هنر شهرسازی به معنای ساخت برج، میدان و اتوبان نیست!

یک کارشناس برنامه‌ریزی شهری گفت: مهندسی شهرسازی و در واقع هنر شهرسازی در دوران حاضر دیگر به معنای ساخت برج، میدان و اتوبان نیست، شهرسازی به معنای تامین هوشمندانه و مسئولانه همه نیازهای شهر با استفاده از تکنولوژی، علم و استانداردهای روز است.

مهلا هاشمی در گفت و گو با ایمنا اظهارکرد: شهر به عنوان مهمترین سکونتگاه بشر امروزی همواره از دیدگاه های مختلف مورد توجه و بررسی بوده، حفظ محیط زیست شهری از جمله دیدگاه‌هایی است که در زمینه مدیریت شهری، به ویژه در سال های اخیر در اغلب کشورهای جهان مطرح شده و به تدریج به عنوان عمده ترین مسئله شهرنشینی مورد توجه قرار گرفته است.

وی ادامه داد: بنا به تعریف سازمان بهداشت جهانی «شهر سالم » شهری است که در آن با بهبود شرایط اجتماعی، فیزیکی و زیست محیطی و استفاده از منابع و امکانات موجود موقعیتی فراهم شود که در اثر آن مردم ضمن حمایت یکدیگر و مشارکت گروهی، در انجام تمام امور زندگی قابلیت های خود را به حداکثر ممکن برسانند.

رییس کتابخانه تخصصی معاونت شهرسازی شهرداری اصفهان خاطرنشان کرد: مهندسی شهرسازی و در واقع هنر شهرسازی در دوران حاضر دیگر به معنای ساخت برج، میدان و اتوبان نیست، در صورتی که بودجه و منابع در اختیار باشد هر جای دنیا و با کمترین سواد ممکن می‌توان شهر را ساخت، زیرا شهرسازی به معنای تامین هوشمندانه و مسئولانه همه نیازهای شهر با استفاده از تکنولوژی، علم و استانداردهای روز است.

وی با بیان اینکه رویکرد زیست محیطی در شهرسازی امری اجتناب ناپذیر است، گفت: با توجه به مصرف بیش از ۵۰ درصدی شهر و بناهای شهری از انرژی تولیدی و اتفاق نظر دانشمندان بر سر اثرات مخرب گازهای گلخانه‌ای باید سهم زیادی از گرمایش زمین را متوجه شهرسازی دانست.

هاشمی با اشاره به معیارهای معماری سبز و محیط زیست شهری مناسب تصریح کرد: نخستین معیار در زمینه انرژی است، البته نکته مهم در این معیار، استفاده از انرژی خورشیدی در حالت ایستا است، بررسی محله در المان‌های حمل و نقل و جابه جایی معیار دوم محسوب می‌شود که در این راستا راهکارهایی برای کاهش سفرهای ضروری در شهر باید ارایه شود، اینکه بدانیم تا چه میزان محل‌هایی برای پیاده روی و حرکت با دوچرخه پیش بینی شده و برای کاهش فضای پارکینگ خودرو چه برنامه ریزی انجام شده، ضروری است.

این کارشناس مطالعات و برنامه‌ریزی شهری توجه به زیست بوم منطقه را معیار سوم خواند و افزود: سوال ساده‌ای که هر شهروند باید از خود بپرسد این است که قبل از برپایی شهر این منطقه دارای چه نوع زیست بوم طبیعی بوده، چه گیاهانی به صورت خودرو در آن رشد می‌کردند، آبراه‌های طبیعی آن کجا بوده، چه جانورانی این منطقه را برای سکونت انتخاب کردند، حداقل باید معلوم شود که شهرنشینی در این محله چه چیزهایی را تخریب کرده و چگونه می‌توان ابعاد این تخریب را کاهش داد و برای جبران ضررهایی که به زیست بوم منطقه زده ایم چاره اندیشی کرد.

وی ادامه داد: باید بدانیم میزان بارش باران در شهر چه اندازه است و مهم‌تر از آن چه برنامه‌ای برای مدیریت آن وجود دارد، گاهی در سال‌های پر باران شهروندان با توجه به بارندگی فراوان تصور می‌کنند که سال پیش رو با کمبود آب مواجه نخواهند بود در حالی‌که چنین تصوری اشتباه است، زیرا آب باران ساماندهی و نگه داری نمی شود و هرچه هم بارندگی داشته باشیم تا زمانی که ساز وکار مناسب برای هدایت آب باران و حفظ آن وجود نداشته باشد، بارش باران جز دردسر آبگرفتگی معابر نتیجه دیگری نخواهد داشت.

رییس کتابخانه تخصصی معاونت شهرسازی شهرداری اصفهان تاکید کرد: باید در نظر داشت که چه تمهیداتی برای مقابله با فرسایش منابع طبیعی در محله ما اندیشیده شده است، چه تلاشی شده تا تنوع زیستی محله را بالا ببریم و چشم‌اندازهای طبیعی را حفظ کنیم.

وی اظهارکرد: معیار چهارم طراحی و توسعه شهری است که به طور خلاصه مباحثی مانند مصالح به کار رفته در بناها، سیستم جمع‌آوری زباله و بازیافت، سیستم فاضلاب شهری، اولویت دادن به نگه‌داری بناهای قدیمی به جای تخریب و ساخت بناهای جدید و مباحثی از این دست باید مورد توجه قرار گیرد.

هاشمی تصریح کرد: مدیریت شهری و شهروندان باید توجه کنند که انسان چاره‌ای جز همزیستی هوشمندانه و منصفانه با محیط زیست ندارد، بنابراین نیاز است که مدیریت شهری در تصمیمات کلان مدیریتی خود، تا تخریب‌های بیش‌تری صورت نگرفته، بحث پایداری و سازگاری با محیط زیست شهری را بیش از پیش در معیارهای ذکر شده مد نظر قرار دهد.

وی به نقش شهرداری در مدیریت محیط زیست شهری اشاره و خاطرنشان کرد: در ایران به رغم آغاز دیر هنگام طرح مباحث محیط زیست شهری، این موضوع به تدریج نقش پررنگ تری در برنامه ریزی و مدیریت شهری یافته و در مقوله «مدیریت واحد شهری» جنبه مدیریت محیط زیست شهری نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

احساس تعلق به شهر کلید حل معضلات

این کارشناس مطالعات و برنامه‌ریزی شهری گفت: در میان نهادهای دولتی و غیر دولتی که در زمان حاضر در ایران عهده دار بخشی از امور مربوط به حفظ محیط زیست شهری هستند، نمی‌توان به سادگی از نقش شهرداری‌ها که در واقع بنا به نظر بسیاری از کارشناسان کانون اصلی مدیریت واحد شهری قلمداد می‌شود، گذشت.

وی ادامه داد: امور مواد زائد و جامد، آب و فاضلاب و امور مربوط به آلودگی‌های بصری، هوا و صوتی از عمده‌ترین مسائلی به شمار می‌رود که هر شهر از لحاظ حفظ محیط زیست با آن روبرو است، این موضوعات به وظایف مدیریت شهری نیز برمی‌گردد.

هاشمی احساس تعلق و علاقه به شهر محل سکونت را کلید حل بسیاری از معضلات شهروندان در مدیریت شهری خواند و تاکید کرد: شکل‌گیری مقیاس جدیدی از رشد شهری طی سال های اخیر، شهر و شهرسازی معاصر را با چالش های جدیدی روبرو کرده است که افزایش نابه هنجاری‌های اجتماعی، کمرنگ شدن هویت و حس تعلق اجتماعی، گسترش مشکلات اکولوژی اجتماعی و محیطی، نابرابری‌های شگرف اجتماعی، اقتصادی و در مجموع کاهش کیفیت زندگی بخشی از این مشکلات است، از این رو برنامه ریزی‌های شهری باید به گونه ای جهت داده شود که حس تعلق افراد به محل سکونتشان افزایش یابد.

وی افزود: این مهم آسیب‌های اجتماعی ناشی از فقدان این حس را در جامعه کاهش می‌دهد و با ایجاد زمینه هایی برای توسعه شهری، شهری سالم، زیبا و شاد را برای شهروندان به وجود می آورد .

این کارشناس مطالعات و برنامه‌ریزی شهری با اشاره به اینکه مفهوم شهر، بدون وجود فضای سبز قابل تصور نیست، تصریح کرد: امروزه مفهوم شهر بدون وجود فضای سبز موثر و کافی برای ارتقاء سطح کیفی و نمود شادی در زندگی افراد، قابل تصور نخواهد بود، زیرا شهرها به عنوان کانون های تمرکز فعالیت و زندگی انسان‌ها برای حفظ و تنظیم پایداری و نشاط خود، چاره ای جز قبول ساختار متاثر از سیستم های طبیعی ندارند و در این بین، فضاهای سبز شهری به عنوان رکن موثر و لاینفک پیکره شهرها هستند که بی توجهی به آن ها، می تواند اختلال‌های جدی در حیات شهرها را به وجود آورد.

وی گفت: مدرنیته و جهان‌ شهری شدن جوامع، با بالا بردن سرعت حمل و نقل و بهبود کیفیت لوازم و ابزار زندگی، مسیر رشد و کارآیی کارخانه ها و تولیدکننده‌ها را بالا برده است، از این رو، روند تولید محصولات و کیفیت آن ها، رو به افزایش است، اما در این میان، گویی محیط پیرامون، قربانی تمدن رو به رشد شده است.

هاشمی تصریح کرد: مسئولان شهری باید فضاهایی برای ورزش مردم فراهم کنند، زیرا محیط زندگی بر روحیه فرد و رفتار او با دیگران تاثیری مستقیم دارد.

وی با بیان اینکه بازی و ورزش نیز نقش مهمی در توسعه عملکرد صحیح کودکان و بزرگسالان در فضاهای شهری خواهد داشت، افزود: بازی، توانایی‌های استدلال کودکان را بالا برده و قدرت تفکرشان را بهبود می‌بخشد، در بزرگسالی ورزش جای بازی را می‌گیرد و به وسیله حرکات فیزیکی، توانایی مغز حفظ می‌شود و حتی افزایش می یابد، اما مردم شهرهایی که به دلیل جمعیت زیاد، فضای سبز مناسب مانند پارک برای بازی و ورزش ندارند، به زودی به انواع اختلال های روانی و جسمی مبتلا می‌شوند.

این کارشناس مطالعات و برنامه‌ریزی شهری ادامه داد: فضاهای سبز، مردم را به ورزش کردن تشویق کرده و تاثیر مثبتی بر ذهن و کیفیت زندگی آن ها می‌گذارد، بنابراین مسئولان شهرسازی باید فضاهایی ایجاد کنند تا افراد کم درآمد که توانایی پرداخت هزینه های باشگاه های ورزشی را ندارند، نیز بتوانند از آنها بهره ببرند .

وی با بیان اینکه باید نمای شهرها را تا جایی که امکان دارد، زیبا ساخت، اظهارکرد: آلودگی بصری نیز یکی از معضلاتی است که معمولاً بر اثر تغییرات منفی در محیط زندگی مردم به وجود می‌آید.

هاشمی افزود: نصب بیلبوردهای تبلیغاتی، قرار دادن سطل زباله های روباز، سیم های برق، ساخت ساختمان‌های چند طبقه با کمترین نمای زیبا و وجود خودروهای بی شمار در خیابان‌ها، فضای شهر و محل زندگی مردم را چنان آلوده می‌کند که تاثیر منفی آن بر روح و روان افراد در مدتی کوتاه خود را نشان می دهد، بنابراین با استفاده از کارشناسان مجرب معماری و شهرسازی باید نمای شهر را تا آنجا که می‌توان زیبا ساخت به گونه‌ای که مردم با دیدن مناظر شهری اطراف خود احساس آرامش دوچندان کنند .

وی با بیان اینکه صاحبان ساختمان‌های فرسوده باید برای بازسازی نمای ساختمانشان تشویق شوند، گفت: ساختمان های قدیمی بر اثر گذشت زمان کثیف شده و نمای زشتی پیدا می کند که صاحبان این ساختمان‌ها باید به بازسازی نمای ساختمانشان تشویق شوند؛ حتی می‌توان از تزئینات گیاهی مانند گیاهان رونده برای زیباسازی آنها استفاده کرد.

این کارشناس مطالعات و برنامه‌ریزی شهری تاکید کرد: اصفهان در سال‌های گذشته به عنوان نمونه موفق کلان شهرهای ایران در زمینه جمع آوری مواد زائد و زباله، نظافت و آراستگی شهر، نگهداری و رسیدگی به پارک ها و فضای سبز، رعایت ضوابط شهرسازی طبق سند تفصیلی و ... بوده، به طوری‌که همواره گروه‌های کاری از سایر کلان شهرها و شهرهای بزرگ و کوچک کشور برای بازدید و انتقال این تجربیات ارزشمند به اصفهان سفر می‌کنند، اما این پایان کار نیست.

وی افزود: مدیران فعلی شهرداری و اعضای شورای اسلامی شهر باید با نگارش سند تحول محیط زیست شهری به ویژه در وضعیت کنونی زاینده رود، کم آبی، بحران آلودگی هوا، مشکلات کسری بودجه و ...، حرکت در مسیر امید و نشاط را قوت بخشیده و شرایط را برای زندگی نسل امروز و آینده در اصفهان فراهم سازند، احداث فضاهای ورزشی، بهینه سازی سیستم جمع آوری آب‌های سطحی، بازسازی بافت‌های فرسوده و ... می‌تواند راهگشا و کلید این پیشرفت باشد.