چرخش قطب‌نمای بازار ارز؟
پاییز امسال، تغییر رویکرد بانک مرکزی در بازار ارز حائز اهمیت و از جنبه‌های مختلف درخور بررسی است. این تغییر رویکرد در دو سطح مجزا، اول در بازار آزاد و سپس در بازار بین بانکی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
آرین آقابیگی*: پاییز امسال، تغییر رویکرد بانک مرکزی در بازار ارز حائز اهمیت و از جنبه‌های مختلف درخور بررسی است. این تغییر رویکرد در دو سطح مجزا، اول در بازار آزاد و سپس در بازار بین بانکی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. برخلاف واکنش سریع بانک مرکزی به تغییرات نرخ دلار آمریکا در بازار آزاد در زمستان سال گذشته و کاهش آن در کمتر از یک هفته به نرخ‌هایی کمتر از 4.000 تومان در دی‌ماه آن سال (نرخ دلار آمریکا در هفته اول دی‌ماه به 4.145 تومان رسید)، در پاییز امسال رفتار متفاوتی از سیاستگذار پولی و ارزی کشور مشاهده می‌شود. آمار نرخ دلار آمریکا در بازار آزاد نشان می‌دهد، این نرخ برخلاف سال قبل برای مدتی طولانی در محدوده نرخ‌های بالاتر از 4.000 تومان که از چند روز پیش از سخنرانی دونالد ترامپ درباره برجام که 21 مهرماه ایراد کرد، قرار گرفت و به تدریج در روزهای گذشته از مرز 4.100 تومان نیز عبور کرد. اما به‌رغم این روند افزایشی تاکنون واکنش قابل ملاحظه‌ای از سوی بانک مرکزی در مواجهه با کاهش این نرخ مشاهده نشده است. براساس جدیدترین آمار، نرخ دلار آمریکا در بازار آزاد به 4.123 تومان در دومین روز آذر‌ماه امسال رسید که
بالاترین نرخ بازار آزاد دلار آمریکا در سال جاری و به‌عبارت دقیق‌تر بالاترین نرخ اسمی دلار آمریکا پس از استقرار دولت دوازدهم است. البته این تغییر رفتار بانک مرکزی در صورت تداوم آن شایسته قدردانی است و می‌تواند گامی در جهت حرکت نرخ دلار آمریکا به مقدار حقیقی آن تلقی شود.
تغییر رویکرد بانک مرکزی در تغییرات نرخ رسمی دلار آمریکا در بازار بین بانکی نیز به‌چشم می‌خورد. نرخ بازار آزاد دلار آمریکا در بهار، پس از طی یک دوره کاهشی ملایم که به حدود 3.750 تومان نیز رسید، بنا به دلایل متعددی از جمله کاهش تراز تجاری، افزایش تقاضای ارز برای سفر به کشورهای خارجی و درنهایت افزایش تقاضای ارز توسط زوار، روندی افزایشی به‌خود گرفت و از تیرماه همگام با این روند افزایشی بانک مرکزی نیز برخلاف گذشته نرخ رسمی دلار آمریکا را با سرعتی چند برابر افزایش داد، به‌گونه‌ای که نرخ رشد قیمت رسمی دلار آمریکا از نرخ رشد بازار آزاد آن در پایان آبان‌ماه فراتر رفت. مجموعه این تغییرات نشان می‌دهد که این‌بار بانک مرکزی به‌منظور کنترل شکاف بین دو نرخ آزاد و رسمی دلار آمریکا به‌گونه‌ای متفاوت از قبل عمل کرده و به‌جای سرکوب قیمت دلار بازار آزاد از طریق تزریق منابع، به افزایش نرخ رسمی ارز پرداخته است و در سه‌ماه اخیر توانسته شکاف بین دو نرخ را در حد 16 درصد تثبیت کند. البته فراموش نکنیم که بانک مرکزی همچنان با تزریق منابع به بازار ارز درصدد کاهش نوسانات و خنثی کردن رفتارهای هیجانی است اما با توجه به روند افزایشی نرخ ارز به سطوحی بالاتر از 4.000 تومان که قریب به دوماه است تدوام یافته، ظاهرا بانک مرکزی درصدد است به‌جای کاهش نرخ دلار اجازه دهد این نرخ در بازار آزاد با آهنگی ملایم و منطقی افزایش یابد. بی‌تردید ادامه روند کنونی و کاهش هرچه بیشتر شکاف بین دو نرخ زمینه یکسان‌سازی نرخ ارز را فراهم می‌آورد که به‌خودی خود یکی از مهم‌ترین مولفه‌های افزایش رقابت‌پذیری کالاهای صادراتی ایران است. به‌علاوه بستر لازم برای ورود سرمایه به کشور در اثر کاهش ریسک نرخ ارز مهیا می‌شود. از سوی دیگر با توجه به توفیق دولت در کاهش نرخ تورم به سطوحی کمتر از 10 درصد در شرایطی که نرخ ارز افزایش یافته است، نقش بیش از حد نرخ ارز در شکل‌دهی به انتظارات تورمی جامعه نیز احتمالا کمی تعدیل شده باشد و بنابراین افزایش منطقی نرخ ارز اثر کمتری بر نرخ تورم بجا خواهد گذاشت. بنابراین درصورت تداوم رویکرد فعلی بانک مرکزی می‌توان سیاست پولی مستقل از سیاست ارزی را در آینده‌ای نه‌چندان دور متصور بود.
*پژوهشگر اقتصاد
منبع: جامعه فردا
تغییر رویکرد بانک مرکزی در تغییرات نرخ رسمی دلار آمریکا در بازار بین بانکی نیز به‌چشم می‌خورد. نرخ بازار آزاد دلار آمریکا در بهار، پس از طی یک دوره کاهشی ملایم که به حدود 3.750 تومان نیز رسید، بنا به دلایل متعددی از جمله کاهش تراز تجاری، افزایش تقاضای ارز برای سفر به کشورهای خارجی و درنهایت افزایش تقاضای ارز توسط زوار، روندی افزایشی به‌خود گرفت و از تیرماه همگام با این روند افزایشی بانک مرکزی نیز برخلاف گذشته نرخ رسمی دلار آمریکا را با سرعتی چند برابر افزایش داد، به‌گونه‌ای که نرخ رشد قیمت رسمی دلار آمریکا از نرخ رشد بازار آزاد آن در پایان آبان‌ماه فراتر رفت. مجموعه این تغییرات نشان می‌دهد که این‌بار بانک مرکزی به‌منظور کنترل شکاف بین دو نرخ آزاد و رسمی دلار آمریکا به‌گونه‌ای متفاوت از قبل عمل کرده و به‌جای سرکوب قیمت دلار بازار آزاد از طریق تزریق منابع، به افزایش نرخ رسمی ارز پرداخته است و در سه‌ماه اخیر توانسته شکاف بین دو نرخ را در حد 16 درصد تثبیت کند. البته فراموش نکنیم که بانک مرکزی همچنان با تزریق منابع به بازار ارز درصدد کاهش نوسانات و خنثی کردن رفتارهای هیجانی است اما با توجه به روند افزایشی نرخ ارز به سطوحی بالاتر از 4.000 تومان که قریب به دوماه است تدوام یافته، ظاهرا بانک مرکزی درصدد است به‌جای کاهش نرخ دلار اجازه دهد این نرخ در بازار آزاد با آهنگی ملایم و منطقی افزایش یابد. بی‌تردید ادامه روند کنونی و کاهش هرچه بیشتر شکاف بین دو نرخ زمینه یکسان‌سازی نرخ ارز را فراهم می‌آورد که به‌خودی خود یکی از مهم‌ترین مولفه‌های افزایش رقابت‌پذیری کالاهای صادراتی ایران است. به‌علاوه بستر لازم برای ورود سرمایه به کشور در اثر کاهش ریسک نرخ ارز مهیا می‌شود. از سوی دیگر با توجه به توفیق دولت در کاهش نرخ تورم به سطوحی کمتر از 10 درصد در شرایطی که نرخ ارز افزایش یافته است، نقش بیش از حد نرخ ارز در شکل‌دهی به انتظارات تورمی جامعه نیز احتمالا کمی تعدیل شده باشد و بنابراین افزایش منطقی نرخ ارز اثر کمتری بر نرخ تورم بجا خواهد گذاشت. بنابراین درصورت تداوم رویکرد فعلی بانک مرکزی می‌توان سیاست پولی مستقل از سیاست ارزی را در آینده‌ای نه‌چندان دور متصور بود.
*پژوهشگر اقتصاد
منبع: جامعه فردا