بازار قیصریه، شاهراهی در میدان نقش جهان
بازار قیصریه یکی از معروفترین بازارهای تاریخی ایران است که به بازار شاهى نیز شهرت دارد.
به گزارش ایمنا، این بازار از سردر قیصریه شروع و به بازار چیت‌ساز‌ها و از آنجا به بـازار دارالشفا منتهى می‌شود. این بازار از بزرگترین و مجلل‌ترین مراکز خرید و فروش در دوران صفویه بوده است. "ژان شاردن" سیاح فرانسوی از «بازار قیصریه و بازار بزرگ اصفهان با سردر عالی و تزئینات آجرهای چینی(کاشیکاری) و سکوهای وسیع سنگ یشم" یاد کرده است. امتداد بازار سنتی اصفهان و بازار بزرگ اصفهان به مسجد جامع و سپس به بازار عریان ختم می شود. این بازار یکی از بازار های بزرگ و طویل اصفهان و حتی خاورمیانه بشمار می رود که طول آن به چند کیلو متر می رسد. امتداد بازار بزرگ اصفهان به مسجد جامع و سپس به بازار عربان منتهی می شود. به دلیل مجاورت با مسجد نظام الملک به بازار نظامیه نیز شهرت دارد. در طول این شاهراه مسقف مدرسه نیمار، مسجد جارچی، مدرسه صدر، مسجد نو، مسجد شیشه، مسجد ذوالفقار، مسجد خیاط ها، مدرسه کاسه گران، هارونیه، مدرسه نیم آورد، مدرسه جده بزرگ، جده کوچیک و مدرسه ملاعبدالله وجود دارند که دارای معماری خاص و مورد توجه است. بازار قیصریه اصفهان دارای سرا ها و تیمچه های متعددیست که این سرا و تیمچه یکی از نقاط شاخص بازار و قطب اصلی
تجارت هستند. در سرا و تیمچه، کاروانسرا و مغازه ها با ابعاد بزرگ تری فعالیت می کنند. بازار قیصریه در دو طبقه با ارتفاع زیاد ساخته شده، در طبقه پایین مغازه ها و اصناف حجره های فروش دارند و در طبقه بالا امور دفتری و بازرگانی هر حجره مشغول به فعالیت هستند.
بازار بزرگ اصفهان دارای چندین راسته است به نام های بازار عریان، هارونیه، نیم آورد گلشن، مخلص، سماورسازها، مقصود بیک. بر سردر قیصریه، دو پشت بغل کاشی کاری باقی مانده که از دوران شاه عباس تصاویری را در مورد جنگ ها و قوم های آن زمان بر جای گذاشته است. این بازار با شماره 315 در تاریخ 21 آبان 1317 به ثبت ملی رسیده است. این بازار دارای استحکامی بی نظیر و قدرت بافتی شگرفی می باشد. از این بازار با سردری مجلل و باشکوه با تزئینات آجرکاری و کاشی کاری یاد می کنند، همچنان به سکوهای وسیع و سنگ یشم و سماق این بازار اشاره شده است. در وسط بازار فضای مدور و وسیعیست که قبه ای ساخته شده که تاریخ شناسان آن را تشبیه به گنبد های اعراب اسپانیا می کنند.
سر در بازار قیصریه که در شمال میدان امام واقع است، در فاصله سال‌های ۱۰۱۱ تا ۱۰۲۹ هجری قمری احداث شده و یکی از نفیس‌ترین نقاشی‌های مربوط به دوران صفویه را نشان می‌دهد. سردر بازار قیصریه، در مقابل مسجد جامع عباسی در شمال میدان نقش جهان ، سردرى قوسی شکل با کاشی‌کارى مجلل و باشکوه و نقاشی‌های رنگ باخته صفوی هویدا است که ورودی بازار قیصریه محسوب مـی‌شود.
سـردر بازار قیصریه ورودی باشکوه و اصیل میدان نقش جهان است که بهترین دید و منظره را به این میدان داده است که در زمان صفویان میدان کهنه شهر را پس از گذر از بازار به میدان جدید شهر اتصال می‌داده است. سردر قیصریه را از این رو قیصریه می نامند كه از روی نمونه یكی از بناهای شهر قیصریه در آسیای صغیر یعنی تركیه امروزی در قرن ۱۱ هجری قمری(دوره شاه عباس اول) ساخته اند. سردر قیصریه اصفهان در قسمت شمال میدان نقش جهان و بر در بازار قیصریه یا شاهی اصفهان واقع شده است.
سردر قیصریه در گذشته نه‌چندان دور دارای سه طبقه و اکنون دارای دو طبقه است. طبقه سوم آن که تخریب شده، نقاره خانه را تشکیل می داده است که در آن با صدای موسیقی، اوقات روز را اعلام می کرده اند. نقاره زنی و نقاره کوبی از قدیم در ایران متداول بود البته نقاره زنی و نقاره کوبی فقط به منظور اعلام طلوع و غروب آفتاب نبود چرا که نواختن نقاره در میدان های جنگ برای آماده باش سربازان و تشجیع آنان به نبرد و به هنگام صلح و آرامش نیز در آئین های گوناگون و به مناسبت های مختلف متداول بود.
این سر در به بازار بزرگ اصفهان باز می شود و در گذشته راه اصلی بازار اصفهان بوده است.
سردر قیصریه شامل چهار درب فرعی، یک دروازه اصلی و یک حوض بوده که حوض آن حدود دهه ۱۳۴۰ شمسی به باغچه تبدیل شد ولی اکنون احیا شده است. بر بالای سردر قیصریه، نقاشی هایی به قلم رضا عباسی به چشم می‌خورد. ناقوس دیر هرمز و همچنین ساعت موجود در قلعه پرتغالی‌های جزیره هرمز(به قطر حدود ۸۰ سانتی متر) پس از فتح آن جزیره به اصفهان آورده شد و در بالای این سردر نصب شد. این بنا ورودی بازار قدیمی اصفهان در شمال میدان نقش جهان است که در دوران صفویان ساخته شده است.
سقف داخلی سردر از کاشی هایی به رنگ آجری، گل بهی و سرمه ای بسیار خوشرنگ با طرح های اسلیمی به صورت مقرنس کار شده است که بسیار جلب توجه می کند. پس از سقف، به دیواره های این سردر می رسیم که دارای نقاشی های چشم نوازی است. دیوار روبه رو جنگ شاه عباس با ازبکان را نشان می دهد. دیواره سمت راست نشان دهنده اروپاییان در حال رقص و آواز و دیواره سمت چپ شکارگاهی را به تصویر کشیده است که با گذشت این همه سال و با وجود از بین رفتن قسمت هایی از این نقاشی ها هنوز زنده بودن رنگ ها و زیبایی خود را حفظ کرده است. در زمان حکومت قاجار و در روزگاری که مسعود میرزای ظل السلطان حاکم اصفهان بود در جبهه های سردر قیصریه تغییراتی صورت گرفت و یک حاشیه کاشیکاری در امتداد سه جانب سردر اضافه شده است.
از سردر بازار قیصریه وارد مجلل ترین و بزرگترین بازارهای اصفهان می شویم این بازار که به بازار قیصریه و شاهی نیز معروف بوده است. از این بازار بزرگ و مجلل بازارهای دیگری منشعب می شدند که برخی از آنها هنوز هم فعال بوده و به مشاغل مختلف اختصاص دارند. برخی از این بازارها عبارت‌اند از بازار عریان، هارونیه، نیم‌آورد گلشن، مخلص، سماورسازه ، و مقصودبیک؛ همچنین در طول این شاهراه سرپوشیده و مسقّف که برخی از خارجیان آن را «نگارخانه سرپوشیده» نامیده اند عناصر مذهبی همچون مدرسه نیماورد، مدرسه صدر، مسجد خیاط ها، مسجد نو، مسجد ذوالفقار، مسجد شیشه، مسجد خارجی و ده‌ها مسجد دیگر به فعالیت های مذهبی می پرداختند و بازرگانان و اصناف گوناگون در آنها عبادت می کردند.
مدارسی همچون مدرسه کاسه گران، هارونیه، نیم آورد، جده بزرگ، جده کوچک و ملاعبدالله به اعتبار و رونق بازار می افزودند. ضمن اینکه نهادهای اقتصادی نیز از دیگر جاذبه هایی هستند که در بازارها وجود داشته اند. برخی از این نهادها که «تیمچه» و «سرا» نامیده می شوند هنوز نیز فعال هستند. مشهورترین این سراها عبارت اند از سرای اردستانی ها، سرای خانی، سرای آقا، سرای پادرخت سوخته، سرای میراسماعیل، سرای تالار، سرای خوانساری‌ها، سرای گلشن، سرای جارچی و سرای فخر. این سراها به همراه کاروانسراهای متعدد و پررونق، بازار اصفهان را به عنصری فعال تبدیل می کرده که سیاحان با اشتیاق از آن بازدید می کردند و با دقت در سفرنامه هایشان معرفی می کردند.
قدیمى‌‌ترین توصیفى که از بازار اصفهان به جا مانده است، شرحى است از قرن چهارم هجرى قمرى(دوران دیالمه)، در کتاب رساله محاسن اصفهان تحت عنوان "بازار جورین" می گوید که "بازارى بود بر دروازه خور(خورشید) که یکى از چهار دروازه مشهور اصفهان در آن زمان بوده و در فصل نوروز عامه مردم اصفهان با انواع خوردنى‌ها و آشامیدنى‌ها و آلات و ادوات موسیقى یکى دو ماه را در آن محل به تفریح و عیش و عشرت مى‌‌‌‌گذراندند و بالطبع براى احتیاج این جمعیت از اغذیه، البسه و غیره بازارهایى برپا مى‌کردند و طوافان و بازاریان انواع نعمت‌ها را در آنجا گرد مى‌آورند".