خاطرات شهر را حفظ کنیم

اصفهان امروز، محمد عیدی*: نسل ما ملول است، چراکه پدیده‌ها را از زاویه ارزشمندی نمی‌بیند و در مواجهه با موضوعات مختلف، اغلب آن‌ها را جالب می‌داند که نوعی زیبایی‌شناسی سطحی است. جالب است که معادل انگلیسی دو واژه «ملال» و «جالب» هم همزمان وارد ادبیات انگلیسی شده است. زندگی امروز ما هم فقط جالب است و عمقی به‌اندازه یک وجب دارد. همه این‌ها نشان می‌دهد که جامعه‌ای که تاریخ و خاطره ندارد، محکوم‌به نابودی است. جامعه‌ای که خاطرات ماندگار آن فراموش شوند، حرفی برای گفتن ندارد. داریوش شایگان در جایی می‌گوید: «انسان ظرفی است که مظروف آن، گذشته، حال و آینده است.» ریشه‌های ما در گذشته است، اما از آنها مواظبت نمی‌کنیم، درنتیجه دچار اسکیزوفرنی فرهنگی شده‌ایم. برای رفع این مشکلات اجتماعی، باید به تاریخ شفاهی لایه‌های پنهان جامعه توجه کنیم. ما تاکنون از مقوله خاطرات شهروندان درباره میراث طبیعی و فرهنگی خودمان غافل مانده‌ایم. این بی‌توجهی به گذشته، ناشی از سرعت بالای زندگی امروز است، گویی که انسان به‌جز بلعیدن زمین و آسمان، دارد خودش را هم می‌بلعد.

بعد از توجه مکتب فرانکفورت به فرهنگ فاخر و زیر سؤال بردن فرهنگ توده، جامعه مدرن فهمید که توجه صرف به فرهنگ فاخر مطلوب نیست، چراکه فرهنگ فاخر بدون پشتوانه فرهنگ‌عامه، بی‌ریشه است، نتیجه این شد که امروزه در جهان، توجه به فرهنگ‌های بومی فراگیر شده است. رویکرد امروز جامعه شهری و فرهنگی این است که شهر موجود زنده است و باید با اقتضائات یک موجود زنده به آن نگاه کرد، درنتیجه شهر خاطره، گذشته، حال و آینده دارد و به زمانمندی و مکان‫مندی آن باید توجه کرد.

مکان‫مندی از زاویه پدیدارشناسی به معنای دلالت تضمنی است، یعنی در مکان بودن انسان، فصلی از بودن و باشیدن او، که خاطراتش را شکل می‌دهد. همه این‌ها توجه به تاریخ شفاهی شهر را به ما گوشزد می‌کند، باید بتوانیم شهر را در از طریق تاریخ شفاهی در مقیاس محله و خانه خوانش کنیم. متأسفانه تاکنون به مقدار زیادی از خاطرات بازمانده از گذشته بی‌توجهی کرده‌ایم و باید خاطرات باقی‌مانده را حفظ کنیم.