نقاشی قهوه‌خانه‌ای دیگر قابل احیا نیست

هادی سیف از بانیان طرح برگزاری ورک شاپ خلق آثار نقاشی قهوه خانه ای که در سال های ۷۶ تا ۷۸ در فرهنگسرای نیاوران برپا شد معتقد است این هنر به دلایل متعدد قابل احیا در روزگار معاصر نیست.

هادی سیف به مهر گفت: بعد از چاپ کتاب «نقاشی قهوه خانه ای» این انگیزه بود که تلاش کنیم وارثانی را که در حیات هستند گرد هم بیاوریم و برای احیای نقاشی قهوه خانه ای اقداماتی انجام شود که در سال ۷۶ زمینه این کار مهیا شد. مرحوم دکتر حبیبی نقش مهمی در این زمینه داشتند که وزارت ارشاد مسئولیت این امر را به عهده بگیرد.

وی ادامه داد: در این عرصه مسئولیت به من سپرده شد و ما مکان فرهنگسرا را مکان مناسبی دیدیم که خوشبختانه هنرمندان درجه یک که وارثان این هنر بودند را گرد هم بیاوریم. در آن زمان هنرمندانی چون حسین همدانی، حسن اسماعیل زاده، علی اکبر لرنی، محمد فراهانی، محمد حمیدی در قید حیات بودند. گردهمایی آن زمان قرار بود تجربه کلانی باشد در پاسخ به این پرسش که آیا می شود نقاشی قهوه خانه ای را با حال و هوای گذشته دوباره احیا کرد یا نه.

سیف در پاسخ به این پرسش که آیا می شود نقاشی قهوه خانه ای را احیا کرد گفت: آن زمان ما به یک جواب آری و یک جواب نه در پاسخ به این پرسش رسیدیم. دلیل جواب آری این بود که آثاری خلق شد که براستی سزاوار تحسین است اما جواب نه برای این بود که شرایط مهیایی در دل جامعه وجود ندارد که باعث رشد این هنر شده بود. در واقع این هنر و هنرمندانش آمده بودند در فرهنگسرا و یک محیط غریبه نسبت به مکانی که این هنر در آن خلق شده بود. بعد از این پروژه هم هنرمندان این عرصه یکی پس از دیگری فوت کردند و در حال حاضر از وارثان نقاشی قهوه خانه ای تنها برادران حمیدی در قید حیات هستند.

این پژوهشگر و کارشناس هنری با بیان اینکه امیدوار نیست نقاشی قهوه خانه ای بتواند به حیات خود ادامه دهد، بیان کرد: وقتی کسی چون قولر نقاشی قهوه خانه ای می کشید قهوه خانه ها بر پا بود و نقال ها در حال نقل گویی بودند و بافت شهری و ارتباطات عام به گونه ای بود که این نقاشی از دل مردم و خواست مردم کوچه و بازار رشد کرد. به نظرم حتی به این تکنیک می توان عنوان مکتب را هم اطلاق کرد چون تاثیرات عمیقی روی مکتب سقاخانه گذاشت. اما باید گفت این نقاشی صرفا یک تکنیک نبود، یک مجموعه ای از صداقت نقاش و احترام به مبانی ملی و مذهبی را می توان در آن آثار دید. اینکه امروز بتوانیم این شرایط آرمانی را برای خلق آثار نقاشی قهوه خانه ای فراهم کنیم دور از انتظار است چرا که هر مکتب زاییده شرایط اجتماعی دوره خودش است و از حمایت مردم برخوردار است. خود آن نقاش هم در همان بافت اجتماعی تعریف می شد. مثلا نقاشان قهوه خانه ای ما گنجشک روزی بودند و با مردم قهوه خانه ها رفاقت داشتند و بسیار برای آن ها احترام قائل بودند. این شرایط قابل بازیابی در این دوران نیست.