توافق‌های خواهرخواندگی اصفهان فقط روی کاغذ است
جهان سردرگم، بهترین تعبیر برای این روزهای جهان است که از یک سو با بحران گروه‌های تروریستی دست به گریبان است و از سویی دیگر با منازعه‌های سیاسی متعدد و متنوع از شرق آسیا تا خاورمیانه. در چنین اوضاعی، روابط سیاسی و اقتصادی برخی کشورها نیز به تیرگی گرویده و به نظر می رسد غل و زنجیرهایی که بر دست و پای روابط این چنینی زده شده است با کلید گردشگری بازشدنی باشد.
جهان سردرگم، بهترین تعبیر برای این روزهای جهان است که از یک سو با بحران گروه‌های تروریستی دست به گریبان است و از سویی دیگر با منازعه‌های سیاسی متعدد و متنوع از شرق آسیا تا خاورمیانه. در چنین اوضاعی، روابط سیاسی و اقتصادی برخی کشورها نیز به تیرگی گرویده و به نظر می رسد غل و زنجیرهایی که بر دست و پای روابط این چنینی زده شده است با کلید گردشگری بازشدنی باشد. امروزه گردشگری تنها راه برای کسب درآمد اقتصادی نیست، بلکه تاثیرات عمیق سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را خصوصا در مقاصد گردشگری و کشورها و شهرهای گردشگرپذیر می‌گذارد. از این رو، کشور‌هایی که سیاست‌های مقتضی را جهت گسترش این صنعت اتخاذ می‌کنند، به دنبال آن هستند تا در بلندمدت به قدرتی اقتصادی و حتی سیاسی در سطح منطقه و جهان تبدیل شوند. براین اساس، یکی از مولفه‌های تعیین کننده در توسعه این صنعت، سیاست خارجی و روابط بین‌المللی است.
برجام به عنوان مهم‌‌ترین دستاورد دیپلماسی ایران در دولت حسن روحانی که این روزها از سوی مرد ناآشنا به سیاست در ینگه دنیا تهدید می‌شود، توانست شمار زیادی از گردشگران و هیئت های خارجی را راهی ایران و به ویژه شهر اصفهان کند. حضوری که سهم درخور توجهی از آن به قاره سبزنشین ها اختصاص داشته و چه در قالب سفرهای سیاسی، اقتصادی و چه برای اهداف گردشگری، اصفهان بعد از پایتخت میزبان بیشترین میزان رفت و آمد خارجی‌ها در طول دو سالی بوده است که از عمر توافق هسته‌ای ایران با گروه 1+5 می‌گذرد. با این حال اما، بخش مهمی از ظرفیت های این شهر و استان برای طرف های خارجی همچنان ناشناخته است و ابزاری برای جذب هدفمند آنها و سرمایه هایشان به سوی اصفهان تعریف نشده است؛ آنچه که بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان ناشی از نبود اراده برای تقویت آن از سوی مسئولان محلی اصفهان می‌داند و در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا»، از پتانسیل خاموش خواهرخوانده‌های این شهر یاد می‌کند.
تاکنون هیچ بخش مجزایی در وزارت امورخارجه به عنوان متولی حوزه گردشگری وجود نداشته است؛ اما باتوجه به اینکه اخیرا بحث تغییر در ساختار این وزارتخانه مطرح شده است، آیا دیپلماسی گردشگری هم در چارت جدید جایگاهی دارد؟
ببینید، گردشگری در جهان امروز بحث بسیاری مهمی است؛ چراکه هم صنعت با اهمیتی است و هم بخشی از دیپلماسی را شکل می دهد. خیلی ها ممکن است صرفا از جنبه اقتصادی به آن نگاه کنند که خب درست هم هست چون گردشگری به معنای واقعی کلمه یک صنعت جدی است. امروزه شاهد هستیم که در بسیاری از کشورها به این حوزه با نگاه صنعت و تجارت برخورد می کنند و البته منافع زیادی هم در این راه نصیب شان می شود. برخی کشورهای اروپایی مثل اسپانیا در این زمینه مثال زدنی هستند، چه به لحاظ درآمد، چه به لحاظ تعداد گردشگران و غیره توانسته اند از جایگاهی فرودست به جایگاه برتری دست یابند. اما علاوه بر موضوع اول، بحث دیگری نیز در رابطه با گردشگری وجود دارد که برای ما از اهمیت زیادی برخوردار است و آن بحث دیپلماسی گردشگری است؛ یعنی یکی از بخش هایی که ما در سیاست خارجی و دیپلماسی کلان خود به آن توجه ویژه داریم و معتقدیم باید آن را به اجرا گذاشت و از آن بهره لازم را برد، دیپلماسی گردشگری است. این بحث می تواند برای کشوری با مشخصات و مختصات جمهوری اسلامی ایران بسیار کارساز و موثر باشد، لذا در بخش دیپلماسی عمومی وزارت خارجه که زیرمجموعه بخش سخنگویی است، مرکزی
به نام دیپلماسی رسانه وجود دارد که در آنجا بخش مهمی به عنوان بخش گردشگری فعالیت می‌کند. البته قرار است در ساختار جدید وزارت خارجه که درحال آماده و اجرایی شدن است، بحث دیپلماسی گردشگری با جدیت و توجه بیشتری مورد عنایت قرار بگیرد. امیدوار هستم چارتی که در سازمان امور استخدامی وجود دارد به صورت کامل و دقیق تری مورد تصحیح قرار بگیرد. ما در ابتدای ایجاد تغییرات در این ساختار، اداره ای با نام اداره گردشگری و با شرح وظایف مشخص تعریف کردیم تا در کنار ارگان های داخلی، چه بخش خصوصی و چه بخش دولتی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بتوانیم گام های بلندتری را برای حوزه گردشگری برداریم تا کشور هم از بعد اقتصادی ذی نفع باشد و هم در بعد ارتقای جایگاه ایران و شناساندن ایران به خارج کشور.
اغلب شاهد هستیم که بسیاری از هیئت‌های خارجی که به ایران سفر می‌کنند، بعد از دیدارها و جلسات رسمی در پایتخت راهی اصفهان می‌شوند و بعد از دیداری تشریفاتی با استاندار، به بازدید از آثار تاریخی اصفهان می‌پردازند. چرا حضور این هیئت ها در اصفهان صرفا تشریفاتی است و هیچ عایدی برای استان ندارد؟
به خاطر زیبایی شهر شماست.
صرفا زیبایی؟ نباید از این فرصت بهره‌های دیگری هم برد؟
ببینید، به خاطر زمان محدودی که در سفر این هیئت ها در سفر به ایران وجود دارد، آنها بعد از دیدارهای رسمی شان در پایتخت درخواست بازدید از زیبایی های ایران را دارند و به همین دلیل وزارت خارجه ناچار است در سفری کوتاه آنها را به اصفهان بفرستد تا خواسته آنها برای دیدن زیبایی های ایران نیز اجابت شود.
این امکان وجود ندارد که پروتکلی کاری برای حضور هیئت‌های خارجی در اصفهان که تعدادشان در روزها پسابرجام به میزان قابل توجهی نیز افزایش یافته، تعریف شود؟
برای انجام بحث های کاری و سیاسی و اقتصادی با این هیئت ها در اصفهان باید روال دیگری از طریق استانداری طی شود؛ یعنی استانداری در جذب این هیئت ها نقشی اساسی را ایفا می کند.
زمینه ها برای جذب این هیئت ها به اصفهان از سوی وزارت خارجه فراهم است؟
قطعا فراهم است؛ بستگی دارد که یک استاندار چقدر فعال باشد. اصفهان با خیلی از شهرهای جهان خواهرخوانده است؛ اما فعالیت‌های دوجانبه تعطیلِ تعطیل است. برای مثال، اصفهان از قبل از انقلاب با شهر فلورانس ایتالیا پیمان خواهرخواندگی امضا کرده است؛ ولی علیرغم اینکه فلورانس به لحاظ فرهنگی و امور موزه ای و هنری بسیار غنی است، هیچ همکاری و رفت و آمدی بین این دو شهر وجود ندارد. به نظر من، این خود استان ها هستند که باید با بهره گیری از ابزار وزارت خارجه از این ظرفیت های خود استفاده کنند.
در واقع همه چیز به مسئولان محلی بازمی گردد.
حتما همینطور است. وزارت خارجه می تواند سفرهای هدفمند آنها برای شهر و استانشان را از طریق سفارتخانه های کشورهای مورد نظر هموار سازد. در واقع، این مقامات محلی اند که باید بیشتر فعال باشند زیرا هیئت ها و چهره های خارجی که وزارت خارجه به سمت اصفهان هدایت می کند در حاشیه سفرهای اصلی به پایتخت است که اغلب هم سیاسی هستند و شاید خیلی هم به کار استان و استانداری نیاید. در حقیقت، این سفرها در حاشیه قرار دارند؛ اینها بیشتر می خواهند ایران و زیبایی های اصفهان را ببینند.
وظیفه وزارت خارجه در پیمودن این مسیر چیست؟
وزارت خارجه تسهیلگر است؛ کار اصلی را ارگان های محلی باید انجام دهند چون هر وزارتخانه ای که گامی برمی دارد، در راستای اهداف خودش است نه در جهت برآورده کردن نیازهای این چنینی هر استان. استان یا شهر اصفهان باید با استان ها و شهرهای مشابه خود در جهان ارتباط بگیرد و در حوزه های فرهنگی و اقتصادی و گردشگری هیئت بفرستند و هیئت بیاورند. به صراحت اگر بخواهم به شما بگویم، پتانسیل خواهرخوانده‌های اصفهان خاموش است. صرفا در مقطعی یک توافقی تعریف شده است؛ ولی هیچ استفاده ای از آن نمی شود و این توافق های خواهرخواندگی روی کاغذ مانده است.