سبزه نوروز ميراثي ناملموس در ميان ايرانيان

به گزارش ايمنا، در ايران مردم چند روز قبل از نوروز اقدام به انجام این کار می‌کنند. در ظروفی همچون بشقاب یا کوزه، گندم و جو یا عدس و دیگر حبوبات را سبز می نمایند. این سبزه‌ها به علت نداشتن خاک عمر کوتاهی دارند و فقط در ایام نوروز در سر سفره هفت سین جای دارد و در روز سیزدهم آن را با خود به سیزده بدر می‌برند و به آب روان می‌اندازند؛ چرا که ايرانيان معتقدند نگه داشتن سبزه بعد از سیزده نوروز شگون ندارد.
رسمي كهن از ديرباز
در روایتی مربوط به بروز خشکسالی و قحطی در زمان جمشید گفته شده است که اهریمن برای نابودی مخلوقات، این خشکسالی را ایجاد کرد و جمشید موفق شد ضمن غلبه بر اهریمن، خشکسالی و قحطی را برطرف نماید و دوباره طبیعت سبز و خرم گردد.
بیرونی در آثارالباقیه می نویسد:« پس مردم این روز را نوروز خواندند و هر کس به یمن و مبارکی در تشتی جو کاشت و این رسم سبزه نشانیدن در ایام نوروز از آن زمان تا به امروز باقی مانده است.»
کاشتن سبزه عید به صورت نمادین و شگون، از روزگاران کهن، در همه خانه‌ها و در بین همهً خانواده‌ها مرسوم است. آخرین ماه سال یعنی اسفند زمان کاشتن سبزه عید است.
در ایران کهن بیست و پنج روز پیش از نوروز در میدان شهر دوازده ستون از خشت خام بر پا می‌شد، بر ستونی گندم، برستونی جو و به ترتیب، برنج، باقلا، کاجیله ، ارزن، ذرت، لوبـیا، نخود، کنجد، عدس و ماش می‌کاشتـند و در ششمین روز فروردین، با سرود و ترنم و شادی، این سبزه‌ها را می‌کندند و برای فرخندگی به هر سو می‌پراکندند .
از حذف سبزه تا بذر سبزي خوردن!
و امروز، در همهً خانه‌ها رسم است که ده روز یا دو هفته پیش از نوروز، در ظرف‌های کوچک و بزرگ، کاسه، بشقاب و کوزه ، دانه‌هایی چون گندم يا عدس، ماش می‌کارند و موقع سال تحویل آن را به نشانه طراوت و سرسبزی و سر زندگی بر سر سفره هفت سین می‌گذارند.
در برخی از شهرهای آذربایجان، سومین چهارشنبه به خیس کردن و کاشتن گندم و عدس برای سبزه‌های نوروزی اختصاص دارد. این سبزه‌ها را در خانواده‌ها تا روز سیزده نگه داشته، و در این روز زمانی که برای " سیزده بدر " از خانه بـیرون می روند، در آب روان می‌اندازند.
در سال‌هاي گذشته و با نزدیک شدن به نوروز موجی در برخی شبکه‌های اجتماعی راه افتاده بود که افرادی به اسم حمایت از محیط زیست از مردم می‌خواستند به جای بذر غلات و حبوبات، بذر سبزی خوردن سبز کنند. حتی برخی خواهان حذف سبزه بودند و استدلالشان این بود که این سبزه ها از بین می روند و فلان مقدار حبوبات، غلات و آب مصرف می شود!
آداب نوروز ميراثي ناملموس در ميان ايرانيان
سپهر سليمي فعال محيط زيست اصفهان در مورد كمپين‌هاي مختلف در مورد سبزه در سال‌هاي پيش به خبرنگار ايمنا گفت: نوروز ارزشمندترین میراث ایرانیان است. در میان میراث طبیعی، فرهنگی و ناملموس، قطعا نوروز از همه بزرگ‌تر و ارزشمندتر است. برای ایران و فرهنگ ایرانی ارزش معنوی نوروز از هر تالاب، جنگل و بنای تاریخی بیشتر است. توصیه‌هایی برای حذف غلات و حبوبات که ریشه چند صد ساله دارند و بر اساس اندیشه و باور مشخصی به هفت سین راه یافته‌اند و جایگزینی آن با سبزی خوردن نه تنها یک توصیه سبز نیست که یک شوخی زرد است. آنها که توصیه به حذف یا تغییر اجزای هفت سین دارند یا به کاشتن سبزه عید به صورت نمادین و شگون، از روزگاران کهن، در همه خانه‌ها و در بین همهً خانواده‌ها مرسوم است. آخرین ماه سال یعنی اسفند زمان کاشتن سبزه عید است.

ارزش معنوی نوروز و هفت سین واقف نیستند یا عنادی با فرهنگ ایران دارند.
در میان بحران‌های بزرگ زیست محیطی کشور، مطرح کردن این توصیه‌های زرد و مشغول کردن عده‌ای به این مسائل باعث بی‌اعتمادی و مضحکه توسط افکار عمومی می‌شود. یادمان باشد هفت سین، اتاق خواب نیست که هر کس بر اساس سلیقه شخصی خود در پی تغییر کیفیت و کمیت اجزای آن باشد. در بی ارزش بودن حذف غلات و حبوبات از سفره هفت سین همین بس که مقدار مورد نیاز از هر کدام از این موارد برای درست کردن سبزه هفت سین از مصرف یک وعده غذایی کمتر است. به عبارتی میزان گندم مورد نیاز برای تهیه یک قرص نان بربری یا سنگک به مراتب کمتر از یک بشقاب سبزه گندم است، همینطور است برای حبوبات. پس بهتر نیست به جای تحریف هفت سین، سالی یک عدد نان بربری یا سنگک کمتر بخورید و توصیه‌های زرد به خورد افکار عمومی ندهید؟!
محيط زيستي‌ها مخالف آيين‌هاي ملي نيستند
دكتر طاهره دادخواه فعال محيط زيست در اين باره به خبرنگار ايمنا گفت : هفت سین از نمادهای میراث معنوی ما ایرانیان است واین میراث هویت ما را می‌سازد و سبب همبستگی ملی تاریخی ما می‌شود لذا یک محیط زیستی مخالف آيین‌های ملی نیست ولی تلاش می‌کند رعایت حال طبیعت و استفاده از منابع بطور منطقی باشد، بنابراین به نظر من بهتر است ابعاد سبزه عید، کوچک انتخاب شود تا کمترین مقدار گیاه وآب بکار رود ودرضمن اگر بجای دانه گندم وحبوبات مثلا از هسته مرکبات مانند پرتقال ،نارنج و...استفاده شود بهتر است زیرا این بذرها امكان کاشت دارند ودرختان حاصل از آنها سهمی در پاکیزگی هوا وتولید اکسیژن خواهند داشت در غیر این صورت بهتر است سبزه عید را به مصرف خوراک دام و پرندگان رساند ویا آنها را بصورت کمپوست درآورند.
هدررفت گندم در سبزه عید بیشتر است یا در نان؟!
واقعا چرا هیچ پویش یا کارزار یا کمپینی برای هد‌‌ر رفت سه میلیون تن گند‌‌م د‌‌ر سال به چشم نمی‌خورد‌‌، اما این پنج یا شش هزار تن اینقد‌‌ر د‌ر چشم است؟! محمد‌‌ د‌‌رويش در روزنامه قانون در اين باره نوشت: سالانه چقد‌‌ر گند‌‌م را هد‌‌ر می‌د‌‌هیم؟ صد‌‌ هزار کیلو؟ صد‌‌ هزار تن؟ بیشتر یا کمتر؟ سالانه چقد‌‌ر آب را هد‌‌ر می‌د‌‌هیم؟ یک میلیون لیتر؟ یک میلیون متر مکعب؟ بیشتر یا کمتر؟ سالانه چقد‌‌ر ماهی را از د‌‌ست می‌د‌‌هیم؟ صد‌‌هزار قطعه؟ یک میلیون قطعه؟ بیشتر یا کمتر؟
آیا می‌د‌‌انید‌‌ د‌‌ر کشور سالانه 4 هزار و 600 میلیارد‌‌ تومان یارانه به نان تعلق می‌گیرد‌‌ که حد‌‌ود‌‌ 30د‌‌رصد‌‌ این یارانه صرف ضایعات آرد‌‌ و نان می‌شود‌‌؟ به د‌‌یگر سخن، ایرانیان سالانه حد‌‌ود‌‌ سه میلیون تن گند‌‌م را بد‌‌ون مصرف هد‌‌ر می‌د‌‌هند‌‌. این د‌‌ر حالی است که بخش قابل توجهی از گند‌‌م، پیش از تبد‌‌یل شد‌‌ن به نان، هد‌‌ر می‌رود‌‌! د‌‌ر این میان، اگر همه 22 میلیون خانواد‌‌ه ایرانی، از سبزه د‌‌ر هفت سین خود‌‌ استفاد‌‌ه کنند‌‌ که نمی‌کنند‌‌، آن‌گاه زمینی به وسعت 1800 هکتار باید‌‌ به کشت گند‌‌م سبزه هفت سین اختصاص یابد‌‌؛ یعنی از 4 میلیون هکتار وسعت کشتزارهای گند‌‌م، کمتر از پنج صد‌‌م د‌‌رصد‌‌ آن به سبزکرد‌‌ن سفره‌های هفت سین ایرانیان اختصاص د‌‌ارد‌‌. پرسش اصلی این است که چرا نگرانی و واکنش ما نسبت به این پنج صد‌‌م د‌‌رصد‌‌ بیشتر از آن 30 د‌‌رصد‌‌ است؟!
واقعا چرا هیچ پویش یا کارزار یا کمپینی برای هد‌‌ررفت سه میلیون تن گند‌‌م د‌‌ر سال به چشم نمی‌خورد‌‌، اما این پنج یا شش هزار تن اینقد‌‌ر د‌ر چشم است؟! این د‌‌رحالی است که سهم قابل توجهی از سبزه‌های عید‌‌ را می‌توان یا تبد‌‌یل به کمپوست کرد‌ یا برای هفت سین از نمادهای میراث معنوی ما ایرانیان است واین میراث هویت ما را می‌سازد و سبب همبستگی ملی تاریخی ما می‌شود لذا یک محیط زیستی مخالف آيین‌های ملی نیست ولی تلاش می‌کند رعایت حال طبیعت و استفاده از منابع بطور منطقی باشد.

غذای د‌‌ام اختصاص د‌‌اد‌‌، د‌‌رست مثل کاری که تشکل‌های مرد‌‌م‌نهاد‌‌ د‌‌ر برخی استان‌های کشور از جمله چهارمحال و بختیاری، فارس، قزوین، آذربایجان شرقی انجام د‌‌اد‌‌ه و می‌د‌‌هند‌‌.
هدر رفت آب در فرسودگي لوله‌ها يا سبزه سبز كردن كداميك؟
محمد درويش د‌‌ر مورد‌‌ آبی که برای سبز کرد‌‌ن سبزه‌ها مصرف می‌شود‌‌ هم گفته است : رقم نیم میلیون مترمکعب براي اين كار ذکر شد‌‌ه است؛ د‌‌ر صورتی که فقط د‌‌ر تهران به اند‌‌ازه آب پشت سد‌‌ کرج، که معاد‌‌ل 400 برابر آن رقم است، به د‌‌لیل فرسود‌‌گی شبکه لوله‌کشی شهری و قلد‌‌ری برخی مشترکین! آب بد‌‌ون محاسبه و پرد‌‌اخت آب بها هد‌‌ر می‌رود‌‌ و د‌‌ر کل کشور بیش از 32 میلیارد‌‌ متر مکعب پساب از د‌‌سترس خارج می‌شود‌‌ و نیز د‌‌ر اثر ضایعات بخش کشاورزی بیش از 27 میلیارد‌‌ متر مکعب آب هد‌‌ر می‌رود‌‌. چرا کسی نگران این رقم‌های بزرگ نیست و آن رقم‌های اند‌‌ک برایش بزرگ و هد‌‌ررفتش گناهی نابخشود‌‌نی به نظر می‌رسد‌‌؟ این د‌‌ر حالی است که اصولا کشت گند‌‌م د‌‌ر کشور د‌‌ر بسیاری مناطق که میانگین تبخیر سالانه آن بیش از د‌‌وهزار میلیمتر است، یک خطای راهبرد‌‌ی است و به هد‌‌ررفت کارمایه‌ها منجر می‌شود‌‌.
طرز سبز کردن گندم
12 روز مانده به عید، یک لیوان گندم درون کاسه ای ریخته و به اندازه 2 تا 3 بند انگشت روی آن آب بریزید و تا 2 روز صبر نمایید و طی این مدت 2 بار آب آن را عوض کنید .وقتی گندم ها شروع به جوانه زدن کردند، آب کاسه را خالی کرده و گندم ها را درون یک دستمال نخی بریزید . دستمال را همواره مرطوب نگه دارید. وقتی گندم ها شروع به ریشه زدن کردند آن ها را به آرامی از درون دستمال خارج کنید.
کف ظرف مورد نظر را با لایه ای از پنبه پوشانده و گندم ریشه زده را درون آن ریخته و پخش نمایید. روی گندم ها را پارچه ای نخی انداخته و هر روز روی آن ها کمی آب اسپری کنید تا ساقه پیدا کند.
وقتی ساقه نقره ای رنگ شد پارچه را از روی آن برداشته وظرف را در زیر نور و جای خنک قرار داده، هر روز مقدار کمی آب در حدی که مرطوب بماند روی آن ها اسپری نمایید.
طرز سبز کردن عدس
حدوداً 15-18 روز قبل از عید داخل کاسه مقداری عدس ریخته و با آب پر کنید و چند روز بگذارید در دمای اتاق بماند. عدس معمولا آب را به خود جذب می کند. هر گاهی دیدید که آب عدس کشیده شده بود باز هم به آن آب اضافه نمایید و بگذارید تا عدس ها جوانه بزنند . بعد از آن که عدس هایتان کمی جوانه زدند آنها را آبکش کرده و در ظرفهای مورد نظر ریخته و روی آنها را با دستمالی پوشانده و روی آن ها آب بپاشید و کنار پنجره جای که نه سرد و نه زیاد گرم هست بگذاریم تا رشد کنند. همیشه دستمال رویی را مرطوب نگهدارید. هیچوقت عدس هایتان را به صورت لایه نازک در ظرفتان نریزید. بهتر هست که کمی به صورت گنبدی شکل در آورید. بعد از آن که جوانه ها مقداری رشد کرده و کمی سبز شد ، دستمال روی آن ها را برداشته و به آب دادن عدس ها ادامه دهید و مطمئن باشین که نور طبیعی به آنها بخورد و حتما ظرفتان را گاهی بچرخانید تا سبزه ها به صورت کج به طرف نور رشد نکنند.
سبزه‌ کوزه‌ای
ابتدا کوزه را از آب پر کنید و برای مدت یک شبانه ‏روز آن را پر از آب نگه دارید تا جدار کوزه کاملاً خیس شود. سپس یک جوراب نایلونی روی کوزه بکشید. بذر شاهی را که قبلاً برای مدت بیست و چهار ساعت در آب خیس کرده ‌اید را به آرامی با دست روی نایلون بکشید، طوری که بذرها که حالا دیگر بعد از خیس شدن کاملاً ژله‏‌ای شده‏‌اند به طور یکنواخت همه جا پخش شوند. بذر شاهی به آسانی به سطح جوراب نایلونی می‏‌چسبد. کوزه را همواره پر از آب نگه دارید. چون هر روز مقداری از آب کوزه تبخیر می‏‌شود باید به طور مرتب در آن آب بریزید. آب از داخل کوزه به جداره آن راه یافته و به بیرون تراوش نموده جوراب را مرطوب می‏‌کند به این ترتیب بذر شاهی جوانه زده و ریشه‏‌ها به سطح بیرونی کوزه می‏‌چسبند. کوزه را در محل پر نور قرار دهید و هراز گاهی آن را بچرخانید تا نور به همه جای آن برسد. بعد از چند روز کوزه سبز می‌شود