صنایع‌دستی؛ چشم به گردشگران؛ نیم‌نگاهی به صادرات
در ماه‌های اخیر گرچه حضور گردشگران اروپایی نسبت به سال‌های پیش کم‌سابقه گزارش‌شده، اما بازار صنایع‌دستی نتوانسته به‌گونه‌ای محسوس از این فرصت‌ها بهره‌برداری کند. گرچه فعالان صنایع‌دستی نسبت به‌گزینشی عمل کردن لیدرها در مواجه با بازار صنایع‌دستی نقدهای جدی دارند، اما عوامل بنیادی دیگری وجود دارد که به رکود بازار دامن زده است. صنایع‌دستی ایران نه‌تنها در پاسخ به نیاز گردشگران اروپایی که در جلب نظر بازارهای جهانی هم رویکردی ناموفق را دنبال می‌کند.
اصفهان امروز- شیما خزدوز:
این روزها میدان نقش‌جهان، همانند اغلب اماکن و ابنیه تاریخی اصفهان، میزبان طیف وسیعی از گردشگران فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی و ایتالیایی‌هاست. تقریباً در تمام ساعات روز، گوشه‌گوشه میدان نقش‌جهان مملو از گروه‌های کوچک و بزرگ گردشگرانی است که به همراه یک لیدر از اماکن و صنایع‌دستی این شهر دیدن می‌کنند.
لیدرهایی که بعضی توریست‌ها را در تملک خود می‌پندارند. قصد دارم که از تعدادی از گردشگران خارجی که به همراه لیدر، روبه‌روی مسجد شیخ لطف ا... در حال گپ و گفت هستند، در رابطه با صنایع‌دستی اصفهان سؤال کنم، اما لیدر آنها تمایل چندانی به این بحث ندارد و اعلام می‌کند که برنامه گردشگران زمان‌بندی‌شده و امکان گفت‌وگو نیست.
حسین امین‌الرعایا از هنرمندان قدیمی رشته قلمزنی در میدان نقش‌جهان که این هنر را از پدرش فراگرفته، در مغازه به همراه دو نفر دیگر مشغول به قلمزنی است.
او معتقد است که رشد سفرهای گردشگران خارجی به‌ویژه در دو ماه اخیر رونق چندانی به بازار صنایع‌دستی این شهر نداده است و این نبود رونق را در واسطه‌گری برخی لیدرهایی می‌داند که به سلیقه و انتخاب گردشگران در خرید صنایع‌دستی جهت می‌دهند. او می‌گوید: «چند سالی‌ست که لیدرها در این بازار به نفع خود فعالیت می‌کنند و با تعدادی از سازندگان و فروشندگان صنایع‌دستی، قرارداد‌های سی یا چهل درصدی، به‌عنوان کمیسیون و دلالی منعقد می‌کنند، به جهت هدایت گردشگران به فروشگاه‌های آنها که این درصدها البته با بالا بردن قیمت واقعی آن محصول، از جانب عرضه‌کننده حاصل می‌شود.»
«در برخی از موارد اگر این سودجویی در ارائه آثار اصیل به گردشگران صورت گیرد، بالا رفتن قیمت محصول را به همراه دارد و اگر لیدر تنها به سود بیشتر خود فکر کند، اغلب آثار تقلبی و بی‌کیفیت هم به گردشگران عرضه می‌شود که مسلماً نگرشی منفی در مورد صنایع‌دستی ایران و اصفهان در گردشگران ایجاد و حتی رفتار سودجویانه و ضد فرهنگی از اخلاق ایرانیان در ذهن گردشگران ایجاد خواهد شد و این ضربه به هویت فرهنگی ما خواهد بود.»
امین الرعایا ادامه می‌دهد: اگر عدم این تخلفات اجازه دهد که بازار رقابتی باشد و انحصاری در این زمینه برای طیفی خاص از عرضه‌کنندگان صنایع‌دستی به وجود نیاید و سیستم کنترل و سازماندهی، نظارت و حتی جریمه وجود داشته باشد و سازمان‌های مربوطه مثل اتحادیه، تعاونی، صنایع‌دستی، سازمان بازرسی و غیره کنترل و پیگیری لازم در این زمینه را انجام دهند و فضای انتخاب و تصمیم‌گیری برای خرید گردشگران محیا باشد، قطعاً رقابت سالم بین تولیدکنندگان صنایع‌دستی و رونق بازار ایجاد خواهد شد.
امید سلطانی که از هنرمندان نقره‌ساز میدان نقش‌جهان است اما واسطه‌گری و سودجویی لیدرها را تنها یکی از دلایل فروش پایین صنایع‌دستی می‌داند و عنوان می‌کند: «اغلب گردشگران در سنین بالا هستند و قدرت خرید کمتری هم دارند. جدا از آن‌که گردشگران خارجی به دلیل مشکلات حملونقل بیشتر سعی می‌کنند صنایع‌دستی که کم‌حجم‌تر که حملونقل آسان‌تری دارد را انتخاب کنند و البته برخی از آنها به دنبال صنایعی که رواج کمتری در بین تولیدات امروزی مثل مینیاتور دارد هستند که اغلب به دست هنرمندان قدیمی تولید می‌شود.»
سلطانی معتقد است که اگر روند ورود گردشگران به همین روال ادامه پیدا کند و این سطح ورود گردشگر حفظ شود، قطعاً در آینده کمتر شاهد فرصت‌طلبی لیدرها خواهیم بود و فرصت‌های گسترده‌تری برای اغلب تولیدکنندگان و هنرمندان ایجاد خواهد شد.
مهدی حاج‌علیزاده از فروشندگان ظروف سنتی است و او هم از رکود بازار صنایع‌دستی می‌گوید و بر این باور است که خرید صنایع‌دستی از جانب گردشگران، در آثار سبک و با وزن کم است که حملونقل بهتری داشته باشد و البته قیمت پایین محصولات هم مدنظر آنها است.
صادق کیانی از هنرمندان خانه جواهری، خلاقیت و تنوع در تولید صنایع‌دستی را یکی از عوامل جلب نظر گردشگران خارجی می‌داند و می‌افزاید: «اغلب گردشگران اروپایی به دنبال یافتن و انتخاب صنایعی هستند که با یک اصالت، تفاوت، تنوع، شگفتی و خلاقیت و با روح‌بخشی از جانب هنرمندانش خلق‌شده باشد و او روح و حس هنرمند را در آن بیابد.»
محمدرضا فولادگر هنرمند در زمینه گلابتون بر این باور است که مسئله اصلی نه در برنامه‌ریزی لیدرها که در توان مالی گردشگرانی است که به اصفهان سفر می‌کنند. وی می‌گوید: «گردشگر زمانی از صنایع‌دستی ایران خرید می‌کند که هم شیفته این فرهنگ باشد و هم با پول زیادی به ایران سفرکرده باشد.»
شاید در برخی موارد کسانی که با لیدرها همکاری کردند، توانستند مشتری‌های خارجی را جذب کنند، اما بازهم فروش خالص صنایع‌دستی بالا نیست و از طرفی توریست‌ها تنها یکی دو ماه از سال را به اصفهان سفر می‌کنند که این برای رونق مداوم این بازار اصلاً کافی به نظر نمی‌رسد.
اگر مشکلات تبادلات مالی و صادرات صنایع‌دستی به کشورهای دیگر مرتفع شود، قطعاً بازار خارجی مداوم و دائمی برای تولید و فروش صنایع‌دستی ایجاد خواهد شد.
برای خواندن یادداشت اعظم رضوی نیک درباره موضوع این گزارش به لینک زیر مراجعه کنید.
http://esfahanemrooz.ir/?newsid=5003