ارگونومی برای کودکان

دکتر شیوا انصاری پور، کارشناس ارشد و مدرس معماری در گفت و گو با اصفهان زیبا درباره ارگونومی برای کودکان به نکات مفیدی اشاره می‌کند: یکی از بهترین موضوعاتی که در علم ارگونومی‌(مهندسی انسانی فضا) مطرح می‌شود، طراحی مطلوب برای کودکان است که به دلیل حساسیت‌های فیزیکی و روانی کودکان در سنین مختلف نیاز به بررسی دقیق و کامل دارد. به عبارتی کودکان از سنین خردسالی تا قبل از نوجوانی به دلیل تغییرات دوره‌ای رشد خود، نیازمند توجه خاص هستند. از جمله مواردی که باید به آن پرداخته شود، محیطی است که در منزل و بیرون مستقیما با آن در تماسند. ‌با توجه به اینکه در ارگونومی باید تمام اقشار و سنین اعم از زن و مرد راحتی، ایمنی، امنیت و کارایی حداکثری داشته باشند، بنابراین ارگونومی کودکان می‌تواند به عنوان موضوعی جداگانه سنجش شود.

تاثیرگذاری و تاثیرپذیری کودکان و محیط، مربوط
به نوع فعالیت یا رفتاریست که کودک در فضا دارد. بنابراین با داشتن آگاهی از دامنه رفتارهای قطعی و احتمالی آنها می‌توان محیط و مبلمان مطلوب را طراحی و اجرا کرد. برای مثال در خانه، طراحی فضاهایی متناسب با توانایی و علاقه‌مندی فرزندان در سلامت جسم و روان آنها تاثیر بسزایی دارد. همچنین دانستن این نکته که حرکات کودک در هنگام بازی شامل چه حالت‌هایی می‌شـــود می‌تـــوانــــد کارشناسان را در طراحی هرچه بهتر ابزار و وسایل مورد نیاز هدایت کند.

مهم ترین خصوصیــات روان شناسی کودکان
به صورت مشترک معمولا شامل اشتیاق به هیجان، پویایی، کنجکاوی، نیاز به حمایت یا تشویق از سوی بزرگ ترها، خودنمایی و پیروزی در رقابت‌هاست. بنابراین طراحی باید گامی به سوی برآورده کردن این‌گونه نیازمندی‌ها بردارد. در زیر به چند نکته از مسائل مورد توجه در انتخاب یا طراحی محیط و مبلمان مناسب می‌پردازیم:

کودکان همواره به دنبال کشف فضا و اتفاقات جدید هستند، بنابراین تعریف یک مکان با امکان کنجکاوی در آن، مثل‌ اتاق خواب یا گوشه ای از نشیمن، بالکن یا حیاط با عناصر‌خلاقانه که ضرری برای سلامتی آنها ندارد مفید است. نمونه آن جانمایی لوگوهای استاندارد یا دست‌ساز، پازل‌های مقاوم، جورچین های چوبی یا پلاستیکی با کیفیت خوب، ظروف یا سبدی از عروسک که متناسب با سن کودک باشد، است.

در فضاهایی که پله وجود دارد، بهتر است تمام یا بخشی از پله با مصالح با اصطکاک و غیرلغزنده از جمله موکت، پارکت مات و مانند آنکه به کف پله ثابت شده‌اند پوشیده شود و به کودک برای حرکت از آن سمت آموزش داده شود. به‌خصوص در فضاهایی که کودکان در سنین پایین‌(زیر پنج سال) تردد می‌کنند، می‌توان درصورت نیاز این بخش را در رنگ‌بندی متنوع و شاد اجرا کرد تا رغبت آنها برای استفاده بیشتر شود.طراحی پله مخصوص بازی یا تخت کودک در محوطه منازل یا باغ بهتر است با ارتفاعی مساوی یا کمتر از فاصله کف پا تا زانو باشد و لبه‌های پله به صورت منحنی نباشد تا کودک لیز نخورد. لبه‌های گرد یا پخ خطرناک است.

در حد‌امکان از قراردادن مبلمان و وسایل سنگین
و قابل برگشت در منزل اجتناب کنید، همچنین بهتر است برای کشو و فضاهای داخل کمدها قفل در نظر بگیرید تا در هنگام سقوط وسایل روی کودک برنگردد.اگر از راه‌پله در منازل برای تردد استفاده می‌کنید، دست کم نرده پله‌های نزدیک به منزل را چک کنید که امکان سقوط کودک در آن وجود نداشته باشد. در این صورت، با کش، طناب یا بست‌های فلزی و مشابه آن این فاصله را بپوشانید و به کودک بابت خطر احتمالی سقوط هشدار دهید.

به دلیل دویدن و راه رفتن زیاد و غیر‌قابل پیش‌بینی کودکان در خانه، داشتن یک کف‌سازی مناسب میزان آسیب‌پذیری کودک را کاهش می‌دهد. اگر کف لغزنده وجود دارد صرف هزینه برای امنیت کودک توجیه اقتصادی لازم را دارد. در این صورت انتخاب کف‌پوش چوبی، pvc مرغوب، موکت و الیاف بدون پرز و فرش احتمال آسیب را بسیار کم می‌کند. جوراب و لباس مناسب یا کفش عاج‌دار هم احتمال خطر را کم می‌کند.معمولا کودکان به عناصر متحرک و روشن بیشتر از ثابت و تیره توجه دارند، احتمال این را بدهید که به سراغ این ابزار بروند، بنابراین داشتن دکور و آباژور سبک، عروسک، مبلمان سبک و پایدار با ارتفاع کم را انتخاب کنید.

تمیز بودن وسایل خانه به خاطر احتمال به دهان بردن آنها یا برخورد زیاد دست کودکان با وسایل و سپس دهان و چشم بسیار ضروری است. بنابراین سعی کنید مبلمان را بدون مواد شیمیایی و صرفا با رطوبت آب تمیز نگه دارید. بسیاری از بیماری‌ها از همین راه به کودکان منتقل می‌شوند.

از قراردادن وسایل روشنایی با لامپ و حباب روشنایی در ارتفاع که دسترس کودک دارند، اجتناب کنید. در صورت شکستن و پخش لامپ و روشنایی ضررهای جبران ناپذیری به سلامت کودک وارد می‌شود.

سیم وسایل برقی را حتما در یک پوشش مناسب قرار دهید تا امکان به برق زدن آن برای کودک سخت یا غیرممکن شود. ترجیحا از کلید و پریزهای مخفی
با درپوش و در ارتفاع بالا استفاده کنید.

کابینت را به عنوان جایگاه نشاندن کودک استفاده نکنید. در‌صورت عادت به این کار، کودک آن را مثل یک جایگاه قابل استفاده همیشگی می بیند، در‌صورتی که خطر پرتاب شدن از آن زیاد است.

هنگام باز و بسته کردن در، لولا و حرکت آن را چک کنید که ناگهانی یا خیلی سخت نباشد. احتمال بدهید گاهــی پشت در فضای قایم باشک و بازی‌های کودکانه است.

دستگیره‌ها و پیچ‌های سفت به مچ دست آسیب می‌زند. بهتر است وسایل بازی و منزل را از این بابت همیشه امتحان کنید.گاهی با همین ترفندهای ساده می‌توانیم شادی خود و کودکانمان را چند برابر کنیم.