میراث‌هایمان را حفظ نکرده‌ایم

اصفهان امروز- مسعود شاهنگی:

اگر هنرهای آیینی ازجمله تعزیه، نقالی، ذکر و نخل‫گردانی حفظ و مرمت نشود، از ذهن نسل‌های بعدی زدوده خواهد شد و درنتیجه فرهنگ ما از هویت اصلی خود خارج خواهد شد، این در حالی است که در اصفهان، حداقل 300 رشته صنایع‌دستی داریم و به دلیل اینکه این شهر از قدیم، پایتخت سلجوقیان، صفویان و آل‌بویه بوده، آیین‌های ویژه شهرهای دیگر هم در آن اجرا می‌شده است. از طرف دیگر اگر نسل‌های بعد بخواهند درباره میراث ملموس ما اطلاعات کسب کنند، می‌توانند به میراث ناملموسمان ازجمله آیین‌های قصه‌گویی، تعزیه و نقالی و شخصیت‌هایی چون حسین کرد شبستری و شهرزاد قصه‌گو رجوع کنند. بعضی آیین‌ها نظیر تکتم در تبریز، نخل‫گردانی در یزد و آیین ذکر نصرآباد تفت هم که شامل ذکرهای مختلفی ازجمله ذکر دوستی و ذکر ائمه است، با نواهای مختلف خوانده می‌شود.

این آیین‌ها باید به نام ما ثبت جهانی شود تا به شکل اصیل خود حفظ شوند. هرکدام از این آیین‌ها، عناصر فرهنگی دیگری در خود دارد. برای مثال در نقالی، قصه‌های عظیم شاهنامه و هزارویک‌شب نقل می‌شود که باید برای نسل‌های آینده حفظ شود تا اسطوره‌های خودمان، جایگزین اسطوره‌های بیگانه در فرهنگمان شود.

یک‌بار که در میدان نقش‌جهان اجرا داشتم، تعداد زیادی توریست از اجرایم فیلم و عکس گرفتند. این نشان می‌دهد آنها علاوه بر میراث ملموس به فرهنگ بومی ما هم علاقه دارند. من تعداد زیادی قصه کودک ایرانی سراغ دارم که تغییریافته و با برچسب داستان خارجی در کشورمان ترجمه‌شده است. برای مثال یک‌بار در جشنواره قصه‌گویی تبریز، یک قصه‌گوی خارجی، داستان اصفهانی شاه‌عباس و پینه‌دوز را به‌عنوان یک داستان افغانی ارائه داد. این نشان می‌دهد اگر میراثمان را حراست نکنیم، از ما سرقت و دوباره به شکل جدیدی به ما برگردانده می‌شود. استاد جلال‌الدین همایی هم درباره نقالی حاج عباس زریری اصفهانی گفته که داستان سهراب‫کشی او در قهوه‌خانه‌های قدیمی اصفهان، قیامتی برپا می‌کرده است. حاج مرشد عباس اصفهانی، مرشد حبیب‌الله ایزدخواستی، درویش عباس چارسوقی، حاج اسماعیل هواکشیان، غول بچه، مرشد حقیقت و مرشد ترابی، نقالان دیگری هستند که در گذشته اصفهان، عظمت فرهنگ ما را بدون امکانات حفظ کرده‌اند.

آیین‌های سنتی باید مدون شود تا به حفظ تنوع فرهنگی اصفهان کمک کند. متأسفانه حتی بسیاری از بازی‌های ما، اسباب‌بازی‌هایی چون فرفره و جقجقه و شیرینی‌هایی چون «قند و خروس» و «مرغ و دوتِک» فراموش‌شده و ما میراث‌هایمان را به‌خوبی حفظ نکرده‌ایم.