تخریب میراث تاریخی و فرهنگی در اصفهان
نایب‌رئیس شورای شهر اصفهان: هر اقدامی در کوه صفه انجام شده با مجوز اداره میراث فرهنگی بوده است.
روزنامه شهروند: نایب‌رئیس شورای شهر اصفهان: هر اقدامی در کوه صفه انجام شده با مجوز اداره میراث فرهنگی بوده است.
دعوا قبل از این بر سر مصنوعی‌شدن کوه صفه بود و حالا پای از بین‌بردن تاریخ به میان آمده است. سال گذشته این‌که کوه «صفه» اصفهان با آبشار مصنوعی و درختکاری و چمن‌های زورکی شبیه یک کوه مصنوعی شده و محیط‌زیست طبیعی تهدیدشده فعالان محیط‌زیست را شوراند و اکنون صدای اعتراض باستان‌شناسان بلند شده که «ساخت‌وسازهایی که با بهانه توسعه در کوه صفه صورت گرفته، زمینه محو بسیاری از شواهد ارزشمند تاریخی را فراهم آورده است.»
تخریب صفه فقط ابعاد محیط‌زیستی نداشت. جدا از اعتراض دوستداران محیط‌زیست، پیش از این ١٢٠٠ شهروند به رئیس سازمان میراث فرهنگی و نمایندگان مجلس نامه نوشتند و خواستند که «شاهدژ، کوه صفه و ارزش‌های فرهنگی اصفهان را نجات دهید.» آنچه روی این کوه اتفاق می‌افتد، تخریب بقایای دژ باستانی «شاهدژ» بر فراز صفه است؛ جایی که باید هویت تاریخی آن حفظ می‌شد و فرصتی به کاوش‌های باستان‌شناسانه آن می‌دادند اما پایه‌های تله‌کابین را در محوطه تاریخی و درست روی دیوار باستانی ۱۴۰۰متری شاهدژ نصب کردند.
به جای مرمت اصولی نوسازی کردند و پیش از تکمیل کاوش‌های باستان‌شناسان انبوه جمعیت را به آن کشاندند. درست یک‌سال پیش، انجمن دوستداران میراث فرهنگی استان اصفهان در نامه‌ای به جمالی نژاد، شهردار وقت نامه‌ای نوشتند و درباره وضع کلی این محوطه تاریخی هشدار دادند. آنها خواستار توقف هرچه سریع‌تر روند بارگذاری پرشتاب و غیراصولی در کوهستان صفه اصفهان شده بودند.
خطر فرسایش محوطه باستانی- تاریخی دوچندان شده و دکل‌های بدمنظره، چمنکاری وسیع در اقلیم خشک، ساخت غیرقانونی رستوران، آبشار مصنوعی و درختکاری بی‌مورد کوه صفه را به ویترین سلیقه‌های خودسرانه تبدیل کرده است. با گذشت چند سال از هشدارها و نامه‌های مختلف، گویی هنوز تغییری در وضع صفه رخ نداده که باستان‌شناسان کشور نامه لب به اعتراض گشوده‌اند و از رئیس و اعضای شورای شهر اصفهان جواب خواسته‌اند.
باستان‌شناسان چه می‌گویند؟
در نامه تازه به اهمیت کوه صفه تازه این‌طور اشاره شده که جایگاه خاص این کوه «زمینه‌ای را فراهم کرده تا دست‌کم از ١٥٠٠سال پیش در محدوده‌ای حدود ٥٠ هکتار، یکی از بزرگترین قلعه ایران را به نام «شاهدژ» در خود جای دهد.» به دنبال اقدامات خودسرانه و غیرقانونی شهرداری و سازمان نوسازی و بهسازی اصفهان در کوه صفه، شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی (ایکوموس) به همراه جمعی از پیشکسوتان باستان‌شناسی، مراتب نگرانی و هشدار بابت وضع شواهد باستانی اصفهان و قلعه کوهستانی «شاهدژ» را اعلام کردند.
براساس این نامه درحالی که اهمیت آثار تاریخی روی کوه صفه باعث شد تا از ٥٠سال پیش مطالعات تاریخی و باستان‌شناسی در این کوه، اطلاعات ارزنده‌ای را در اختیار محققان قرار دهد اما ساخت‌وسازهایی که با بهانه توسعه طی دو دهه اخیر در کوه صفه صورت گرفته، زمینه تخریب و محو بسیاری از شواهد تاریخی و فرهنگی را فراهم آورده و سبب ناپایداری حیات اصفهان شده است.
حمیده چوبک، رئیس پیشین پژوهشکده باستان‌شناسی، هایده لاله، عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران، جلیل گلشن، مشاور عالی پژوهشگاه میراث فرهنگی و استادان پیشکسوت باستان‌شناسی ایران کابلی و رهبر ازجمله امضاکنندگان این نامه هستند که رونوشتش برای استاندار، دادستان، مدیرکل بازرسی و شهردار هم فرستاده شده است.
امضاکنندگان در ادامه از اعضای منتخب جدید شورای شهر خواسته‌اند تا اقداماتی را به صورت کوتاه‌مدت و بلندمدت دنبال کنند. ازجمله توقف تمامی حفاری‌ها و نوسازی‌های خودسرانه، غیراصولی و بی‌مجوز، در کنار آسیب‌شناسی، تهیه و اجرای طرح‌های مرمت مطابق با استانداردهای جهانی، بررسی و بازنگری دیگر طرح‌ها و انطباق آن با ویژگی‌های فرهنگی- طبیعی کوه صفه.
استادان باستان‌شناسی کشور خطاب به رئیس و اعضای شورای شهر اصفهان خواستار جابه‌جایی دکل‌های ارتباطی و برچیده‌شدن تأسیسات و پایه‌های تله‌کابین و دیگر ساخت‌وسازهای روی آثار شده و گفته‌اند که برای جلوگیری از تکرار اشتباهات و اقدامات سلیقه‌ای باید تخریب‌های صورت‌گرفته در کوه صفه شناسایی شود.
همچینین به اقدامات مخرب و غیرقابل تصوری چون پروژه‌های میدان امام علی(ع) یا شبکه مترو و ایستگاه‌های آن اشاره شده که محو بخش مهمی از تاریخ شهر اصفهان (از زمان پیدایش تا دوران پهلوی) را به دنبال داشته و نشان می‌دهد دیگر جای هیچ‌گونه آزمون و خطایی نیست و درنهایت موسسه بین‌المللی ایکوموس هم اعلام کرده که در جهت نیات مطرح‌شده آماده ارایه هرگونه همکاری است.
شورای شهر چه می‌گوید؟
با این همه علیرضا نصراصفهانی، نایب‌رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان، در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید که «هر آنچه اتفاق افتاده، با هماهنگی سازمان میراث فرهنگی بوده است.» او با اشاره به اقدامات شهرداری توضیح می‌دهد: «اتفاقا قلعه شاهدژ چند سالی است مورد التفات شهرداری قرار گرفته و مبالغی صرفا برای نگهداری از این اثر تاریخی و جلوگیری از بین‌رفتن آن در نظر گرفته است.» نصراصفهانی در گفته‌هایش بارها به این موضوع تأکید می‌کند که هر اتفاقی که انجام شده، با هماهنگی سازمان میراث فرهنگی بوده «چون این نهاد مسئول حراست از میراث فرهنگی است.» و می‌گوید: «بعید می‌دانم بدون هماهنگی با مسئولان این سازمان که کاملا به امور نظارت دارند، اتفاقی افتاده باشد.»
او البته خبر می‌دهد که نامه تازه باستان‌شناسان کشور هنوز به شورا ابلاغ نشده است: «یقینا نامه اگر به دستمان برسد، بررسی لازم را انجام خواهیم داد و هر اقدامی که از بین‌رفتن تاریخ این شهر بینجامد را متوقف خواهیم کرد، چراکه حفظ و حراست از تاریخ برای ما مهم است.» این عضو شورای شهر با رد این‌که ساخت‌وسازها فضای این کوه را مصنوعی کرده، ادامه می‌دهد: «کوه صفه فضایی کاملا طبیعی دارد و قلعه شاهدژ تنها بخش کوچکی از آن است.
درختکاری و چمنکاری با کار کارشناسی بوده و هیچ اقدام بیهوده‌ای انجام نشده که اتلاف منابع داشته باشد. فضا این استعداد را برای توسعه سبزینگی داشته و برای ایجاد فضای تفرجگاه چنین کاری انجام شده. با این همه هنوز مناطق بکر در این کوه حفظ شده است.»
دعوا قبل از این بر سر مصنوعی‌شدن کوه صفه بود و حالا پای از بین‌بردن تاریخ به میان آمده است. سال گذشته این‌که کوه «صفه» اصفهان با آبشار مصنوعی و درختکاری و چمن‌های زورکی شبیه یک کوه مصنوعی شده و محیط‌زیست طبیعی تهدیدشده فعالان محیط‌زیست را شوراند و اکنون صدای اعتراض باستان‌شناسان بلند شده که «ساخت‌وسازهایی که با بهانه توسعه در کوه صفه صورت گرفته، زمینه محو بسیاری از شواهد ارزشمند تاریخی را فراهم آورده است.»
تخریب صفه فقط ابعاد محیط‌زیستی نداشت. جدا از اعتراض دوستداران محیط‌زیست، پیش از این ١٢٠٠ شهروند به رئیس سازمان میراث فرهنگی و نمایندگان مجلس نامه نوشتند و خواستند که «شاهدژ، کوه صفه و ارزش‌های فرهنگی اصفهان را نجات دهید.» آنچه روی این کوه اتفاق می‌افتد، تخریب بقایای دژ باستانی «شاهدژ» بر فراز صفه است؛ جایی که باید هویت تاریخی آن حفظ می‌شد و فرصتی به کاوش‌های باستان‌شناسانه آن می‌دادند اما پایه‌های تله‌کابین را در محوطه تاریخی و درست روی دیوار باستانی ۱۴۰۰متری شاهدژ نصب کردند.
به جای مرمت اصولی نوسازی کردند و پیش از تکمیل کاوش‌های باستان‌شناسان انبوه جمعیت را به آن کشاندند. درست یک‌سال پیش، انجمن دوستداران میراث فرهنگی استان اصفهان در نامه‌ای به جمالی نژاد، شهردار وقت نامه‌ای نوشتند و درباره وضع کلی این محوطه تاریخی هشدار دادند. آنها خواستار توقف هرچه سریع‌تر روند بارگذاری پرشتاب و غیراصولی در کوهستان صفه اصفهان شده بودند.
خطر فرسایش محوطه باستانی- تاریخی دوچندان شده و دکل‌های بدمنظره، چمنکاری وسیع در اقلیم خشک، ساخت غیرقانونی رستوران، آبشار مصنوعی و درختکاری بی‌مورد کوه صفه را به ویترین سلیقه‌های خودسرانه تبدیل کرده است. با گذشت چند سال از هشدارها و نامه‌های مختلف، گویی هنوز تغییری در وضع صفه رخ نداده که باستان‌شناسان کشور نامه لب به اعتراض گشوده‌اند و از رئیس و اعضای شورای شهر اصفهان جواب خواسته‌اند.
باستان‌شناسان چه می‌گویند؟
در نامه تازه به اهمیت کوه صفه تازه این‌طور اشاره شده که جایگاه خاص این کوه «زمینه‌ای را فراهم کرده تا دست‌کم از ١٥٠٠سال پیش در محدوده‌ای حدود ٥٠ هکتار، یکی از بزرگترین قلعه ایران را به نام «شاهدژ» در خود جای دهد.» به دنبال اقدامات خودسرانه و غیرقانونی شهرداری و سازمان نوسازی و بهسازی اصفهان در کوه صفه، شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی (ایکوموس) به همراه جمعی از پیشکسوتان باستان‌شناسی، مراتب نگرانی و هشدار بابت وضع شواهد باستانی اصفهان و قلعه کوهستانی «شاهدژ» را اعلام کردند.
براساس این نامه درحالی که اهمیت آثار تاریخی روی کوه صفه باعث شد تا از ٥٠سال پیش مطالعات تاریخی و باستان‌شناسی در این کوه، اطلاعات ارزنده‌ای را در اختیار محققان قرار دهد اما ساخت‌وسازهایی که با بهانه توسعه طی دو دهه اخیر در کوه صفه صورت گرفته، زمینه تخریب و محو بسیاری از شواهد تاریخی و فرهنگی را فراهم آورده و سبب ناپایداری حیات اصفهان شده است.
حمیده چوبک، رئیس پیشین پژوهشکده باستان‌شناسی، هایده لاله، عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران، جلیل گلشن، مشاور عالی پژوهشگاه میراث فرهنگی و استادان پیشکسوت باستان‌شناسی ایران کابلی و رهبر ازجمله امضاکنندگان این نامه هستند که رونوشتش برای استاندار، دادستان، مدیرکل بازرسی و شهردار هم فرستاده شده است.
امضاکنندگان در ادامه از اعضای منتخب جدید شورای شهر خواسته‌اند تا اقداماتی را به صورت کوتاه‌مدت و بلندمدت دنبال کنند. ازجمله توقف تمامی حفاری‌ها و نوسازی‌های خودسرانه، غیراصولی و بی‌مجوز، در کنار آسیب‌شناسی، تهیه و اجرای طرح‌های مرمت مطابق با استانداردهای جهانی، بررسی و بازنگری دیگر طرح‌ها و انطباق آن با ویژگی‌های فرهنگی- طبیعی کوه صفه.
استادان باستان‌شناسی کشور خطاب به رئیس و اعضای شورای شهر اصفهان خواستار جابه‌جایی دکل‌های ارتباطی و برچیده‌شدن تأسیسات و پایه‌های تله‌کابین و دیگر ساخت‌وسازهای روی آثار شده و گفته‌اند که برای جلوگیری از تکرار اشتباهات و اقدامات سلیقه‌ای باید تخریب‌های صورت‌گرفته در کوه صفه شناسایی شود.
همچینین به اقدامات مخرب و غیرقابل تصوری چون پروژه‌های میدان امام علی(ع) یا شبکه مترو و ایستگاه‌های آن اشاره شده که محو بخش مهمی از تاریخ شهر اصفهان (از زمان پیدایش تا دوران پهلوی) را به دنبال داشته و نشان می‌دهد دیگر جای هیچ‌گونه آزمون و خطایی نیست و درنهایت موسسه بین‌المللی ایکوموس هم اعلام کرده که در جهت نیات مطرح‌شده آماده ارایه هرگونه همکاری است.
شورای شهر چه می‌گوید؟
با این همه علیرضا نصراصفهانی، نایب‌رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان، در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید که «هر آنچه اتفاق افتاده، با هماهنگی سازمان میراث فرهنگی بوده است.» او با اشاره به اقدامات شهرداری توضیح می‌دهد: «اتفاقا قلعه شاهدژ چند سالی است مورد التفات شهرداری قرار گرفته و مبالغی صرفا برای نگهداری از این اثر تاریخی و جلوگیری از بین‌رفتن آن در نظر گرفته است.» نصراصفهانی در گفته‌هایش بارها به این موضوع تأکید می‌کند که هر اتفاقی که انجام شده، با هماهنگی سازمان میراث فرهنگی بوده «چون این نهاد مسئول حراست از میراث فرهنگی است.» و می‌گوید: «بعید می‌دانم بدون هماهنگی با مسئولان این سازمان که کاملا به امور نظارت دارند، اتفاقی افتاده باشد.»
او البته خبر می‌دهد که نامه تازه باستان‌شناسان کشور هنوز به شورا ابلاغ نشده است: «یقینا نامه اگر به دستمان برسد، بررسی لازم را انجام خواهیم داد و هر اقدامی که از بین‌رفتن تاریخ این شهر بینجامد را متوقف خواهیم کرد، چراکه حفظ و حراست از تاریخ برای ما مهم است.» این عضو شورای شهر با رد این‌که ساخت‌وسازها فضای این کوه را مصنوعی کرده، ادامه می‌دهد: «کوه صفه فضایی کاملا طبیعی دارد و قلعه شاهدژ تنها بخش کوچکی از آن است.
درختکاری و چمنکاری با کار کارشناسی بوده و هیچ اقدام بیهوده‌ای انجام نشده که اتلاف منابع داشته باشد. فضا این استعداد را برای توسعه سبزینگی داشته و برای ایجاد فضای تفرجگاه چنین کاری انجام شده. با این همه هنوز مناطق بکر در این کوه حفظ شده است.»