نقاب حاشیه بر چهره زشت تجاوز
رسانه‌ای شدن خبر تجاوز به دخترک افغانستانی در خمینی‌شهر اصفهان آنقدر بازتاب داشت که خود عمل تعرض یا تجاوز در سایه ابهام قرار گرفت.
اصفهان امروز| رسانه‌ای شدن خبر تجاوز به دخترک افغانستانی در خمینی‌شهر اصفهان آنقدر بازتاب داشت که خود عمل تعرض یا تجاوز در سایه ابهام قرار گرفت. نخست خبرگزاری‌های مختلف به نقل از ایلنا (خبرگزاری کار ایران) تأیید تجاوز توسط سه نفر به این کودک را از سوی رضا جعفری، رئیس اورژانس اجتماعی کشور منتشر کردند. این در حالی است که اکنون خبر موجود بر خروجی این خبرگزاری تنها صحبت از تأیید تجاوز بدون اشاره به تعداد نفرات را در بر دارد. ماجرا ازاین‌قرار بود که چهارشنبه 9 خردادماه سال جاری، بهاره دخترک تبعه افغانستان به همراه پدر از خانه خارج می‌شود اما پس از دقایقی برای خرید نان از پدر جدا می‌شود و ساعتی بعد پیکر نیمه‌جان و غرق در خونش توسط همسایه‌ها در خرابه‌ای نزدیک خانه آنها پیدا می‌شود. یکی از همسایه‌ها در آغاز گفته بود فردی را دیده که به‌سرعت از محل خرابه دور می‌شود. این جزئیاتی است که در نخستین ساعت‌های رخ دادن این حادثه دل‌خراش رسانه‌ای شد و در ابتدا صحبت از تجاوز سه نفر مطرح بود و چندی بعد تعداد متجاوز به یک نفر کاهش یافت. گفته می‌شود همسایه‌ای که اظهار کرده بود فراری را دیده اکنون حرف خود را پس گرفته است. ضمن اینکه در تشریح جزئیات این حادثه اعلام شد او نه برای خرید نان بلکه درراه بازگشت از خانه قدیمی به خانه جدید درحالی‌که زودتر از پدر و به‌تنهایی راهی شده بود دچار این حادثه شده است. باوجوداینکه در همان لحظات نخست کودک مورد مداوای جسمی قرار گرفت و اعلام شد مورد حمایت‌های روانی بهزیستی و اورژانس اجتماعی قرار دارد، تلاش برای کاهش حواشی و حتی جلوگیری از انتشار اخبار بیشتر در مورد این حادثه مذبوحانه بود. نخست اینکه خانواده دخترک مدعی بودند از ایشان خواسته‌شده که در مورد واقعه و تجاوز صورت گرفته صحبت نکنند اما آنها با رسانه‌ای کردن ماجرا خواستار رسیدگی به پرونده این حادثه و دستگیری مجرم بودند. در ادامه نیز انتشار نامه سید محمدجواد ابطحی نماینده خمینی‌شهر در مجلس شورای اسلامی خطاب به محسنی پندپی مبنی بر درخواست برکناری رئیس اورژانس اجتماعی کشور به دلیل رسانه‌ای کردن خبری که صحت‌وسقم آن چندان مشخص نیست، بیش از خود ماجرای کودک‌آزاری خبرساز شد و واکنش بسیاری از مردم و مسئولان را در پی داشت. محمدجواد حق‌شناس، عضو شورای شهر تهران در واکنش به این نامه در توییتر خود نوشت: «در انتظار پاسخی محکم و درخور از سوی دکتر محسن بندپی رئیس سازمان بهزیستی کشور در دفاع از همکار وظیفه‌شناس خود و تنویر فکر نماینده بی‌اطلاع نسبت به حوزه انتخابیه و وظیفه نمایندگی خواهم ماند.» همچنین محمود صادقی، نماینده مجلس نسبت به انتشار این نامه گفت: «از نامه همکارم ابطحی به رئیس سازمان بهزیستی متعجب شدم. برای اطلاع از صحت چنین نامه‌ای با او تماس تلفنی گرفتم که پاسخ نداد، سپس ابطحی با بنده تماس گرفت و ضمن تأیید انتساب نامه به خود با شدت و حدت از مضمون آن دفاع کرد.»
اینها باعث شد تا در ادامه بار دیگر شاهد واکنش ابطحی به رئیس اورژانس اجتماعی کشور باشیم، ابطحی این بار مستقیم خطاب به او اظهار کرد: «شما باید اول با سند و مدرک ماجرا را موردبررسی قرار می‌دادید و در صورت اثبات با کمک صداوسیما و رسانه‌ها ماجرا را تا به نتیجه رسیدن و مجازات عاملان آن دنبال می‌کردید. درصورتی‌که هنوز هیچ سندی دال بر این ماجرا وجود ندارد باید در راستای یافتن سندی محکم و مستدل تلاش کنید. باید فضا را برای به نتیجه رسیدن این پرونده بازکرده و با یک آسیب‌شناسی صحیح از بروز این‌چنین موارد جلوگیری کنیم نه اینکه با حرکتی ناشیانه قضیه‌ای که هنوز اثبات نشده را به‌گونه‌ای جلوه دهیم که یک شهر را آماج انواع تهمت‌ها قرار دهد.» ابطحی در پاسخ به اصفهان پرس پیرامون اثبات تجاوز توسط پزشکی قانونی گفت: «پزشکی قانونی ازاله بکارت را تأیید کرده اما اینکه تجاوز انسانی صورت گرفته باشد هنوز اثبات نشده است.»
تجاوز را تکذیب نکردیم
در این پرونده که صحبت از کودک‌آزاری است پای بهزیستی استان اصفهان نیز برای ارائه توضیحات کامل‌تر به داستان باز می‌شود، چراکه پس از وقوع این حادثه گفته شد مسئولان بهزیستی مسئله تجاوز را تکذیب کرده‌اند. این در حالی است که مرضیه فرشاد مدیرکل بهزیستی استان اصفهان در گفتگو با اصفهان امروز تصریح کرد: تجاوز به کودک پنج ساله تأیید شده و تنها بحث تجاوز توسط سه نفر بود که تکذیب شده است. به‌هیچ‌عنوان قرار نیست اهمیت این موضوع مغفول بماند و یا انکار شود. با توجه به بررسی‌های انجام‌شده وضعیت جسمی کودک در شرایط فعلی به نسبت مطلوب اعلام‌شده این در حالی است که توجه به وضعیت روانی بهاره توسط روان‌پزشکان هم به‌موازات حال جسمی مدنظر است. مدیرکل بهزیستی استان اصفهان با انتقاد از اینکه برخی از صحبت‌ها و شایعات باعث می‌شود روند درمانی با اختلال مواجه شود تأکید کرد: «کار حرفه‌ای و روند حمایتی از کودک و خانواده آن تا رسیدن به ثبات روحی ادامه خواهد داشت و این وظیفه حمایتی نسبت به ملیت و جنسیت فرد هیچ تفاوتی ندارد. کودک‌آزاری طیف وسیعی را شامل می‌شود. باید دید بهاره در کدام محدوده قرار خواهد گرفت. اظهارنظری که برداشت‌های گوناگون از آن صورت گرفت و عده‌ای تصور کردند قرار است اصل ماجرا به حاشیه برود. باید سعی کنیم فضای روانی جامعه را برای خانواده و بویژه خود بهاره به سمت آرامش که نیاز آنهاست هدایت کنیم.»
تعیین بازپرس ویژه
حساسیت‌ها نسبت به بحث کودک‌آزاری با توجه به اینکه او جزو اتباع بیگانه است بیشتر از قبل موردتوجه قرارگرفت. مهدی سلیمانی مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی استانداری اصفهان در این رابطه اظهار کرد: «رسیدگی به پرونده کودک‌آزاری در شهرستان خمینی‌شهر با فوریت و دقت در حال بررسی است و مطمئنا تابعیت و ملیت متهم و شاکی تأثیری در رسیدگی به پرونده نخواهد داشت.» از سوی دیگر مدیرکل دادگستری استان اصفهان در مورد نحوه رسیدگی به پرونده دختربچه افغانی اظهار کرد: «در حال حاضر برای رسیدگی به این پرونده بازپرس ویژه تعیین‌شده و از تمام ظرفیت‌ها برای رسیدن به نتیجه استفاده می‌شود. احمد خسروی وفا با اشاره به روند قضایی پرونده تصریح کرد: پرونده در مرحله تحقیقات مقدماتی است و تا پایان تحقیقات و رسیدگی نیروی انتظامی که به موضوع ورود پیداکرده باید منتظر ماند.» این صحبت‌ها اندکی باعث می‌شود که خانواده نسبت به رسیدگی پرونده خود اطمینان حاصل کنند.
آموزش به کودکان را در اولویت قرار دهیم
نباید فراموش کرد پرونده بهاره هم مانند هزاران پرونده دیگر با شدت کمتر و یا بیشتر موضوعی است که سال‌ها کم‌توجهی به قشر بی‌دفاع کودک را فریاد می‌زند و کارشناسان حوزه‌های گوناگون بارها بر اهمیت توجه به این قشر آسیب‌پذیر جامعه را متذکر شده‌اند. به گفته سیمین نصر مشاور خانواده، کودک‌آزاری و رشد آن در جامعه نیمه مدرن امروز مسئله‌ای است که به‌راحتی با اندکی واقع‌بینی و آموزش توسط خانواده‌ها قابل‌پیشگیری است. او بابیان اینکه تمام کشورهای دنیا با درصدهای کمتر و بیشتر با این موضوع درگیرند تأکید کرد: «سال گذشته از مجموع تماس‌هایی که با اورژانس اجتماعی کشور صورت گرفته است 8 درصد یعنی چیزی حدود 3 هزار مورد مربوط به کودک‌آزاری گزارش‌شده که رقمی بالاست». این مشاور خانواده بابیان اینکه در صورت رؤیت موارد کودک‌آزاری و پنهان‌کاری در این مورد طبق قانون فرد جرمی را مرتکب شده است ادامه داد: در صورت مشاهده هرگونه کودک‌آزاری به‌راحتی می‌توان از طریق سامانه پیامکی 30003636 به مسئولان مربوطه گزارش داد. نصر تأکید کرد: در کشور ما به دلیل وجود محدودیت‌های اخلاقی، گفتگو و آموزش در مورد مسائل جنسی به حاشیه رانده‌شده درصورتی‌که باید کودک از سال‌های ابتدایی زندگی نسبت به این موضوعات آگاهی داشته باشد. او افزود: باید جامعه را برای سودجویان ناامن کرد و این مهم محقق نخواهد مگر اینکه مردم نسبت به تمام کودکان و نه‌تنها فرزندان خود احساس مسئولیت داشته باشند و از سوی دیگر به کودکان آموزش داده شود که بدون خجالت بتوانند با والدین خود صحبت کنند. در ادامه این مشاور مسائل خانواده در مورد بهترین زمان برای رسیدگی به کودکانی که مورد سوءاستفاده جنسی و یا آزار و اذیت قرارگرفته‌اند عنوان کرد: نباید زمان طلایی برای مقابله با استرس پس از سانحه که همان ساعت های ابتدایی مواجه با آسیب است را از دست داد چراکه ثبت ترس و دلهره ناشی از آسیب در ذهن کودک ممکن است تا پایان عمر همراه فرد باشد. نصر، کودکان بد سرپرست و بی‌سرپرست را کودکانی دانست که بیشتر از دیگران درخطر هستند و اضافه کرد: حمایت‌های روان‌شناختی از خانواده می‌تواند حرکت مثبتی در جهت کاهش آسیب‌های احتمالی به کودکان باشد که در این زمینه توجه دولت برای ارتقای عملکرد در این حوزه ضروری است.
قوانین بازدارنده برای کودک‌آزاری در کشور وجود ندارد
همیشه قوانین و مقررات و اعمال مجازات می‌تواند تا حد زیادی در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی تأثیرگذار عمل کند، احمد پنجه پور مشاور حقوقی بابیان این مطلب گفت: در کشور ما قانون حمایت از کودک و نوجوان از سال 81 مصوب شد که در این قانون هرگونه آسیب و صدمه جسمانی و روانی به کودک جرم تلقی می‌شود. این در حالی است که مجازات پیش‌بینی‌شده در این زمینه چندان سخت نیست که به‌صورت عاملی بازدارنده محسوب شود. او در مورد شدت مجازات آزار و اذیت جنسی کودکان گفت: همیشه سعی شده ورود به این مسائل با حساسیت خاص انجام شود اما درصورتی‌که آزار و اذیت جنسی کودک از حدودی که در شرع مقدس اسلام تعریف‌شده عبور کند و به دلیل اینکه کودک شامل احکام ممیزی نمی‌شود قانون‌گذار اشد مجازات که اعدام باشد را برای فرد متجاوز پیش‌بینی کرده است. این مشاور مسائل حقوقی وجود توازن در اقدامات آموزشی، اجتماعی و اجرایی برای جامعه را ضروری دانست و تأکید کرد: دولت و سازمان‌های حمایتی همچون بهزیستی باید توجه ویژه به سرپرستان کودکان داشته باشند تا درصورتی‌که والدینی صلاحیت حمایت از کودکی را نداشتند رسیدگی به وضعیت آنها در اولویت قرار داده شود تا در آینده شاهد حوادث و اتفاقات مجرمانه کمتر باشیم.
خبر تجاوز به دختربچه افغانستانی واکنش‌های مختلفی در فضای مجازی و رسانه‌ها را در پی داشت. عده‌ای از افزایش روزافزون قتل و آزار و اذیت نسبت به کودکان اظهار ناراحتی کرده و عده‌ای دیگر ورود افسارگسیخته شبکه‌های ارتباط‌جمعی به‌عنوان وسیله‌ای که باعث می‌شود احساس کنیم حجم چنین جنایاتی افزایش‌یافته را عاملی می‌دانند که ناامنی و ناامیدی را در جامعه اشاعه می‌دهد؛ هنوز خاطره تلخ ستایش قریشی دخترک افغانستانی که دو سال پیش مورد آزار و اذیت قرار گرفت و سپس به قتل رسید از یاد نرفته است. همین دو ماه پیش ندا دختربچه شش‌ساله افغانستانی که مورد آزار و اذیت جنسی قرار گرفت و سپس به قتل رسید و سرنوشتی به نسبت مشابه با ستایش داشت. اینها تنها موارد مشابه با ملیت مشابه برای داستان بهاره است هرچند نمونه‌هایی با ملیت ایرانی نیز کم نیستند. این در حالی است که حواشی برای پرونده بهاره همچنان روندی ادامه‌دار طی می‌کند. از عمق آسیبی که به کودک واردشده تا تأثیر رسیدگی به پرونده این کودک تبعه افغانستان به‌عنوان اتباع بیگانه و در ادامه خط‌ونشان‌های خانواده بهاره برای مسئولان و رسانه‌ها و همچنین مطالبه بحث‌برانگیز نماینده مردم خمینی‌شهر در مجلس شورای اسلامی موضوعاتی است که در این مدت مطرح‌شده است.
تلنگر
اگر آنچه نقل‌شده را بدون در نظر گرفتن اظهارات ضدونقیض خانواده دختر بپذیریم، اینکه اصل ماجرا چه بوده و این تجاوز توسط چند نفر و با چه هدفی انجام‌شده یک‌سوی ماجراست که باید طبق قوانین قضایی به آن رسیدگی شود. سوی دیگر کودک یا کودکانی هستند که مورد آزار قرار گرفته و پس از وقوع حادثه درحالی‌که روند درمان نیاز به آرامش دارد، هر بار در مواجهه تنش جدیدی از سوی جامعه قرار می‌گیرد. نه‌تنها کودک و آینده‌اش درگیر این واقعه است، بلکه زندگی دیگر اعضای خانواده‌اش نیز متأثر از این واقعه خواهد بود و بعید نیست چند روز یا ماه دیگر بشنویم که آنها به شهری دیگر نقل‌مکان کرده‌اند. شاید او در آینده نتواند با آنچه در کودکی برایش رخ‌داده کنار بیاید. شاید هشت خواهر و برادر او در ازدواج یا زندگی آینده‌شان دچار مشکل شوند. شاید پدر و مادرش بعدها از رسانه‌ای شدن این ماجرا پشیمان شوند و خیلی شایدهای دیگر که ممکن است وضعیت فرهنگی جامعه به حادثه‌دیدگان این‌چنینی تحمیل کند. همان محدودیت‌هایی که باعث می‌شود حوادث این‌چنینی زیرپوست شهر بارها و بارها رخ دهد اما ترس از آبرو یا نگرانی از قضاوت دیگران باعث مسکوت ماندن آن شود.