پیاده‌راه کردن چهارباغ؛ مزیت‌ها و مشکلات
شهرها با توجه به وسعت، مقیاس و پیچیدگی به شهرهای کوچک، متوسط و بالاخره شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها قابل‌تقسیم بندی هستند. هرچه شهرها بزرگتر باشند، طبعاً این پتانسیل ایجاد می‌شود که امکانات، فرصت‌های شغلی، درآمد و تسهیلات رفاهی بیشتری در اختیار ساکنان آن شهر قرار بگیرد و این خود انگیزه مهاجرت بسیاری از مردم از روستاها به شهرها یا از شهرهای کوچک‌تر به کلان‌شهرها و مراکز استان‌ها است.
اصفهان امروز - محمدرضا هدایتی نیا:شهرها با توجه به وسعت، مقیاس و پیچیدگی به شهرهای کوچک، متوسط و بالاخره شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها قابل‌تقسیم بندی هستند. هرچه شهرها بزرگتر باشند، طبعاً این پتانسیل ایجاد می‌شود که امکانات، فرصت‌های شغلی، درآمد و تسهیلات رفاهی بیشتری در اختیار ساکنان آن شهر قرار بگیرد و این خود انگیزه مهاجرت بسیاری از مردم از روستاها به شهرها یا از شهرهای کوچک‌تر به کلان‌شهرها و مراکز استان‌ها است.
ساکنین شهرهای بزرگ در کنار مزیت‌های بسیاری که برخوردار می‌شوند، از معضلات و مشکلات پیچیده‌تری نیز رنج می‌برند. از مهم‌ترین مشکلات شهرهای بزرگ می‌توان به مشکلات ترافیکی اشاره کرد. مشکلات ترافیکی به‌عنوان معلول مسائل بسیار پیچیده شهری، علت مشکلات ثانویه دیگری است که برای نمونه می‌توان به آلودگی صوتی، آلودگی هوا ، هزینه‌های بالای حمل‌ونقل شهری (شخصی یا عمومی) ، مشکلات یافتن جای پارک، هزینه پارکینگ، افزایش جریمه‌های رانندگی، افزایش هزینه سوخت و استهلاک خودروها اشاره کرد.
به‌عبارت‌دیگر مشکلات ترافیکی خود موجب اتلاف زمان و سرمایه شهروندان و همچنین فرسودگی جسمی و روانی آنان می‌شود.
مدیران شهری و شهر سازان همواره می‌کوشند ضمن افزایش مزیت‌های زندگی شهری آسیب‌ها و معضلات آن را به حداقل برسانند. در محیط‌های دانشگاهی شهر به‌عنوان یک پدیده بسیار پیچیده ، لایه‌لایه، درهم‌تنیده و چندوجهی، توصیف و تدریس می‌شود. همچنین توصیه می‌شود از رویکردهای سطحی، تک‌بعدی و جزئی بینی در طراحی و مدیریت شهری به‌شدت پرهیز شود.
رویکرد غالب آموزش در چنین محیط‌هایی، نگرش سامانه‌ای یا سیستماتیک به مسائل شهری است. به‌بیان‌دیگر کالبد شهر (متأثر از و مؤثر بر) عوامل مختلف فرهنگی، هنری، اقتصادی، اجتماعی، کارکردی، ترافیکی، جغرافیایی، اقلیمی ... است.
یک تغییر کوچک در کالبد فضای شهری یک ناحیه می‌تواند تبعات بسیار زیاد (مثبت و منفی) اقتصادی، اجتماعی، کارکردی و .... فراوانی داشته باشد و این معلول‌ها خود علت تبعات ثانویه دیگری می‌تواند باشد.
به‌عنوان‌مثال وقتی در یک خیابان طرح پیاده‌سازی اجرا می‌شود؛
الگوی ترافیکی عبور مرور خودروها به‌شدت تغییر خواهد کرد و حتی ممکن است گره‌های ترافیکی شدیدی در معابر اطراف ایجاد شود. این تغییر الگوی ترافیکی معابر اطراف خود احتمالاً الگوی ترافیکی معابر دیگری را تغییر می‌دهد.
همچنین پیاده محور شدن همان محور بر کسب‌وکارهای محلی آنجا تأثیر بسیار شدیدی خواهد گذاشت. و نیز به‌تبع آن بر ارزش ملک‌ها و اجاره‌بها تأثیرگذار است. مثلاً ممکن است بخش عمده‌ای از شهروندان ترجیح بدهند محل دیگری را برای گشت‌وگذار و خرید انتخاب کنند تا به‌راحتی بتوانند با اتومبیل تردد کنند. خودرو خود را به‌راحتی پارک نمایند، خریدهای خود را بارگیری کنند و بتوانند با همراهی سالمندان و خردسالان خود این کار را انجام دهند. به‌این‌ترتیب کاسب‌ها با رکود مواجه می‌شوند، حمل‌ونقل و انبارداری آن‌ها دچار مشکل می‌شود و جای دیگری را برای کسب‌وکار انتخاب کنند. باکم شدن مغازه‌ها و تنوع کسب‌وکارها جذابیت این محور طبیعتاً کمتر می‌شود و موج جدیدی از شهروندان با آن ناحیه قهر خواهند کرد. اقدامی که در جهت رفاه شهروندان و توسعه کسب‌وکار آن ناحیه انجام گرفت، ممکن است کاملاً نتیجه عکس بدهد. البته این مثال کوچکی بود از پیچیدگی و در هم تنیدگی مسائل شهری.
طرح پیاده‌سازی چهارباغ نیز بر همین منوال و در ابعاد بسیار وسیعی قابل نقد و بررسی است.
پیاده‌سازی محورها و اولویت دادن به عابرین پیاده ذاتاً بسیار ارزشمند است اما اگر این مسئله همه‌جانبه، هوشمندانه و سیستماتیک به‌خصوص در کلان‌شهری مثل اصفهان و در محور پراهمیت چهارباغ صورت نگیرد؛ نتایج معکوسی به همراه خواهد داشت. در این خصوص ابهامات و سؤال‌های متعددی قابل‌طرح است. البته شرح و گمانه‌زنی در مورد پاسخ هرکدام از سؤال‌ها در چنین نوشتاری نمی‌گنجد.
- پیاده‌سازی چهارباغ چه تأثیری بر درآمد کسب‌وکارهای این خیابان خواهد داشت؟ مغازه‌ها چگونه می‌توانند اجناس خود را بارگیری نمایند؟
- با توجه به اینکه طرح مترو این ناحیه هنوز افتتاح نشده است؛ آیا بهتر نبود آغاز این طرح تا راه‌اندازی مترو به تعویق بیفتد؟
- با توجه به اینکه حمل‌ونقل عمومی از این ناحیه (اتوبوس و تاکسی) با آشفتگی، اخلال و ترافیک مواجه شده است؛ چه برنامه و راهکاری برای حل آن پیش‌بینی‌شده است؟
- ترافیک خیابان شمس‌آبادی قبل از آغاز این طرح غیرقابل‌تحمل به نظر می‌رسید؛ با توجه به اینکه حذف یک مسیر ترافیک مسیر جایگزین را تشدید خواهد کرد؛ چه تمهیداتی برای حل این معضل پیش‌بینی‌شده است؟
- حل مسائل ترافیکی با محدودیت‌های ترافیکی روزافزون بدون اینکه حمل‌ونقل عمومی متناسب با این محدودیت‌ها توسعه بیابد، منطقی و عادلانه به نظر نمی‌رسد. مثلاً ابتدا طرح زوج و فرد خیابان‌ها را به اجرا می‌گذاریم، سپس بعضی خیابان‌ها را پیاده محور کنیم و اجازه عبور و مرور خودروها را صلب کنیم اما کیفیت حمل‌ونقل عمومی بدون تغییر باقی بماند. همچنین سیستم قبض نویسی و جریمه خودروها را پیشرفته، هوشمند و مکانیزه کنیم. آیا واقعاً این اقدامات در جهت رفاه شهروندان است یا بیشتر اقدامی سطحی و پوپولیستی محسوب می‌شود؟
- محور چهارباغ با تمام جذابیت‌ها و پتانسیل‌های فرهنگی و فضایی که دارد قادر به رقابت با مراکزی مانند سیتی سنتر نیست. عوامل بسیار زیادی باعث شده است که شهروندان چهارباغ را برای عبور، تفرج، وقت‌گذرانی و خرید انتخاب نکنند. به نظر می‌رسد پیاده‌سازی چهارباغ به این عوامل خواهد افزود.
چنین ابهاماتی به‌وفور در هر پروژه عمرانی قابل‌طرح هستند. نکته اصلی این یادداشت شمارش ابهامات و انتقادات این پروژه نیست. درواقع تأکید بر فرایند علمی، آکادمیک و نگاه سیستماتیک در تصمیم سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌های شهری است.