دانش روز راه نجات کشاورزی اصفهان از خشکسالی
کشاورزی به عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد در دنیا محسوب می‌شود. این بخش از اقتصاد همواره از جنبه‌های مختلفی مورد توجه بوده و از اهمیت خاصی در سراسر دنیا برخوردار است.
احمدرضا منزه - اصفهان امروز : کشاورزی به عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد در دنیا محسوب می‌شود. این بخش از اقتصاد همواره از جنبه‌های مختلفی مورد توجه بوده و از اهمیت خاصی در سراسر دنیا برخوردار است. کشاورزی با ایجاد بسترهای مناسب برای ایجاد اشتغال، تأمین امنیت غذایی، توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی، افزایش صادرات و ارزآوری و مواردی از این قبیل این توانایی را دارد که اقتصاد کشور را از بسیاری مشکلات برهاند و به‌نوعی آیینه تمام نمای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی محسوب می‌شود. در این میان اصفهان به عنوان استانی که از دیرباز سابقه درخشانی در مقوله کشاورزی و دام‌پروری داشته، باوجود مشکلات بسیاری همچون تغییر اقلیم و خشکسالی توانسته تا حدود زیادی انتظارات در این بخش را پاسخگو باشد. متولی اصلی بخش کشاورزی کشور وزارت جهاد کشاورزی و به‌تبع آن متولی اصلی این بخش در استان زیرمجموعه این وزارتخانه یعنی سازمان جهاد کشاورزی است. این سازمان با دارا بودن چند معاونت، مدیریت‌های شهرستانی و مراکز خدمات کشاورزی و ادارت تابعه، گستردگی زیادی دارد و در تلاش است در تمامی بخش‌های مرتبط کشاورزی، با حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان راه
را برای کمک به اقتصاد استان و کشور هموارتر سازد. حال با این تفاسیر و اهمیت بخش کشاورزی در استان اصفهان به گفتوگو با محسن کریمیان، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان نشستیم تا از آخرین وضعیت کشاورزی استان و برنامه‌های آینده این بخش برایمان بگوید. این گفتوگو را در ادامه می‌خوانید.
برای شروع گفتوگو، بهتر است نگاهی کلی به وضعیت کشاورزی استان داشته باشیم؛ استان اصفهان در بخش کشاورزی چه وضعیتی در کشور دارد؟
اراضی کشاورزی استان اصفهان حدود 564 هزار هكتار یا معادل 3/5 درصد از مساحت استان است که با توجه به محدودیت‌های منابع آب طی سال‌های گذشته حدود 325 هزار هکتار آن تحت کشت زراعی و باغی قرار می‌گیرد. تعداد شاغلان بخش كشاورزي استان حدود 159 هزار نفر معادل 3/11 درصد از شاغلان استان است. حجم آب قابل تأمين براي كشاورزي استان در سال‌هاي عادی بیش از شش و نیم ميليون مترمکعب است که از اين ميزان حدود 5 ميليون مترمکعب از منابع زیرزمینی و 5/1 ميليون مترمکعب از منابع سطحي به شمار می‌رود ولی این میزان در سال‌های گذشته به حدود 4 میلیون مترمکعب کاهش‌یافته است. این آمار به‌خوبی نقش پررنگ و مهم بخش کشاورزی را در اقتصاد استان نشان می‌دهد.
با توجه به این شرایط، استان اصفهان در زمینه تولید محصولات زراعی در چه جایگاهی قرار دارد؟ وضعیت در این بخش به چه شکل است؟
از 564 هزار هكتار اراضي با قابلیت کشاورزی استان در سال زراعی 96-95 حدود 261 هزار هكتار به كشت محصولات زراعي اختصاص یافت و حدود 3 میلیون و 575 هزار تن انواع محصولات زراعي از اين سطوح برداشت شد. در همین ارتباط، استان در توليد گلرنگ و ميني تيوبر سیب‌زمینی رتبه نخست کشور، سیب‌زمینی رتبه سوم، خربزه رتبه چهارم، پياز رتبه پنجم و ذرت علوفه‌ای و جو رتبه ششم در سطح کشور را به خود اختصاص داده است. خوشبختانه وضعیت تولید انواع محصولات زراعی در استان مناسب است. البته به دلیل خشکسالی بخشی از اراضی با قابلیت کشت در این بخش از چرخه تولید خارج شده‌اند اما با افزایش بهره‌وری شاهد حفظ میزان تولید محصولات زراعی مختلف هستیم.
سطح باغ‌های استان چقدر است و وضعیت تولیدات باغی استان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در استان اصفهان با حدود 75 هزار هكتار سطح كشت محصولات باغي آبي و ديم در سال 1395 معادل 13 درصد از اراضي مورد بهره‌برداري در بخش به تولید محصولات باغی اختصاص یافت. ميزان توليد سالیانه محصولات باغي استان در حدود 565 هزار تن است. استان اصفهان در بين محصولات باغي استان در تولید «گل محمدی» و «به» رتبه دوم كشور و در تولید سيب درختی و انار رتبه سوم کشور را به خود اختصاص داده است. البته در این بخش هم با توجه به وجود خشکسالی با مشکلات زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کنیم اما تدابیری اندیشیده شده تا مسائل ناشی از خشکسالی به کمترین میزان برسد.
در صحبت‌های قبلی خود به مزایای کشت‌های گلخانه‌ای اشاره داشتید. در این بخش چه توفیقاتی ایجادشده و وضعیت استان در کشت‌های گلخانه‌ای به چه صورت است؟
بله؛ ببینید از مهمترين مزاياي كشت‌هاي گلخانه‌اي مي‌توان به افزايش عملكرد در واحد سطح، افزايش راندمان مصرف آب، امكان توليد محصول سالم و اشتغال‌زايي بالا در واحد سطح اشاره کرد. سطح زير كشت محصولات گلخانه‌اي شامل سبزي و صيفي و گل و گياه زينتي استان برابر یک هزار و 550 هكتار و ميزان توليد ساليانه سبزي و صيفي گلخانه‌ای استان بالغ‌بر 225 هزار تن است كه استان از این حیث رتبه سوم كشور را به خود اختصاص داده. ميزان توليد سالانه گل شاخه بریده استان نیز حدود 52 ميليون شاخه در سال است، اصفهان در بخش گل‌های نشايي ـ فصلي با توليد 34 ميليون نشاء رتبه چهارم كشور را کسب کرده و در زمینه توليد گل شب‌بو نیز جایگاه نخست كشور را داراست.
با توجه به مزایایی که برای کشت‌های گلخانه‌ای به آنها اشاره داشتید، آیا سیاست‌های حمایتی برای کمک به گلخانه‌داران اعمال می‌شود؟
بله؛ امروز در حدود 800 هکتار گلخانه با سازه‌های چوبی و قدیمی در استان وجود دارد که مقرر شد سازه‌های خود را مدرن کرده و به سازه‌های بینابینی تبدیل کنند. اصفهان نیز به عنوان استان پایلوت در اجرای این طرح انتخاب شد، امروز برای مدرن‌سازی گلخانه‌ها برای هر جریب به 35 تا 40 میلیون تومان اعتبار نیاز است و کشاورزان می‌توانند با دریافت تسهیلات در این بخش فعالیت کنند. سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان نیز تمام همت خود را برای حمایت از توسعه کشت‌های گلخانه‌ای به کار بسته است تا شاهد تولید محصولات مرغوب‌تر و صرفه‌جویی هر چه بیشتر در منابع آبی باشیم.
گاهی شاهد انتشار اخباری مبنی بر طغیان آفات گیاهی یا حمله نوعی آفت به باغ‌ها و مزارع در شهرستان‌های مختلف هستیم. آیا تدابیری برای مبارزه هر چه بهتر و کامل با این آفات و بیماری‌ها جهت جلوگیری از ورود خسارات فراوان به کشاورزان و اقتصاد استان اندیشیده شده است؟
یکی از مهمترین قسمت‌های سازمان جهاد کشاورزی استان مدیریت حفظ نباتات است، مدیریت حفظ نباتات، با دارا بودن شبکه‌های مراقبت، جز بخش‌های واکنش سریع با مدیریت پایش به شمار می‌رود. علت این امر، امکان طغیان ناگهانی آفات بومی و یا ورود غیرمنتظره آفات قرنطینه خارجی از سایر کشورها و یا انتشار آفات قرنطینه داخلی در مناطق جدید در داخل کشور و لزوم آماده‌باش همیشگی برای رویارویی به‌موقع و واکنش سریع در برابر عوامل زیان‌بار در بخش کشاورزی است. خوشبختانه در راستای عمل به این وظایف شاهد موفقیت‌های بسیاری در این بخش هستیم. صدور بیش از 540 برگ گواهی بهداشت نباتی بین‌المللی جهت صادرات محصولات کشاورزی و تعداد 3 هزار اصله نهال، صدور گواهی‌های حمل نقل نهال، بازدید از گلخانه‌های قرنطینه‌ای بعد از ورود و تائید جهت واردات اندام‌های تکثیر شونده، بازدید و نمونه‌برداری از سیب‌زمینی‌های بذری وارداتی به میزان 700 تن، ردیابی آفات قرنطینه‌ای داخلی شامل مگس مدیترانه‌ای و مگس زیتون، برگزاری کارگاه‌های آموزشی در خصوص شناسایی، ردیابی و مبارزه با آفت مگس میوه مدیترانه‌ای، کنترل و کانون‌کوبی مگس میوه مدیترانه‌ای، مبارزه و کانون‌کوبی با ملخ بومی در سطح 300 هکتار از اراضی استان، پروپ‌برداری و مبارزه با موش کور در مزارع و باغ‌ها در سطح 3 هزار هکتار و حدود 13 هزار هکتار مبارزه با سایر جوندگان در مزارع و باغ‌ها، اجرای مبارزه بیولوژیک در سطح 550 هکتار بر روی محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی و انار، انجام مبارزه بیولوژیک در محصولات گلخانه‌ای در سطح 10 هکتار توسط بخش خصوصی، نظارت بر روند تولید دو هزار تن محصولات سالم گلخانه‌ای، نظارت بر فعالیت‌های کلینیک‌های گیاه‌پزشکی ناظر بر واحدهای تولیدکننده محصول سالم، اجرای برنامه‌های پیش‌آگاهی آفات کلیدی همچون سرخرطومی یونجه، کرم خراط، زنبور گوجه، خوشه‌خوار، مگس گیلاس، شپشک واوی سیب، پسیل پسته و پسیل گلابی، صدور اطلاعیه‌های پیش‌آگاهی آفات باغی و زراعی، تهیه و توزیع تجهیزات کنترل غیرشیمیایی بین بهره‌برداران تحت پوشش شبکه آی‌پی‌ام توسط کارشناسان بخش خصوصی و دولتی، ضدعفونی 13 هزار تن بذور غلات در سطح استان، مبارزه با بیماری زنگ زرد گندم در سطح 308 هکتار، مبارزه با بیماری پوسیدگی ریشه و طوقه غلات در سطح 538 هکتار، مبارزه با بیماری‌های حبوبات در سطح دو هزار هکتار، مبارزه با بیماری‌های ذرت دانه‌ای و علوفه‌ای در سطح 7000 هکتار، مبارزه با بیماری‌های سبزی و صیفی در سطح 27 هزار هکتار، مبارزه با بیماری‌های کلزا در سطح 150 هکتار و مبارزه با بیماری‌های درختان میوه در سطح یک‌صد و هفت هکتار از باغ‌های استان، تنها بخشی از فعالیت‌های مدیریت حفظ نباتات این سازمان در سال زراعی گذشته برای مقابله با انواع آفات و بیماری‌ها در سطح استان بود. از طرفی، با تلاش جهادی که شکل گرفت، در سال زراعی گذشته در بیش از 100 هزار هکتار از اراضی استان مبارزه با سن غلات شکل گرفت و با موفقیت‌های بزرگی که در این بخش حاصل شد امسال هیچ‌گونه سن‌زدگی در غلات تحویلی به سیلوها مشاهده نشد. در این بخش، کسب رتبه برتر مبارزه با آفت سن غلات و كسب رتبه نخست در استفاده از عوامل كنترل بيولوژيك در گلخانه‌ها از جمله افتخارات کسب شده توسط سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان در سال زارعی 96-95 بود.
به اذعان بسیاری از کارشناسان، یکی از معضلات بخش کشاورزی، آمار بالای ضایعات و عدم ماندگاری محصولات کشاورزی است. برای رفع این مشکلات چه تدابیری اندیشیده شده تا محصولی که با مشقت تولید می‌شود به ضایعات تبدیل نشود؟
فرآوری و نگهداری محصولات کشاورزی یکی از فعالیت‌های مؤثر در بخش کشاورزی است و حمایت از ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات تولیدی با توجه به فسادپذیری بالای برخی از آنها، فصلی بودن تولید و غیرقابل‌مصرف بودن اکثر محصولات بدون فرآوری، از اولویت‌های مدیریت صنایع کشاورزی این سازمان است زیرا علاوه بر کاهش ضایعات، با جذب مواد خام کشاورزی و انجام فرآوری می‌توان محصولاتی با ارزش‌افزوده بیشتر تولید کرد و همچنین زمینه اشتغال‌زایی بیشتر و صادرات را نیز فراهم ساخت. در این راستا تاکنون نسبت به صدور بیش از یک هزار فقره جواز تأسیس در زمینه احداث واحدهای صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی با پیش‌بینی اشتغال بیش از 20 هزار نفر اقدام شده است. همچنین تعداد 340 فقره پروانه بهره‌برداری با میزان اشتغال 7 هزار و 530 نفر صادرشده که استان اصفهان ازنظر تعداد رتبه نخست کشور را دارد. همچنین با توجه به تصویب‌نامه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی و در راستای اجرای دستور‌العمل تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط و طرح‌های نیمه‌تمام با پیشرفت فیزیکی 60 درصد به بالا، می‌توان به انجام مواردی همچون اطلاع‌رسانی به کلیه واحدهای تولیدی نیمه فعال، غیرفعال و طرح‌های نیمه تکمیل با پیشرفت فیزیکی بالای 60 درصد جهت ثبت‌نام در سامانه بهین‌یاب، معرفی بیش از 170 طرح واجد شرایط به کمیته بررسی تسهیلات ذیل کارگروه استانی تسهیل و رفع موانع تولید و معرفی چند طرح برای دریافت تسهیلات سرمایه ثابت از اعتبارات صندوق توسعه ملی اشاره داشت.
اصفهان در بخش تولیدات دامی و طیور چه وضعیتی دارد؟
استان اصفهان با داشتن حدود هزار و 850 واحد مرغداری گوشتی به ظرفیت بیش از 6/36 میلیون قطعه و تولید سالیانه بیش از 192 هزار تن گوشت مرغ رتبه نخست كشور در تعداد واحدهای مرغداری گوشتی و رتبه دوم در زمینه تولید گوشت مرغ را دارا است، همچنین با دارا بودن تعداد 100 واحد پرورش بوقلمون گوشتی به ظرفیت 655 هزار قطعه و تولید 7 هزار تن گوشت بوقلمون در سال در جایگاه نخست کشور در این بخش قرار دارد. علاوه بر این، اصفهان با تعداد 187 واحد مرغداری تخم‌گذار به ظرفیت حدود 5/10 میلیون قطعه و تولید حدود 92 هزار تن تخم‌مرغ در سال و همچنین در تولید گوشت و محصولات شترمرغ رتبه دوم کشور را به خود اختصاص داده است. همچنین در تعداد کلنی زنبورعسل با 715 هزار کلنی جایگاه نخست کشور در این زمینه را داراست. استان اصفهان یکی از قطب‌های مهم تولید محصولات دامی در کشور است، ازنظر آمار دام سبك و سنگین، استان دارای دو میلیون و 900 هزار رأس گوسفند و بز (به‌جز دام عشایری) و 430 هزار رأس گاو و گوساله و بیشتر از 10 هزار نفر شتر است که از نظر واحد دامی معادل 8/6 میلیون واحد دامی (دام سبک و سنگین) را شامل می‌شود. استان اصفهان با وجود دامداران و دام‌پروران سخت‌کوش، با تعداد یک هزار و 623 واحد صنعتی و یک هزار و 60 واحد نیمه‌صنعتی و سنتی، توانسته است از نظر تولید شیر خام در کشور رتبه نخست را با تولید سالیانه بیش از یک‌میلیون و 193 هزار تن و همچنین رتبه نخست در زمینه تولید شیر به ازای هر رأس گاو شیری را کسب کند و با توليد 67 هزار و 500 تن گوشت قرمز در سال رتبه پنجم كشوري را به خود اختصاص داده است. استان از نظر تعداد گاوداری‌های شیری و ارزش اصلاحی گاو شیری اصیل و همچنین از نظر افزایش بهره‌وری در گاوداری‌های صنعتی هم جایگاه نخست کشور را دارد.
برخی کارشناسان معتقدند تغییرات ژنتیکی و اصلاح نژادی می‌تواند تأثیر مطلوبی بر افزایش راندمان تولیدات دامی در استان داشته باشد، تا چه میزان با این موضوع موافق هستید؟ و آیا فعالیتی در این بخش شکل‌گرفته است؟
بله، تحقیقاتی توسط محققان در حال انجام است و درصورتی‌که بتوان اصلاحات ژنتیکی را به‌گونه‌ای ایجاد کرد که ضمن تطابق با وضعیت اقلیمی استان افزایش تولیدات دامی را در پی داشته باشد قطعاً این کار انجام خواهد شد. نخستین مرکز تخصصی پرورش تلیسه شیری کشور در استان وجود دارد که تأمین‌کننده تلیسه ممتاز برای سایر استان‌ها است. همچنین به‌منظور افزایش راندمان تولید گوشت قرمز در واحدهای دامداری کوچک روستایی با استفاده از نژاد دو منظوره گاوهای سمنیتال و انجام تلقیح مصنوعی برنامه‌های اصلاح نژادی در حال انجام است. جهت افزایش راندمان لاشه و بره‌زایی و تولید شیر در واحدهای گوسفندداری، برنامه‌های اصلاح نژادی با استفاده از نژاد اصیل رومانف و استفاده از تکنیک‌های لاپاراسکوپی در حال انجام است. در ضمن تولید جنین‌های منجمد از گاوهای شیری با ارزش اصلاح ژنتیکی بالا در حال حاضر در یکی از گاوداری‌های استان آن‌هم برای نخستین بار در سطح کشور در حال انجام بوده و عملیات انتقال جنین به سایر گله‌ها و صادرات نیز شکل‌گرفته است.
این روزها موضوع نگران‌کننده در زمینه طیور، گمانه‌زنی‌ها درباره شیوع آنفولانزای فوق‌حاد پرندگان در سطح استان است؛ آیا در سال جاری این بیماری در سطح استان دیده شده است؟
خوشبختانه تاکنون گزارشی درباره مشاهده این بیماری در واحدهای صنعتی استان به دست ما نرسیده است، البته چند واحد کوچک روستایی به عنوان واحدهای مشکوک شناسایی شدند که همکاران ما در کوتاهترین زمان ممکن اقدام به معدوم‌سازی طیور آنها کردند و اوضاع تحت کنترل است. با انجام اقدامات پیشگیرانه و تدابیر سخت‌گیرانه کنترلی این اجازه را نمی‌دهیم که این بیماری از استان‌های دیگر به اصفهان وارد شود، کارشناسان و متخصصان ما شبانه‌روزی در حال فعالیت و رصد مناطق مختلف استان هستند و خوشبختانه هیچ جای نگرانی در این بخش وجود ندارد.
با توجه به اینکه استان اصفهان با معضل کمبود منابع آبی روبرو است، در بخش شیلات استان چه اتفاقاتی در حال رخ دادن است؟ آیا اصفهان در این قسمت جایگاهی دارد؟
ببینید، پرورش ماهی به‌گونه‌ای انجام می‌شود که هیچ آسیبی به منابع آبی وارد نسازد و از همان آب برای اراضی کشاورزی بهره گرفته شود، پس نگرانی در این بخش وجود ندارد. بخش شيلات با توجه به ظرفیت‌های استان با دو رویکرد مهم توسعه و بهبود عملکرد آبزی‌پروری و توسعه و ارتقا فرهنگ مصرف آبزیان بنا گردیده است که در تحقق این هدف استفاده بهینه از منابع و پتانسیل‌های آبی جهت تولید انواع آبزیان خوراكي و انواع ماهيان زينتي و همچنین اشتغال‌زایی، كسب درآمد و تأمین بخشي از نيازهاي غذايي و پروتئيني با ارزش را دنبال می‌کند و با تلاش‌های صورت گرفته در استان، شاهد تولید بیش از 6 هزار و 500 تن آبزیان خوراکی، بیش از 60 میلیون قطعه انواع ماهیان زینتی و حدود 50 میلیون قطعه بچه ماهی هستیم، چهار مزرعه خاویاری بایومس نیز با تولید حدود 12 تن فعال هستند. علاوه بر این، نخستین مرکز تکثیر و تولید تخم چشم زده ماهیان سردابی در یکی از مزارع نمونه استان اصفهان راه‌اندازی شد. سرانه مصرف آبزيان استان كه هم‌اکنون بيش از 9 كيلوگرم است در مقايسه با متوسط جهاني بسيار كم بوده كه جهت دستيابي به جایگاه مطلوب و ارتقای سرانه مصرف در راستای افزایش سلامت جامعه، با انجام فعالیت‌های فرهنگ‌سازی اقدام به برگزاری جشنواره‌ها و همایش‌های مختلفی در استان شده و توسعه صنايع فرآوري و بازار عرضه آبزيان نیز در برنامه‌های آینده پیش‌بینی‌شده است. در حال حاضر تعداد 18 واحد فرآوری و کنسرو آبزیان و بیش از هشت واحد عرضه تخصصی ماهی در استان فعال هستند. استان اصفهان در زمینه تولید ماهیان زینتی و تولید ماهیان گرم‌آبی در استخرهای ذخیره آب کشاورزی داری جایگاه نخست کشور است.
به یکی از مهمترین موضوعات می‌رسیم؛ با توجه به اینکه استان اصفهان با مشکلات کم‌آبی روبرو است چه اقداماتی در راستای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی شکل‌گرفته است؟
امروز تمامی بخش‌های استان با این معضل اساسی روبرو هستند، اما به‌طورقطع کمبود آب بیشترین تأثیر را بر کشاورزی و معیشت جامعه کشاورزان استان داشته است. متأسفانه به دلیل مشکلات ناشی از خشکسالی 35 درصد از منابع آبی استان از دسترس خارج‌شده که این امر باعث از دست رفتن 25 درصد اراضی قابل‌کشت در استان شده است، اما با تمامی این مشکلات، میزان تولیدات کشاورزی استان در سطح شش میلیون تن حفظ‌شده است، امروز شاهد افزایش راندمان آبیاری در استان به 45 درصد هستیم، در سال جاری 2/3 میلیارد تومان اعتبار نیز برای احیا و مرمت قنات‌های استان تخصیص داده‌شده است. در راستای صرفه‌جویی هرچه بیشتر در آب، هدف‌گذاری ما بر این است که سالانه بین 14 تا 15 هزار هکتار از اراضی استان به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شوند، در همین ارتباط در پنج‌ماهه نخست سال جاری بیش از چهار هزار هکتار از اراضی به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز شده و بیش از 9 هزار هکتار دیگر نیز در دست اجرا هستند. افزایش بهره‌وری، توسعه کشت‌های گلخانه‌ای، افزایش بهره‌وری، آموزش کشاورزان، اصلاح الگوي كشت با توجه به قابلیت‌ها و ظرفيت مناطق، تخصيص تسهيلات بانکی به‌منظور اجراي طرح‌های یکپارچه‌سازی، گسترش مكانيزاسيون، توسعه اجراي سیستم‌های نوین آبياري، مهار آب‌های سطحي و تغذيه مصنوعي سفره‌های زیرزمینی و اقداماتی ازاین‌دست در راستای کاهش مصرف آب انجام‌شده و با جدیت نیز ادامه دارند. در تمامی طرح‌های کشاورزی موضوع آب را مدنظر قرار می‌دهیم و با بهره‌برداری از 303 طرح کشاورزی استان در هفته دولت سال جاری، موفق شدیم حدود 34 میلیون مترمکعب صرفه‌جویی در منابع آبی داشته باشیم. درمجموع آب را اصلی‌ترین دغدغه می‌دانیم و همواره به آن توجه داریم.
امروز یکی از عوامل اصلی موفقیت در بخش‌های مختلف، ارائه آموزش‌های تخصصی است؛ آیا جهاد کشاورزی در این بخش ورود پیدا کرده است؟
ترویج و آموزش زیربنای رشد و توسعه کشاورزی است و از مهمترین عوامل دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی نیروی انسانی دانا و توانا و تأثیرگذار در بخش کشاورزی است. بنابراین در جهت ارتقا سطح دانش، آگاهی، بینش و مهارت مخاطبین بخش، باید بر مبنای علم ترویج کشاورزی که مهمترین اصل آن انجام فرآیندی فعالیت‌های ترویجی و آموزشی است، اقدامات لازم را به عمل آورد. از اهم وظایف ترویج کشاورزی می‌توان به بهبود روش‌های موجود و انتقال‌یافته‌های جدید تحقیقی و آموزش روش‌ها و تکنولوژی‌های جدید كشاورزی، اجرای سایت جامع الگویی تولیدی ترویجی در زمینه‌های زراعت- باغبانی- تولید محصول سالم- دام و طیور و شیلات، توانمندسازی شرکت‌های خدمات مشاوره‌ای، فنی و مهندسی کشاورزی، برنامه‌ریزی و اجرای کارگاه منطقه‌ای با حضور از بهره‌برداران بخش کشاورزی و کارشناسان با موضوعات بهره‌وری در بخش کشاورزی، خشکسالی، محصول سالم و...، برنامه‌ریزی و اجراي طرح‌های ترويجي در زمينه توليد محصولات سالم و ارگانيك، نظارت و حمايت از عاملين ترويجي با تأکید بر كشاورزان خبره، تسهيل‌گران روستايي، مددكاران ترويجي، شرکت‌های خدمات مشاوره‌ای، مراكز جهاد كشاورزي، برنامه‌ریزی ترويج و انتقال یافته‌های تحقیقاتی به بهره‌برداران بخش كشاورزي، برنامه‌ریزی پشتيباني، توسعه و تجهيز شبكه ترويجي متناسب با نياز بخش كشاورزي در سطح استان اشاره داشت. خوشبختانه مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان در تمامی بخش‌ها به‌صورت فعال وارد شده و در حال فعالیت است.
یکی از وظایف اصلی جهاد کشاورزی جلوگیری از تغییر کاربری اراضی کشاورزی است؛ در این بخش چه اتفاقاتی در استان رخ‌داده است؟
مدیریت امور اراضی سازمان جهاد کشاورزی در همین راستا فعالیت می‌کند، مدیریت بر اراضی و انتظام بخشیدن به اجرای قوانین و مقررات مربوط به امور زمین در محدوده وظایف و اختیارات سازمان امور اراضی کشور و به‌تبع آن در استان‌ها از اهداف و مأموریت‌های محوله این بخش است. در دوران نوین سازمان‌دهی و نقش‌آفرینی مؤثر در بخش کشاورزی، سیاست‌ها و برنامه‌های مدیریت ذیل دو مأموریت کلان ساماندهی شده است. در همین راستا به اهم فعالیت‌های مدیریت امور اراضی استان در سال 1395 اشاره می‌کنم. در راستای حفظ کاربری و یکپارچگی اراضی کشاورزی استان، اقداماتی شکل‌گرفته که از آن جمله می‌توان به افزایش پوشش کامل حفاظتی اراضی کشاورزی به‌ویژه در نقاط حساس و بحرانی در سطح بیش از 152 هزار هکتار از اراضی کشاورزی، تشکیل 13 گشت ویژه حفاظت از اراضی کشاورزی با استفاده از ظرفیت‌های موجود در بخش غیردولتی و نیروی انتظامی و راه‌اندازی سامانه (131) ارتباط مردمی حفاظت اراضی کشاورزی، شناسایی بیش از 4 هزار و 400 مورد تغییر کاربری غیرمجاز و درنتیجه ابلاغ 4 هزار و 300 مورد اخطار توقف عملیات و دو هزار و 110 فقره طرح دعوی، صدور مجوز تغییر کاربری به تعداد 670 مورد در سطح 130 هکتار و موافقت‌نامه تبصره چهار ماده یک به تعداد یک هزار و 18 مورد در سطح 873 هکتار، نظارت بر مجوزهای صادره توسط کمیسیون تبصره یک ماده یک به تعداد یک هزار و 31 مورد و نظارت بر مجوزهای تبصره چهار ماده یک به تعداد دو هزار و 386 مورد از اراضی کشاورزی استان و اجرای احکام قلع‌وقمع بنا به استناد تبصره دو ماده 10 و احکام صادره قطعی به تعداد 504 مورد در سطح 34 هکتار از اراضی کشاورزی استان اشاره داشت. در راستای ساماندهی و توسعه اراضی نیز می‌توان به اقداماتی شامل واگذاری اراضی ملی برای اجرای طرح‌های وابسته به کشاورزی به تعداد 120 مورد در سطح 241 هکتار و طرح‌های غیر کشاورزی 48 مورد در سطح 848 هکتار از اراضی استان، نظارت بر بیش از یک هزار و 973 مورد اراضی واگذارشده جهت اجرای طرح‌های کشاورزی و غیر کشاورزی در سطح 17 هزار و 147 هکتار از اراضی استان، اختصاص بیش از یک هزار و 45 هکتار تخصیص اراضی ملی و دولتی جهت اجرای طرح‌های کشاورزی و غیر کشاورزی، شناسایی پلاک‌های دارای تداخل در سطح 67 هزار هکتار از اراضی استان و اجرای طرح حدنگاری اراضی کشاورزی (کاداستر) به‌منظور تثبیت مالکیت و صدور اسناد مالکیت و شناسنامه‌دار کردن اراضی کشاورزی اشاره داشت.
چند سالی است تنظیم بازار محصولات کشاورزی بر عهده این سازمان است؛ در این بخش چه اقداماتی صورت پذیرفته است؟
در این بخش مدیریت توسعه بازرگانی سازمان فعال است؛ برنامه‌ریزی و اجراي سیاست‌ها، خطمشیها، دستورالعمل‌ها، ضوابط و طرح‌های مربوط به تجارت محصولات، كالاها و فرآورده‌های كشاورزي با رعايت قوانين و مقررات مرتبط بویژه در رابطه با تقویت تشکل‌ها و مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها در راستای بهبود مديريت بازار محصولات كشاورزي دارای مزیت تولید استان، برنامه‌ریزی براي اجراي سیاست‌ها، خطمشیها، ضوابط و مقررات اعطاي تسهيلات ارزي و ريالي حوزه تجارت و بازرگاني به تولیدکنندگان، بهره‌برداران و ساير اشخاص حقيقي و حقوقي فعال در بخش كشاورزي و معرفی 11 شرکت صادراتی به بانک‌های عامل، همچنین هماهنگی، برنامه‌ریزی و نظارت بر تنظيم بازار محصولات و نهاده‌های كشاورزي و همكاري براي ايجاد تسهيلات در راستاي تأمین كالاها و مواد اوليه موردنیاز با تشکیل جلسات مستمر ستاد تنظیم بازار و اخذ و تحلیل قیمت از بازار محصولات کشاورزی و ثبت در سامانه قیمت محصولات کشاورزی از وظایف این مدیریت است. در همین ارتباط این مدیریت تلاش می‌کند بازار محصولات کشاورزی را به بهترین شکل مدیریت کند و در ایامی از سال همچون عید نوروز، ماه رمضان و ماه محرم این فعالیت‌ها دوچندان می‌شود تا مشکلی در بازار ایجاد نشود.
- با این تفاسیر و درمجموع مهمترین ظرفیت‌های بخش کشاورزی استان را در چه مواردی می‌دانید؟
حضور بخش خصوصي كارآمد و توانمند جهت سرمايه‌گذاري در فعاليت‌هاي اقتصادي، وجود ظرفيت‌هاي علمي، فني و تخصصي و مراكز پژوهشي و آموزشي در سطح استان، امكان توسعه كشت محصولات صادراتي (گياهان دارویي، گلخانه‌ای و كشت دوم)، ظرفیت‌های مختلف جهت توسعه صنعت آبزي‌پروري، همجواری با حوزه منابع تأمين آب زاگرس مركزي، قرار گرفتن استان در مركز كشور و در مسير راه‌هاي ترانزيتي و وجود منابع طبيعي و اقلیمی متنوع به عنوان زیرساخت محرك فعاليت‌هاي بخش كشاورزي، از مهمترین ظرفیت‌های بخش کشاورزی استان محسوب می‌شوند.
- اگر بخواهید به مهمترین مسائل و مشکلات بخش کشاورزی استان اصفهان اشاره داشته باشید چه مواردی را نام می‌برید؟
استفاده نامناسب و بيش از ظرفيت از منابع طبيعي استان، تغيير كاربري اراضي مستعد كشاورزي، كمبود منابع آب مورد نياز، آلودگي منابع آب‌وخاک به دليل استقرار صنايع سنگين، بهره‌برداري غیراصولی از منابع آب و پایين بودن راندمان آبياري، كاهش منابع و ذخاير آبي و بحراني شدن وضعيت سفره‌هاي آب زيرزميني استان از مهمترین معضلاتی هستند که کشاورزی استان را با خود درگیر ساخته‌اند.
- به مهمترین سیاست‌های مدنظر این سازمان به‌منظور توسعه بخش كشاورزي در راستای حمایت از تولید ملی اشاره داشته باشید، در این بخش چه برنامه‌هایی برای اجرا در دستور کار دارید؟
جهت‌گيري به سمت گسترش روش‌هاي نوين كشت به‌منظور استفاده بیشتر از منابع محدود موجود، توسعه كشت‌هاي گلخانه‌اي، يكپارچه‌سازي كشت همراه با مديريت مدرن و پيشرفته، اصلاح الگوي كشت با توجه به قابليت‌ها و ظرفيت‌هاي مناطق، توسعه تشكل‌هاي توليدي در بخش كشاورزي و حمايت از تشكل‌هاي موجود، تخصيص تسهيلات بانكی به‌منظور اجراي طرح‌هاي يكپارچه‌سازي، توسعه مكانيزاسيون، توسعه اجراي سيستم‌هاي نوین آبياري، مهار آب‌هاي سطحي و تغذيه مصنوعي سفره‌هاي زيرزميني، توسعه، ترويج و حمايت از اجراي روش‌هاي بيابان‌زدايي و پيشگيري از گسترش كوير، توسعه روش‌هاي مبارزه بيولوژيك علیه آفات و بيماري‌هاي محصولات زراعي و باغي، توسعه صنايع تبديلي و تكميلي، سرمايه‌گذاري به‌منظور توسعه توليد محصول ویژه (عاری از باقیمانده‌های سموم و آنتی‌بیوتیک‌های شیمیایی)، اجراي طرح ساماندهي و اسكان عشاير، گسترش كمي و كيفي صنعت بيمه كشاورزي، توسعه صادرات محصولات کشاورزی و... از مهمترین سیاست‌های مدنظر و مورد تأکید سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان می‌باشند.
- صحبت پایانی؟
فقط باید به این موضوع اشاره داشته باشم که امروز کشاورزی اصفهان با مشکل بزرگی به نام خشکسالی دست‌وپنجه نرم می‌کند اما بااین‌وجود با تکیه‌بر توان فنی و علمی کارشناسان و متخصصان و تجارب کشاورزان شاهد حفظ میزان تولیدات استان هستیم و خوشبختانه صادرات خوبی نیز به کشورهای مختلف داشته‌ایم به‌گونه‌ای که در هشت‌ماهه نخست سال جاری بیش از 85 میلیون دلار صادرات انواع محصولات کشاورزی از استان داشتیم. امید است با حضور هر چه بیشتر سرمایه‌گذاران در استان، افزایش میزان بارش‌ها، بهبود وضعیت منابع آبی استان، تخصیص هر چه بیشتر منابع مالی و توجه تمامی مسئولان، شاهد موفقیت‌های هر چه بیشتر کشاورزی استان باشیم. سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان نیز همواره تلاش می‌کند با استفاده از تمامی امکانات خود در راستای کمک به تولیدکنندگان و بهره‌برداران و درنهایت درخشش کشاورزی استان قدم بردارد.
**
- سوتیترها
*** کشاورزی اصفهان با مشکل بزرگی به نام خشکسالی دست‌وپنجه نرم می‌کند اما با این وجود با تکیه‌بر توان فنی و علمی کارشناسان و متخصصان و تجارب کشاورزان شاهد حفظ میزان تولیدات استان هستیم و خوشبختانه صادرات خوبی نیز به کشورهای مختلف داشته‌ایم
*** به‌طورقطع کمبود آب بیشترین تأثیر را بر کشاورزی و معیشت جامعه کشاورزان استان داشته است. متأسفانه به دلیل مشکلات ناشی از خشکسالی 35 درصد از منابع آبی استان از دسترس خارج‌شده که این امر باعث از دست رفتن 25 درصد اراضی قابل‌کشت در استان شده است
***
برای شروع گفتوگو، بهتر است نگاهی کلی به وضعیت کشاورزی استان داشته باشیم؛ استان اصفهان در بخش کشاورزی چه وضعیتی در کشور دارد؟
اراضی کشاورزی استان اصفهان حدود 564 هزار هكتار یا معادل 3/5 درصد از مساحت استان است که با توجه به محدودیت‌های منابع آب طی سال‌های گذشته حدود 325 هزار هکتار آن تحت کشت زراعی و باغی قرار می‌گیرد. تعداد شاغلان بخش كشاورزي استان حدود 159 هزار نفر معادل 3/11 درصد از شاغلان استان است. حجم آب قابل تأمين براي كشاورزي استان در سال‌هاي عادی بیش از شش و نیم ميليون مترمکعب است که از اين ميزان حدود 5 ميليون مترمکعب از منابع زیرزمینی و 5/1 ميليون مترمکعب از منابع سطحي به شمار می‌رود ولی این میزان در سال‌های گذشته به حدود 4 میلیون مترمکعب کاهش‌یافته است. این آمار به‌خوبی نقش پررنگ و مهم بخش کشاورزی را در اقتصاد استان نشان می‌دهد.
با توجه به این شرایط، استان اصفهان در زمینه تولید محصولات زراعی در چه جایگاهی قرار دارد؟ وضعیت در این بخش به چه شکل است؟
از 564 هزار هكتار اراضي با قابلیت کشاورزی استان در سال زراعی 96-95 حدود 261 هزار هكتار به كشت محصولات زراعي اختصاص یافت و حدود 3 میلیون و 575 هزار تن انواع محصولات زراعي از اين سطوح برداشت شد. در همین ارتباط، استان در توليد گلرنگ و ميني تيوبر سیب‌زمینی رتبه نخست کشور، سیب‌زمینی رتبه سوم، خربزه رتبه چهارم، پياز رتبه پنجم و ذرت علوفه‌ای و جو رتبه ششم در سطح کشور را به خود اختصاص داده است. خوشبختانه وضعیت تولید انواع محصولات زراعی در استان مناسب است. البته به دلیل خشکسالی بخشی از اراضی با قابلیت کشت در این بخش از چرخه تولید خارج شده‌اند اما با افزایش بهره‌وری شاهد حفظ میزان تولید محصولات زراعی مختلف هستیم.
سطح باغ‌های استان چقدر است و وضعیت تولیدات باغی استان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در استان اصفهان با حدود 75 هزار هكتار سطح كشت محصولات باغي آبي و ديم در سال 1395 معادل 13 درصد از اراضي مورد بهره‌برداري در بخش به تولید محصولات باغی اختصاص یافت. ميزان توليد سالیانه محصولات باغي استان در حدود 565 هزار تن است. استان اصفهان در بين محصولات باغي استان در تولید «گل محمدی» و «به» رتبه دوم كشور و در تولید سيب درختی و انار رتبه سوم کشور را به خود اختصاص داده است. البته در این بخش هم با توجه به وجود خشکسالی با مشکلات زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کنیم اما تدابیری اندیشیده شده تا مسائل ناشی از خشکسالی به کمترین میزان برسد.
در صحبت‌های قبلی خود به مزایای کشت‌های گلخانه‌ای اشاره داشتید. در این بخش چه توفیقاتی ایجادشده و وضعیت استان در کشت‌های گلخانه‌ای به چه صورت است؟
بله؛ ببینید از مهمترين مزاياي كشت‌هاي گلخانه‌اي مي‌توان به افزايش عملكرد در واحد سطح، افزايش راندمان مصرف آب، امكان توليد محصول سالم و اشتغال‌زايي بالا در واحد سطح اشاره کرد. سطح زير كشت محصولات گلخانه‌اي شامل سبزي و صيفي و گل و گياه زينتي استان برابر یک هزار و 550 هكتار و ميزان توليد ساليانه سبزي و صيفي گلخانه‌ای استان بالغ‌بر 225 هزار تن است كه استان از این حیث رتبه سوم كشور را به خود اختصاص داده. ميزان توليد سالانه گل شاخه بریده استان نیز حدود 52 ميليون شاخه در سال است، اصفهان در بخش گل‌های نشايي ـ فصلي با توليد 34 ميليون نشاء رتبه چهارم كشور را کسب کرده و در زمینه توليد گل شب‌بو نیز جایگاه نخست كشور را داراست.
با توجه به مزایایی که برای کشت‌های گلخانه‌ای به آنها اشاره داشتید، آیا سیاست‌های حمایتی برای کمک به گلخانه‌داران اعمال می‌شود؟
بله؛ امروز در حدود 800 هکتار گلخانه با سازه‌های چوبی و قدیمی در استان وجود دارد که مقرر شد سازه‌های خود را مدرن کرده و به سازه‌های بینابینی تبدیل کنند. اصفهان نیز به عنوان استان پایلوت در اجرای این طرح انتخاب شد، امروز برای مدرن‌سازی گلخانه‌ها برای هر جریب به 35 تا 40 میلیون تومان اعتبار نیاز است و کشاورزان می‌توانند با دریافت تسهیلات در این بخش فعالیت کنند. سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان نیز تمام همت خود را برای حمایت از توسعه کشت‌های گلخانه‌ای به کار بسته است تا شاهد تولید محصولات مرغوب‌تر و صرفه‌جویی هر چه بیشتر در منابع آبی باشیم.
گاهی شاهد انتشار اخباری مبنی بر طغیان آفات گیاهی یا حمله نوعی آفت به باغ‌ها و مزارع در شهرستان‌های مختلف هستیم. آیا تدابیری برای مبارزه هر چه بهتر و کامل با این آفات و بیماری‌ها جهت جلوگیری از ورود خسارات فراوان به کشاورزان و اقتصاد استان اندیشیده شده است؟
یکی از مهمترین قسمت‌های سازمان جهاد کشاورزی استان مدیریت حفظ نباتات است، مدیریت حفظ نباتات، با دارا بودن شبکه‌های مراقبت، جز بخش‌های واکنش سریع با مدیریت پایش به شمار می‌رود. علت این امر، امکان طغیان ناگهانی آفات بومی و یا ورود غیرمنتظره آفات قرنطینه خارجی از سایر کشورها و یا انتشار آفات قرنطینه داخلی در مناطق جدید در داخل کشور و لزوم آماده‌باش همیشگی برای رویارویی به‌موقع و واکنش سریع در برابر عوامل زیان‌بار در بخش کشاورزی است. خوشبختانه در راستای عمل به این وظایف شاهد موفقیت‌های بسیاری در این بخش هستیم. صدور بیش از 540 برگ گواهی بهداشت نباتی بین‌المللی جهت صادرات محصولات کشاورزی و تعداد 3 هزار اصله نهال، صدور گواهی‌های حمل نقل نهال، بازدید از گلخانه‌های قرنطینه‌ای بعد از ورود و تائید جهت واردات اندام‌های تکثیر شونده، بازدید و نمونه‌برداری از سیب‌زمینی‌های بذری وارداتی به میزان 700 تن، ردیابی آفات قرنطینه‌ای داخلی شامل مگس مدیترانه‌ای و مگس زیتون، برگزاری کارگاه‌های آموزشی در خصوص شناسایی، ردیابی و مبارزه با آفت مگس میوه مدیترانه‌ای، کنترل و کانون‌کوبی مگس میوه مدیترانه‌ای، مبارزه و کانون‌کوبی با ملخ بومی در سطح 300 هکتار از اراضی استان، پروپ‌برداری و مبارزه با موش کور در مزارع و باغ‌ها در سطح 3 هزار هکتار و حدود 13 هزار هکتار مبارزه با سایر جوندگان در مزارع و باغ‌ها، اجرای مبارزه بیولوژیک در سطح 550 هکتار بر روی محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی و انار، انجام مبارزه بیولوژیک در محصولات گلخانه‌ای در سطح 10 هکتار توسط بخش خصوصی، نظارت بر روند تولید دو هزار تن محصولات سالم گلخانه‌ای، نظارت بر فعالیت‌های کلینیک‌های گیاه‌پزشکی ناظر بر واحدهای تولیدکننده محصول سالم، اجرای برنامه‌های پیش‌آگاهی آفات کلیدی همچون سرخرطومی یونجه، کرم خراط، زنبور گوجه، خوشه‌خوار، مگس گیلاس، شپشک واوی سیب، پسیل پسته و پسیل گلابی، صدور اطلاعیه‌های پیش‌آگاهی آفات باغی و زراعی، تهیه و توزیع تجهیزات کنترل غیرشیمیایی بین بهره‌برداران تحت پوشش شبکه آی‌پی‌ام توسط کارشناسان بخش خصوصی و دولتی، ضدعفونی 13 هزار تن بذور غلات در سطح استان، مبارزه با بیماری زنگ زرد گندم در سطح 308 هکتار، مبارزه با بیماری پوسیدگی ریشه و طوقه غلات در سطح 538 هکتار، مبارزه با بیماری‌های حبوبات در سطح دو هزار هکتار، مبارزه با بیماری‌های ذرت دانه‌ای و علوفه‌ای در سطح 7000 هکتار، مبارزه با بیماری‌های سبزی و صیفی در سطح 27 هزار هکتار، مبارزه با بیماری‌های کلزا در سطح 150 هکتار و مبارزه با بیماری‌های درختان میوه در سطح یک‌صد و هفت هکتار از باغ‌های استان، تنها بخشی از فعالیت‌های مدیریت حفظ نباتات این سازمان در سال زراعی گذشته برای مقابله با انواع آفات و بیماری‌ها در سطح استان بود. از طرفی، با تلاش جهادی که شکل گرفت، در سال زراعی گذشته در بیش از 100 هزار هکتار از اراضی استان مبارزه با سن غلات شکل گرفت و با موفقیت‌های بزرگی که در این بخش حاصل شد امسال هیچ‌گونه سن‌زدگی در غلات تحویلی به سیلوها مشاهده نشد. در این بخش، کسب رتبه برتر مبارزه با آفت سن غلات و كسب رتبه نخست در استفاده از عوامل كنترل بيولوژيك در گلخانه‌ها از جمله افتخارات کسب شده توسط سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان در سال زارعی 96-95 بود.
به اذعان بسیاری از کارشناسان، یکی از معضلات بخش کشاورزی، آمار بالای ضایعات و عدم ماندگاری محصولات کشاورزی است. برای رفع این مشکلات چه تدابیری اندیشیده شده تا محصولی که با مشقت تولید می‌شود به ضایعات تبدیل نشود؟
فرآوری و نگهداری محصولات کشاورزی یکی از فعالیت‌های مؤثر در بخش کشاورزی است و حمایت از ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات تولیدی با توجه به فسادپذیری بالای برخی از آنها، فصلی بودن تولید و غیرقابل‌مصرف بودن اکثر محصولات بدون فرآوری، از اولویت‌های مدیریت صنایع کشاورزی این سازمان است زیرا علاوه بر کاهش ضایعات، با جذب مواد خام کشاورزی و انجام فرآوری می‌توان محصولاتی با ارزش‌افزوده بیشتر تولید کرد و همچنین زمینه اشتغال‌زایی بیشتر و صادرات را نیز فراهم ساخت. در این راستا تاکنون نسبت به صدور بیش از یک هزار فقره جواز تأسیس در زمینه احداث واحدهای صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی با پیش‌بینی اشتغال بیش از 20 هزار نفر اقدام شده است. همچنین تعداد 340 فقره پروانه بهره‌برداری با میزان اشتغال 7 هزار و 530 نفر صادرشده که استان اصفهان ازنظر تعداد رتبه نخست کشور را دارد. همچنین با توجه به تصویب‌نامه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی و در راستای اجرای دستور‌العمل تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط و طرح‌های نیمه‌تمام با پیشرفت فیزیکی 60 درصد به بالا، می‌توان به انجام مواردی همچون اطلاع‌رسانی به کلیه واحدهای تولیدی نیمه فعال، غیرفعال و طرح‌های نیمه تکمیل با پیشرفت فیزیکی بالای 60 درصد جهت ثبت‌نام در سامانه بهین‌یاب، معرفی بیش از 170 طرح واجد شرایط به کمیته بررسی تسهیلات ذیل کارگروه استانی تسهیل و رفع موانع تولید و معرفی چند طرح برای دریافت تسهیلات سرمایه ثابت از اعتبارات صندوق توسعه ملی اشاره داشت.
اصفهان در بخش تولیدات دامی و طیور چه وضعیتی دارد؟
استان اصفهان با داشتن حدود هزار و 850 واحد مرغداری گوشتی به ظرفیت بیش از 6/36 میلیون قطعه و تولید سالیانه بیش از 192 هزار تن گوشت مرغ رتبه نخست كشور در تعداد واحدهای مرغداری گوشتی و رتبه دوم در زمینه تولید گوشت مرغ را دارا است، همچنین با دارا بودن تعداد 100 واحد پرورش بوقلمون گوشتی به ظرفیت 655 هزار قطعه و تولید 7 هزار تن گوشت بوقلمون در سال در جایگاه نخست کشور در این بخش قرار دارد. علاوه بر این، اصفهان با تعداد 187 واحد مرغداری تخم‌گذار به ظرفیت حدود 5/10 میلیون قطعه و تولید حدود 92 هزار تن تخم‌مرغ در سال و همچنین در تولید گوشت و محصولات شترمرغ رتبه دوم کشور را به خود اختصاص داده است. همچنین در تعداد کلنی زنبورعسل با 715 هزار کلنی جایگاه نخست کشور در این زمینه را داراست. استان اصفهان یکی از قطب‌های مهم تولید محصولات دامی در کشور است، ازنظر آمار دام سبك و سنگین، استان دارای دو میلیون و 900 هزار رأس گوسفند و بز (به‌جز دام عشایری) و 430 هزار رأس گاو و گوساله و بیشتر از 10 هزار نفر شتر است که از نظر واحد دامی معادل 8/6 میلیون واحد دامی (دام سبک و سنگین) را شامل می‌شود. استان اصفهان با وجود دامداران و دام‌پروران سخت‌کوش، با تعداد یک هزار و 623 واحد صنعتی و یک هزار و 60 واحد نیمه‌صنعتی و سنتی، توانسته است از نظر تولید شیر خام در کشور رتبه نخست را با تولید سالیانه بیش از یک‌میلیون و 193 هزار تن و همچنین رتبه نخست در زمینه تولید شیر به ازای هر رأس گاو شیری را کسب کند و با توليد 67 هزار و 500 تن گوشت قرمز در سال رتبه پنجم كشوري را به خود اختصاص داده است. استان از نظر تعداد گاوداری‌های شیری و ارزش اصلاحی گاو شیری اصیل و همچنین از نظر افزایش بهره‌وری در گاوداری‌های صنعتی هم جایگاه نخست کشور را دارد.
برخی کارشناسان معتقدند تغییرات ژنتیکی و اصلاح نژادی می‌تواند تأثیر مطلوبی بر افزایش راندمان تولیدات دامی در استان داشته باشد، تا چه میزان با این موضوع موافق هستید؟ و آیا فعالیتی در این بخش شکل‌گرفته است؟
بله، تحقیقاتی توسط محققان در حال انجام است و درصورتی‌که بتوان اصلاحات ژنتیکی را به‌گونه‌ای ایجاد کرد که ضمن تطابق با وضعیت اقلیمی استان افزایش تولیدات دامی را در پی داشته باشد قطعاً این کار انجام خواهد شد. نخستین مرکز تخصصی پرورش تلیسه شیری کشور در استان وجود دارد که تأمین‌کننده تلیسه ممتاز برای سایر استان‌ها است. همچنین به‌منظور افزایش راندمان تولید گوشت قرمز در واحدهای دامداری کوچک روستایی با استفاده از نژاد دو منظوره گاوهای سمنیتال و انجام تلقیح مصنوعی برنامه‌های اصلاح نژادی در حال انجام است. جهت افزایش راندمان لاشه و بره‌زایی و تولید شیر در واحدهای گوسفندداری، برنامه‌های اصلاح نژادی با استفاده از نژاد اصیل رومانف و استفاده از تکنیک‌های لاپاراسکوپی در حال انجام است. در ضمن تولید جنین‌های منجمد از گاوهای شیری با ارزش اصلاح ژنتیکی بالا در حال حاضر در یکی از گاوداری‌های استان آن‌هم برای نخستین بار در سطح کشور در حال انجام بوده و عملیات انتقال جنین به سایر گله‌ها و صادرات نیز شکل‌گرفته است.
این روزها موضوع نگران‌کننده در زمینه طیور، گمانه‌زنی‌ها درباره شیوع آنفولانزای فوق‌حاد پرندگان در سطح استان است؛ آیا در سال جاری این بیماری در سطح استان دیده شده است؟
خوشبختانه تاکنون گزارشی درباره مشاهده این بیماری در واحدهای صنعتی استان به دست ما نرسیده است، البته چند واحد کوچک روستایی به عنوان واحدهای مشکوک شناسایی شدند که همکاران ما در کوتاهترین زمان ممکن اقدام به معدوم‌سازی طیور آنها کردند و اوضاع تحت کنترل است. با انجام اقدامات پیشگیرانه و تدابیر سخت‌گیرانه کنترلی این اجازه را نمی‌دهیم که این بیماری از استان‌های دیگر به اصفهان وارد شود، کارشناسان و متخصصان ما شبانه‌روزی در حال فعالیت و رصد مناطق مختلف استان هستند و خوشبختانه هیچ جای نگرانی در این بخش وجود ندارد.
با توجه به اینکه استان اصفهان با معضل کمبود منابع آبی روبرو است، در بخش شیلات استان چه اتفاقاتی در حال رخ دادن است؟ آیا اصفهان در این قسمت جایگاهی دارد؟
ببینید، پرورش ماهی به‌گونه‌ای انجام می‌شود که هیچ آسیبی به منابع آبی وارد نسازد و از همان آب برای اراضی کشاورزی بهره گرفته شود، پس نگرانی در این بخش وجود ندارد. بخش شيلات با توجه به ظرفیت‌های استان با دو رویکرد مهم توسعه و بهبود عملکرد آبزی‌پروری و توسعه و ارتقا فرهنگ مصرف آبزیان بنا گردیده است که در تحقق این هدف استفاده بهینه از منابع و پتانسیل‌های آبی جهت تولید انواع آبزیان خوراكي و انواع ماهيان زينتي و همچنین اشتغال‌زایی، كسب درآمد و تأمین بخشي از نيازهاي غذايي و پروتئيني با ارزش را دنبال می‌کند و با تلاش‌های صورت گرفته در استان، شاهد تولید بیش از 6 هزار و 500 تن آبزیان خوراکی، بیش از 60 میلیون قطعه انواع ماهیان زینتی و حدود 50 میلیون قطعه بچه ماهی هستیم، چهار مزرعه خاویاری بایومس نیز با تولید حدود 12 تن فعال هستند. علاوه بر این، نخستین مرکز تکثیر و تولید تخم چشم زده ماهیان سردابی در یکی از مزارع نمونه استان اصفهان راه‌اندازی شد. سرانه مصرف آبزيان استان كه هم‌اکنون بيش از 9 كيلوگرم است در مقايسه با متوسط جهاني بسيار كم بوده كه جهت دستيابي به جایگاه مطلوب و ارتقای سرانه مصرف در راستای افزایش سلامت جامعه، با انجام فعالیت‌های فرهنگ‌سازی اقدام به برگزاری جشنواره‌ها و همایش‌های مختلفی در استان شده و توسعه صنايع فرآوري و بازار عرضه آبزيان نیز در برنامه‌های آینده پیش‌بینی‌شده است. در حال حاضر تعداد 18 واحد فرآوری و کنسرو آبزیان و بیش از هشت واحد عرضه تخصصی ماهی در استان فعال هستند. استان اصفهان در زمینه تولید ماهیان زینتی و تولید ماهیان گرم‌آبی در استخرهای ذخیره آب کشاورزی داری جایگاه نخست کشور است.
به یکی از مهمترین موضوعات می‌رسیم؛ با توجه به اینکه استان اصفهان با مشکلات کم‌آبی روبرو است چه اقداماتی در راستای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی شکل‌گرفته است؟
امروز تمامی بخش‌های استان با این معضل اساسی روبرو هستند، اما به‌طورقطع کمبود آب بیشترین تأثیر را بر کشاورزی و معیشت جامعه کشاورزان استان داشته است. متأسفانه به دلیل مشکلات ناشی از خشکسالی 35 درصد از منابع آبی استان از دسترس خارج‌شده که این امر باعث از دست رفتن 25 درصد اراضی قابل‌کشت در استان شده است، اما با تمامی این مشکلات، میزان تولیدات کشاورزی استان در سطح شش میلیون تن حفظ‌شده است، امروز شاهد افزایش راندمان آبیاری در استان به 45 درصد هستیم، در سال جاری 2/3 میلیارد تومان اعتبار نیز برای احیا و مرمت قنات‌های استان تخصیص داده‌شده است. در راستای صرفه‌جویی هرچه بیشتر در آب، هدف‌گذاری ما بر این است که سالانه بین 14 تا 15 هزار هکتار از اراضی استان به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شوند، در همین ارتباط در پنج‌ماهه نخست سال جاری بیش از چهار هزار هکتار از اراضی به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز شده و بیش از 9 هزار هکتار دیگر نیز در دست اجرا هستند. افزایش بهره‌وری، توسعه کشت‌های گلخانه‌ای، افزایش بهره‌وری، آموزش کشاورزان، اصلاح الگوي كشت با توجه به قابلیت‌ها و ظرفيت مناطق، تخصيص تسهيلات بانکی به‌منظور اجراي طرح‌های یکپارچه‌سازی، گسترش مكانيزاسيون، توسعه اجراي سیستم‌های نوین آبياري، مهار آب‌های سطحي و تغذيه مصنوعي سفره‌های زیرزمینی و اقداماتی ازاین‌دست در راستای کاهش مصرف آب انجام‌شده و با جدیت نیز ادامه دارند. در تمامی طرح‌های کشاورزی موضوع آب را مدنظر قرار می‌دهیم و با بهره‌برداری از 303 طرح کشاورزی استان در هفته دولت سال جاری، موفق شدیم حدود 34 میلیون مترمکعب صرفه‌جویی در منابع آبی داشته باشیم. درمجموع آب را اصلی‌ترین دغدغه می‌دانیم و همواره به آن توجه داریم.
امروز یکی از عوامل اصلی موفقیت در بخش‌های مختلف، ارائه آموزش‌های تخصصی است؛ آیا جهاد کشاورزی در این بخش ورود پیدا کرده است؟
ترویج و آموزش زیربنای رشد و توسعه کشاورزی است و از مهمترین عوامل دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی نیروی انسانی دانا و توانا و تأثیرگذار در بخش کشاورزی است. بنابراین در جهت ارتقا سطح دانش، آگاهی، بینش و مهارت مخاطبین بخش، باید بر مبنای علم ترویج کشاورزی که مهمترین اصل آن انجام فرآیندی فعالیت‌های ترویجی و آموزشی است، اقدامات لازم را به عمل آورد. از اهم وظایف ترویج کشاورزی می‌توان به بهبود روش‌های موجود و انتقال‌یافته‌های جدید تحقیقی و آموزش روش‌ها و تکنولوژی‌های جدید كشاورزی، اجرای سایت جامع الگویی تولیدی ترویجی در زمینه‌های زراعت- باغبانی- تولید محصول سالم- دام و طیور و شیلات، توانمندسازی شرکت‌های خدمات مشاوره‌ای، فنی و مهندسی کشاورزی، برنامه‌ریزی و اجرای کارگاه منطقه‌ای با حضور از بهره‌برداران بخش کشاورزی و کارشناسان با موضوعات بهره‌وری در بخش کشاورزی، خشکسالی، محصول سالم و...، برنامه‌ریزی و اجراي طرح‌های ترويجي در زمينه توليد محصولات سالم و ارگانيك، نظارت و حمايت از عاملين ترويجي با تأکید بر كشاورزان خبره، تسهيل‌گران روستايي، مددكاران ترويجي، شرکت‌های خدمات مشاوره‌ای، مراكز جهاد كشاورزي، برنامه‌ریزی ترويج و انتقال یافته‌های تحقیقاتی به بهره‌برداران بخش كشاورزي، برنامه‌ریزی پشتيباني، توسعه و تجهيز شبكه ترويجي متناسب با نياز بخش كشاورزي در سطح استان اشاره داشت. خوشبختانه مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان در تمامی بخش‌ها به‌صورت فعال وارد شده و در حال فعالیت است.
یکی از وظایف اصلی جهاد کشاورزی جلوگیری از تغییر کاربری اراضی کشاورزی است؛ در این بخش چه اتفاقاتی در استان رخ‌داده است؟
مدیریت امور اراضی سازمان جهاد کشاورزی در همین راستا فعالیت می‌کند، مدیریت بر اراضی و انتظام بخشیدن به اجرای قوانین و مقررات مربوط به امور زمین در محدوده وظایف و اختیارات سازمان امور اراضی کشور و به‌تبع آن در استان‌ها از اهداف و مأموریت‌های محوله این بخش است. در دوران نوین سازمان‌دهی و نقش‌آفرینی مؤثر در بخش کشاورزی، سیاست‌ها و برنامه‌های مدیریت ذیل دو مأموریت کلان ساماندهی شده است. در همین راستا به اهم فعالیت‌های مدیریت امور اراضی استان در سال 1395 اشاره می‌کنم. در راستای حفظ کاربری و یکپارچگی اراضی کشاورزی استان، اقداماتی شکل‌گرفته که از آن جمله می‌توان به افزایش پوشش کامل حفاظتی اراضی کشاورزی به‌ویژه در نقاط حساس و بحرانی در سطح بیش از 152 هزار هکتار از اراضی کشاورزی، تشکیل 13 گشت ویژه حفاظت از اراضی کشاورزی با استفاده از ظرفیت‌های موجود در بخش غیردولتی و نیروی انتظامی و راه‌اندازی سامانه (131) ارتباط مردمی حفاظت اراضی کشاورزی، شناسایی بیش از 4 هزار و 400 مورد تغییر کاربری غیرمجاز و درنتیجه ابلاغ 4 هزار و 300 مورد اخطار توقف عملیات و دو هزار و 110 فقره طرح دعوی، صدور مجوز تغییر کاربری به تعداد 670 مورد در سطح 130 هکتار و موافقت‌نامه تبصره چهار ماده یک به تعداد یک هزار و 18 مورد در سطح 873 هکتار، نظارت بر مجوزهای صادره توسط کمیسیون تبصره یک ماده یک به تعداد یک هزار و 31 مورد و نظارت بر مجوزهای تبصره چهار ماده یک به تعداد دو هزار و 386 مورد از اراضی کشاورزی استان و اجرای احکام قلع‌وقمع بنا به استناد تبصره دو ماده 10 و احکام صادره قطعی به تعداد 504 مورد در سطح 34 هکتار از اراضی کشاورزی استان اشاره داشت. در راستای ساماندهی و توسعه اراضی نیز می‌توان به اقداماتی شامل واگذاری اراضی ملی برای اجرای طرح‌های وابسته به کشاورزی به تعداد 120 مورد در سطح 241 هکتار و طرح‌های غیر کشاورزی 48 مورد در سطح 848 هکتار از اراضی استان، نظارت بر بیش از یک هزار و 973 مورد اراضی واگذارشده جهت اجرای طرح‌های کشاورزی و غیر کشاورزی در سطح 17 هزار و 147 هکتار از اراضی استان، اختصاص بیش از یک هزار و 45 هکتار تخصیص اراضی ملی و دولتی جهت اجرای طرح‌های کشاورزی و غیر کشاورزی، شناسایی پلاک‌های دارای تداخل در سطح 67 هزار هکتار از اراضی استان و اجرای طرح حدنگاری اراضی کشاورزی (کاداستر) به‌منظور تثبیت مالکیت و صدور اسناد مالکیت و شناسنامه‌دار کردن اراضی کشاورزی اشاره داشت.
چند سالی است تنظیم بازار محصولات کشاورزی بر عهده این سازمان است؛ در این بخش چه اقداماتی صورت پذیرفته است؟
در این بخش مدیریت توسعه بازرگانی سازمان فعال است؛ برنامه‌ریزی و اجراي سیاست‌ها، خطمشیها، دستورالعمل‌ها، ضوابط و طرح‌های مربوط به تجارت محصولات، كالاها و فرآورده‌های كشاورزي با رعايت قوانين و مقررات مرتبط بویژه در رابطه با تقویت تشکل‌ها و مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها در راستای بهبود مديريت بازار محصولات كشاورزي دارای مزیت تولید استان، برنامه‌ریزی براي اجراي سیاست‌ها، خطمشیها، ضوابط و مقررات اعطاي تسهيلات ارزي و ريالي حوزه تجارت و بازرگاني به تولیدکنندگان، بهره‌برداران و ساير اشخاص حقيقي و حقوقي فعال در بخش كشاورزي و معرفی 11 شرکت صادراتی به بانک‌های عامل، همچنین هماهنگی، برنامه‌ریزی و نظارت بر تنظيم بازار محصولات و نهاده‌های كشاورزي و همكاري براي ايجاد تسهيلات در راستاي تأمین كالاها و مواد اوليه موردنیاز با تشکیل جلسات مستمر ستاد تنظیم بازار و اخذ و تحلیل قیمت از بازار محصولات کشاورزی و ثبت در سامانه قیمت محصولات کشاورزی از وظایف این مدیریت است. در همین ارتباط این مدیریت تلاش می‌کند بازار محصولات کشاورزی را به بهترین شکل مدیریت کند و در ایامی از سال همچون عید نوروز، ماه رمضان و ماه محرم این فعالیت‌ها دوچندان می‌شود تا مشکلی در بازار ایجاد نشود.
- با این تفاسیر و درمجموع مهمترین ظرفیت‌های بخش کشاورزی استان را در چه مواردی می‌دانید؟
حضور بخش خصوصي كارآمد و توانمند جهت سرمايه‌گذاري در فعاليت‌هاي اقتصادي، وجود ظرفيت‌هاي علمي، فني و تخصصي و مراكز پژوهشي و آموزشي در سطح استان، امكان توسعه كشت محصولات صادراتي (گياهان دارویي، گلخانه‌ای و كشت دوم)، ظرفیت‌های مختلف جهت توسعه صنعت آبزي‌پروري، همجواری با حوزه منابع تأمين آب زاگرس مركزي، قرار گرفتن استان در مركز كشور و در مسير راه‌هاي ترانزيتي و وجود منابع طبيعي و اقلیمی متنوع به عنوان زیرساخت محرك فعاليت‌هاي بخش كشاورزي، از مهمترین ظرفیت‌های بخش کشاورزی استان محسوب می‌شوند.
- اگر بخواهید به مهمترین مسائل و مشکلات بخش کشاورزی استان اصفهان اشاره داشته باشید چه مواردی را نام می‌برید؟
استفاده نامناسب و بيش از ظرفيت از منابع طبيعي استان، تغيير كاربري اراضي مستعد كشاورزي، كمبود منابع آب مورد نياز، آلودگي منابع آب‌وخاک به دليل استقرار صنايع سنگين، بهره‌برداري غیراصولی از منابع آب و پایين بودن راندمان آبياري، كاهش منابع و ذخاير آبي و بحراني شدن وضعيت سفره‌هاي آب زيرزميني استان از مهمترین معضلاتی هستند که کشاورزی استان را با خود درگیر ساخته‌اند.
- به مهمترین سیاست‌های مدنظر این سازمان به‌منظور توسعه بخش كشاورزي در راستای حمایت از تولید ملی اشاره داشته باشید، در این بخش چه برنامه‌هایی برای اجرا در دستور کار دارید؟
جهت‌گيري به سمت گسترش روش‌هاي نوين كشت به‌منظور استفاده بیشتر از منابع محدود موجود، توسعه كشت‌هاي گلخانه‌اي، يكپارچه‌سازي كشت همراه با مديريت مدرن و پيشرفته، اصلاح الگوي كشت با توجه به قابليت‌ها و ظرفيت‌هاي مناطق، توسعه تشكل‌هاي توليدي در بخش كشاورزي و حمايت از تشكل‌هاي موجود، تخصيص تسهيلات بانكی به‌منظور اجراي طرح‌هاي يكپارچه‌سازي، توسعه مكانيزاسيون، توسعه اجراي سيستم‌هاي نوین آبياري، مهار آب‌هاي سطحي و تغذيه مصنوعي سفره‌هاي زيرزميني، توسعه، ترويج و حمايت از اجراي روش‌هاي بيابان‌زدايي و پيشگيري از گسترش كوير، توسعه روش‌هاي مبارزه بيولوژيك علیه آفات و بيماري‌هاي محصولات زراعي و باغي، توسعه صنايع تبديلي و تكميلي، سرمايه‌گذاري به‌منظور توسعه توليد محصول ویژه (عاری از باقیمانده‌های سموم و آنتی‌بیوتیک‌های شیمیایی)، اجراي طرح ساماندهي و اسكان عشاير، گسترش كمي و كيفي صنعت بيمه كشاورزي، توسعه صادرات محصولات کشاورزی و... از مهمترین سیاست‌های مدنظر و مورد تأکید سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان می‌باشند.
- صحبت پایانی؟
فقط باید به این موضوع اشاره داشته باشم که امروز کشاورزی اصفهان با مشکل بزرگی به نام خشکسالی دست‌وپنجه نرم می‌کند اما بااین‌وجود با تکیه‌بر توان فنی و علمی کارشناسان و متخصصان و تجارب کشاورزان شاهد حفظ میزان تولیدات استان هستیم و خوشبختانه صادرات خوبی نیز به کشورهای مختلف داشته‌ایم به‌گونه‌ای که در هشت‌ماهه نخست سال جاری بیش از 85 میلیون دلار صادرات انواع محصولات کشاورزی از استان داشتیم. امید است با حضور هر چه بیشتر سرمایه‌گذاران در استان، افزایش میزان بارش‌ها، بهبود وضعیت منابع آبی استان، تخصیص هر چه بیشتر منابع مالی و توجه تمامی مسئولان، شاهد موفقیت‌های هر چه بیشتر کشاورزی استان باشیم. سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان نیز همواره تلاش می‌کند با استفاده از تمامی امکانات خود در راستای کمک به تولیدکنندگان و بهره‌برداران و درنهایت درخشش کشاورزی استان قدم بردارد.
**
- سوتیترها
*** کشاورزی اصفهان با مشکل بزرگی به نام خشکسالی دست‌وپنجه نرم می‌کند اما با این وجود با تکیه‌بر توان فنی و علمی کارشناسان و متخصصان و تجارب کشاورزان شاهد حفظ میزان تولیدات استان هستیم و خوشبختانه صادرات خوبی نیز به کشورهای مختلف داشته‌ایم
*** به‌طورقطع کمبود آب بیشترین تأثیر را بر کشاورزی و معیشت جامعه کشاورزان استان داشته است. متأسفانه به دلیل مشکلات ناشی از خشکسالی 35 درصد از منابع آبی استان از دسترس خارج‌شده که این امر باعث از دست رفتن 25 درصد اراضی قابل‌کشت در استان شده است
***