زلزله و مدیریت بحران شهری

مهدی مقدری ( سخنگوی شورای اسلامی شهر اصفهان ) : هر بار با هر زلزله مفهوم «مدیریت بحران شهری» و ضرورت‌های پیدا و پنهان آن برای مدیران شهری و شهروندان آشکار می‌شود؛ اما به‌راستی «مدیریت بحران شهری» چیست؟ اگر شهر را یک سیستم پویا در نظر بگیریم باید بگوییم بحران درست از نقطه‌ای شروع می‌شود که تعادل در این سیستم به هم می‌خورد. با توجه به آنکه در نظريه تعادل در مديريت بحران می‌خوانیم هرگاه تعادل مابين نیازمندی‌ها و توانمندی‌های موجود در يک سيستم زنده و پويا که تابع قوانين و اصول تعیین‌شده است، بنا بر هر دليلي برهم بخورد، سيستم دچار بحران می‌گردد. ازاین‌رو، وقتی صحبت از مدیریت بحران شهری می‌کنیم درواقع از ایجاد یا برگرداندن تعادل یا حتی حفظ تعادل در مدیریت بحران سخن گفته و کار ویژه واصلی ما در مدیریت بحران شهری ایجاد تعادلی میان نیازمندی‌ها و توانمندی‌های شهری ست. این حفظ تعادل را ما در چهار عرصه پيشگيري، كاهش اثرات، آمادگي، مقابله باید به‌روشنی مشاهده کنیم. شوربختانه داده‌ها و مشاهدات بسیاری حاکی از آن است که شهر اصفهان به لحاظ پیشگیری در عرصه مدیریت بحران شهری با استانداردها فاصله دارد. ۱۱ درصد بافت شهری اصفهان فرسوده است و نیاز به نوسازی و اصلاح دارد که این بافت شهری، بیست درصد جمعیت شهری را به خود اختصاص داده است و این بدان معناست که عملاً 20 درصد جمعیت اصفهان حاشیه‌نشین درون‌شهری محسوب می‌شوند و بیشترین آسیب را در هر زلزله خواهند دید. با توجه به دسترسی روان‌تر حاشیه‌نشینان درون‌شهری به شهر، آسیب‌های اجتماعی آنان نیز راحت‌تر در شهر گسترش پیداکرده و تکثیر می‌شود و این مسئله شدت آسیب‌های اجتماعی در اصفهان را افزون‌تر ساخته است. بر اساس پژوهش‌های وزارت مسكن و شهرسازي در طرح كالبد ملي، 50 درصد جمعيت شهرنشين كشور در پهنه‌هایی زندگي می‌کنند كه داراي بيشترين خطر زلزله‌خیزی است؛ که در اصفهان این امر پررنگ‌تر نیز دیده می‌شود. از دیگر سو متوسط عمر واحدهای مسکونی در ایران یک‌سوم مقدار جهانی ست؛ به عبارتی عمر واحدهای مسکونی در ایران کم است به‌گونه‌ای که در آن خانه‌های بالای 30 سال کلنگی محسوب می‌شوند. این در حالی ست که در جهان خانه‌های بالای 100 سال را فرسوده لحاظ می‌کنند و علت عمده آن نیز به ضعف در طراحی، نازک‌کاری و اجرای تأسیسات برمی‌گردد. متأسفانه در اصفهان نیز 31 درصد ساختمان‌ها کلنگی به‌حساب می‌آید و عمر بالای 25 سال دارد از طرفی در این شهر 38 درصد ساختمان‌ها با مصالح کم‌دوام هستند. مجموع این آمار نشان‌دهنده وضعیت نامطلوب مدیریت بحران شهری لااقل در بخش پیشگیری است. در بخش‌های دیگر نیز چون کاهش اثرات، آمادگی و مقابله وضعیت اصفهان اگر نگوییم نامطلوب است اما چندان مطلوب نیست، تصور کنید 11 درصد بافت شهر بافت فرسوده است که 20 درصد جمعیت را به خود اختصاص داده و این خود آسیب بالقوه مدیریت بحران شهری ست، یادآوری کنم که در شهر بم نیز بیشترین آمار کشته‌شدگان مربوط به بافت مرکزی و سنتی بم بود!