سرمد؛ در اندیشه فردای کودکان امروز کار

اصفهان امروز/ ختن کوفگر: برای کودکی که در خانواده‌ای با شرایط مناسب زندگی می‌کند شاید شنیدن واژه کار، یادآور مسئولیتی باشد مربوط به بزرگترها و فعالیتی که احتمالاً خودش در آینده‌ای نسبتاً دور و پس از گذراندن مدرسه و دانشگاه باید به آن بپردازد؛ اما هستند کودکانی که هنوز از آغوش مادر جدا نشده، شکلی از زندگی به آنها تحمیل‌شده و در چرخه‌ای اجباری به نام کار، گرفتار می‌شوند، کاری که تهدیدی جدی برای تحصیل، تفریح و سلامت روح و جسم نحیفشان خواهد بود و به این ترتیب کودکان زیر هجده سالی که با خانواده زندگی می‌کنند اما به علل مختلف ازجمله شرایط اقتصادی ضعیف و جهت تأمین درآمد خانواده مجبور به فعالیت مداوم و پایدار در محیط‌های کاری مختلف می‌شوند، جامعه کودکان کار را تشکیل می‌دهند، گروهی که اصولاً در جامعه آماری بسیاری از کشورها جایگاه دقیق و مشخصی ندارند و بیشتر اقدامات نهادهای رسمی‌شان در رسیدگی به ایشان در حد شعار باقی می‌ماند. خوشبختانه اما در کشورمان چند سالی است که سازمان‌های مردم‌نهاد به‌ویژه درزمینه حمایت از کودکان کار شروع به فعالیت کرده‌اند و ازجمله آنها «موسسه نیکوکاری سرمد» است.

سعید پورنیک، مدیر موسسه سرمد از آغاز به کار این مجموعه می‌گوید: «سرمد فعالیت اصلی خود را از سال 92 با خانه‌ای کوچک در محدوده ملک شهر شروع کرد و پس از اخذ مجوز رسمی در سال 93 و همزمان با کمک یکی از خیرین که یک باب منزل مسکونی در خیابان خورشید واقع در نظر شرقی البته به‌صورت موقت و با مبلغ اجاره ماهیانه‌ای بسیار کم را در اختیارمان قرارداد فعالیت رسمی سرمد آغاز شد.»

پورنیک می‌افزاید: «دفتر ملک شهر به علت داشتن فاصله زیاد با مرکز شهر که محل اصلی فعالیت کودکان کار بود با استقبال زیادی از سوی آنان مواجه نشد و در آن زمان تنها 20 کودک تحت پوشش داشتیم که خوشبختانه با حضورمان در دفتر جدید و نزدیک شدن سرمد به محل کار بچه‌ها که درنتیجه زمان کافی برای حضور کودکان کار در موسسه را فراهم می‌آورد، توانستیم تعداد بیشتری از کودکان نیازمند را شناسایی و تحت پوشش قرار دهیم. در حال حاضر 80 مددجو داریم که دختران از شش تا 16 سال و پسران از هفت تا 14 سال هستند.»

گفتنی است که سرمد، تنها کودکان کار را تحت حمایت ندارد بلکه حمایت از کودکانی که به هر علتی در معرض آسیب قرار دارند و حقوقشان نادیده گرفته می‌شود را نیز عهده‌دار می‌شوند.

مدیر سرمد در ارتباط با شناسایی مددجویانش می‌گوید: «تصویری که عموم جامعه از کودکان کاردارند چندان تصویر درستی نیست و بیشتر افراد، کودکان کار را بی‌خانمان‌هایی تصور می‌کنند که توسط شخصی استثمارشده و در مقابل مقداری غذا و یک سرپناه، تمامی فروش روزانه‌شان را به آن شخص می‌دهد. البته این شکل از کار کودکان هم وجود دارد ولی مربوط می‌شود به کوکان بی‌خانمان و خیابانی که رسیدگی به آنان در جای خود بسیار هم اهمیت دارد و قابل‌توجه است اما کودکان کار، بی‌خانمان نبوده و بیشتر با خانواده خود زندگی می‌کنند و درآمد کارشان تأمین‌کننده هزینه‌های خانواده است؛ بنابراین گروه اجتماعی ما که مسئولیت شناسایی کودکان را دارد با خرید یک گل یا فال از آنها سر صحبت را باز می‌کنند و در ادامه سعی در کسب شماره‌ای از والدین و یا آدرسی از محل زندگی‌شان دارند و نهایتاً پس از بررسی‌های لازم تیم اجتماعی با خانواده کودک در ارتباط قرار می‌گیرند و با حفظ احترام خانواده، شرایط مالی، درآمد، تعداد افراد خانواده را بررسی کرده و سعی در معرفی موسسه و خدمات آن و درنتیجه تلاش برای حضور کودک و والدینش در موسسه و استفاده هر دو از امکانات سرمد را آغاز می‌کنند.»

پورنیک فعالیت اصلی سرمد را ارائه خدمات آموزشی و فرهنگی به کودکان کار و خانواده‌های آنها می‌داند و معتقد است: «فعالیت‌هایی که کودکان کار در خیابان‌ها و سر چهارراه‌ها انجام می‌دهند مانند فروش گل، فال، شکلات و... یک کار کاملاً موقتی است و دارای محدوده سنی مشخص است، به‌صورتی که وقتی کودکان از سنین خردسالی که بیشترین توجه از مردم را دریافت می‌کنند، فاصله گرفته و وارد نوجوانی می‌شوند ناگاه به حداقل میزان دست‌فروشی خود می‌رسند و اینجاست که بیکاری و فقر اقتصادی و هم‌چنین بی‌سوادی، زمینه‌ساز بزهکاری شده و به دنبال آن فجایعی که نه‌فقط گریبان کودک کار که گریبانگیر جامعه‌ را خواهد گرفت. ازاین‌جهت سرمد ارائه خدمات آموزشی و فرهنگی در قالب کلاس‌های آموزشی مختلف را در اولویت اهداف خود قرارداده و همچنین برای هدایت مددجویان به سازمان فنی و حرفه‌ای که نقش بسیار مهمی در اشتغال آینده افراد خواهد داشت فعالیت‌هایی در حال انجام است و در سال جاری نیز کامل‌تر انجام خواهد شد.»

ازجمله خدمات آموزشی سرمد که در قالب کلاس‌های آموزشی ارائه می‌شود می‌توان به آموزش خواندن و نوشتن، زبان، قران، موسیقی، کامپیوتر، خیاطی و آموزش مهارت‌های اجتماعی اشاره کرد که تمامی این کلاس‌ها در بعد ظهر روزهای فرد به مددجویان ارائه می‌شود. نیز روزهای پنجشنبه با توجه به تعطیل مدارس از 9 صبح تا پنج عصر پذیرای کودکان هستند همراه با یک وعده ناهار که با کمک‌های مردمی و خیرین تأمین می‌شود.

از دیگر فعالیت‌های سرمد می‌توان از بررسی وضعیت تحصیلی کودکان و تأمین شهریه مدارس آنها بررسی وضعیت بهداشت و سلامت فردی مددجویان، برگزاری جشن و برپایی بازارچه‌ها و چاپ نشریه‌ها و هم‌چنین تهیه خوراک و پوشاک و وسایل آموزشی نام برد که توسط واحدهای فعال موسسه سرمد مانند واحد روابط عمومی، واحد مالی، واحد سلامت، واحد فرهنگی و هنری، واحد تدارکات، واحد آموزش و واحد ارتباط با خیرین انجام می‌شود.

در پایان پورنیک با بیان این نکته که تمامی افراد فعال در سرمد جز نیروهای داوطلب هستند و باعلاقه و انگیزه نوع‌دوستی به فعالیت می‌پردازند به طرح‌های اجراشده توسط سرمد مانند طرح عیاران مربوط به شب قدر، طرح مهر یاران مربوط به آغاز سال تحصیلی، طرح شب یلدا و جشن کتاب و طرح نوروز اشاره می‌کند که در طی آنها علاوه بر برگزاری برنامه‌های مربوطه برای کودکان و خانواده آنها، موسسه سرمد نیز بیش از پیش به خیرین و آگاهی آنان نسبت به فعالیت‌های انجام‌شده و برنامه‌های آتی سرمد نیز سعی شده.

به هر صورت سازمان‌های مردم‌نهاد به‌ویژه درزمینه حمایت از کودکان کار، مؤسساتی نوبنیاد هستند و باهدف بهبود کیفیت زندگی کودکان کار پا به عرصه گذاشته‌اند و به‌نوعی قسمت مهمی از وظایف نهادهای رسمی را به عهده گرفته‌اند، پس امید است با توجه بیشتر و کامل‌تر نهادهای رسمی و دولتی به ایشان و همچنین گسترش روح نوع‌دوستی در میان آحاد جامعه و همچنین غافل نشدن خود مؤسسات از وظیفه اصلی‌شان و نیز تلاش برای ایجاد ارتباط صحیح با سازمان‌های همکار و هم رشته خود به‌جای رقابت‌های کاذب و فعالیت‌های موازی و درنهایت با حفظ احترام کامل به اعتمادی که جامعه به آنان داشته، بتوانند با موفقیت به‌سوی هدف حرکت کنند.