حمایت کاغذی قانون از حقوق کودکان کار

تراژدی تلخ کودکان کار سرچهارراه‌ها و فال‌فروشان قطارهای مترو هم که به سرانجام برسد حکایت کودکانی که برای تأمین زندگی خانواده خود در کارگاه‌های تنگ و تاریک زیرزمینی به دور از چشم قانون حقوق کودکان و نوجوانان را زیر پا می‌گذارند همچنان باقی است.
تراژدی تلخ کودکان کار سرچهارراه‌ها و فال‌فروشان قطارهای مترو هم که به سرانجام برسد حکایت کودکانی که برای تأمین زندگی خانواده خود در کارگاه‌های تنگ و تاریک زیرزمینی به دور از چشم قانون حقوق کودکان و نوجوانان را زیر پا می‌گذارند همچنان باقی است. حالا اما رئیس سازمان بهزیستی از تعیین تکلیف سلب حضانت شش ماهه از والدین کودکان کار خیابان که فرزندشان سه بار پذیرش شده است، خبر داده است.

دستان کوچکش را که در دست می‌گیری حس می‌کنی دستان پیرمرد یا پیرزنی را در دست داری که سال‌هاست در مزرعه‌های خشک و بی‌آب و علف نانش را از وجین کردن علف‌های هرز بیرون کشیده و دستانش زخمی خار و خاشاک شده است. این دستان کوچک نیز در طول عمر 7- 8 ساله‌شان نانشان را گاهی از قلب گداخته کوره‌های آجرپزی بیرون کشیده‌اند و گاهی هم با دسته‌ای فال پشت چراغ قرمز چهارراه‌ها و دویدن دنبال عابرانی که خیلی وقت‌ها نگاه سردشان قلب کوچک کودکان کار را فسرده می‌کند. کودکان کار اما پیش از آنکه فرصتی برای کودکی کردن داشته باشند ناگزیر بزرگ شده‌اند؛ آنقدر بزرگ که نان‌آور خانواده باشند و چشمانی به دستان کوچکشان امید بسته است.
چشمان این بچه‌ها اما اگرچه هیچ درکی از دنیای کودکانه نداشته اما زندگی کردن شبیه بچه‌های دیگر، ‌رفتن به مدرسه، ‌بازی کردن و کودکی کردن انتهای رؤیای کودکانه‌شان است؛ ‌رؤیایی که خیلی از دستگاه‌ها موظفند به آن رنگ حقیقت بزنند و در این مسیر هستند کودکان کاری که به مدد دستان یاری‌دهنده توانسته‌اند مزه کودکی را بچشند.
حقوق کودکان کار در آیینه قانون
کودکان کار چاره‌ای ندارند جز آن‌که خرج اعتیاد پدر عصبانی خود را بدهند و زندگی مادر مریض و معتاد خود را تأمین کنند، مادری که معلوم نیست آنها را به دنیا آورده یا به قیمتی ناچیز خریده است، که بر اساس ماده 32 پیمان جهانی حقوق کودک، آنان باید در برابر هر کاری که رشد و سلامت آنها را تهدید می‌کند حمایت شوند و دولت‌ها باید سن کار و شرایط کار کودکان را مشخص کنند.
سال 1373، دولت ایران پیمان‌نامه‌ جهانی حقوق کودک را امضا کرد و تعهدات مربوط به کودکان کار و خیابانی را به صراحت پذیرفت، اما با گذشت 17سال، هنوز این قشر به رسمیت شناخته نشده‌اند، دلیل این مدعی نیز نبود آمار دقیق از این کودکان در کشور است. مهم‌ترین وظیفه دولت در این خصوص ایجاد حق هویت برای کودکان، صدور کارت شناسایی و اجازه تحصیل در مدارس است، اما در عمل جز سیاست‌های نافرجام ضربتی و سرکوبی گام دیگری برداشته نشده است.
در ایران ماد‏ه‏‌ 79 قانون کار، اشتغال به کار کودکان زیر 15 سال را ممنوع دانسته است البته کارگران شاغل در کارگاه‌های خانوادگی که کارفرمای آنها، همسر یا بستگان و خویشاوندان نسبی درجه‏ یک باشند، مشمول قانون کار نیستند در نتیجه حداقل سن کار در مورد چنین کارگرانی رعایت نمی‏‌شود؛ بر اساس قانون کار اگر یک کارفرما کودک زیر 15سال را به کار بگیرد، متخلف خواهد بود و برای نخستین بار مجازات نقدی، بار دوم مجازات نقدی و حبس می‌شوند و بار سوم علاوه بر این موارد، کارخانه یا کارگاه پلمب و پروانه کار فرد متخلف ابطال خواهد شد.
از سوی دیگر ماد‏ه‏‌ 84 قانون کار پیش‌بینی کرده است که در مشاغل و کارهایی که ماهیت آن برای سلامتی یا اخلاق کارآموزان و نوجوانان زیان‏‌آور است، حداقل سن کار 18 سال تمام خواهد بود که تشخیص این امر با وزارت کار و امور اجتماعی است.
6 ماه سلب حضانت از والدین
در حال حاضر آمار مشخص و دقیقی از تعداد کودکان کار در ایران وجود ندارد هرچند که برخی منابع و سازمان‌ها از وجود 2 میلیون کودک کار در ایران خبر می‌دهند ولی آمارهای غیررسمی تعداد کودکان کار ایرانی را 7 میلیون نفر تخمین می‌زند که گفته می‌شود 40 درصد این کودکان را کودکان مهاجر تشکیل می‌دهد. چندی پیش هم طرح جمع‌آوری کودکان کار اجرایی شد اما همچنان سیمای شهر شاهد حضور آنهاست و قطعاً این بچه‌ها در زیر پوست شهر هم حضور دارند. حالا انوشیروان محسنی بندپی، رئیس سازمان بهزیستی با اشاره به طرح جمع‌آوری کودکان کار در خیابان می‌گوید: از 2 هزار نفری که در این طرح پذیرش شدند، 65 درصد از اتباع هستند. براساس قانون اگر والدین مراجعه کنند و فرزندشان را بخواهند، موظفیم تحویل دهیم. در تلاش هستیم تا در صورتی‌که سه بار این اتفاق افتاد، شش ماه سلب حضانت از والدین کنیم که تکلیف این طرح تا پایان سال مشخص می‌شود. در حال حاضر اگر خانواده‌ها صرفاً به دلیل مشکلات مالی اقدام به این کار کنند، بهزیستی و کمیته امداد آمادگی حمایت از آنها را دارد.

منبع:روزنامه جوان