی‏دهند. دلیل چیست؟ گرم‏خانه در اصفهان نبوده، سرپناهی پیشتر برای زنان کارتن‏خواب بهزیستی ایجاد شده و کم رمق فعالیتی کوچک دارد اما مردان کارتن‏خواب هیچ تصوری از گرم‏خانه در اصفهان ندارد و به آن با دیده تردید نگاه می‏کنند، گویی دست و پنجه نرم کردن با سرما، در یک آزادی نسبی از نان شب برایشان واجب‏تر است.