ناجی: اکثر فرزندان رها شده، معلول هستند

معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان اصفهان با اشاره به این که اکثر فرزندانی که رها می‌شوند، شیرخوار و دارای معلولیت هستند، از استقبال زوج‌های متقاضی فرزندخوانده، برای سرپرستی و پرورش این نوزادان سخن گفت.

به گزارش فارس ، یکی از معضلات اجتماعی جامعه رها کردن فرزند و همچنین کودک‌آزاری است که امروزه به دلیل افزایش ارتباطات، سوژه‌های بسیاری تیتر رسانه‌ها می‌شود، اما آیا این تعداد از فرزندان رها شده و کودک‌آزاری در سال‌های گذشته کمتر بوده است و یا این که با حساسیت کنونی به آن پرداخته نمی‌شده است؟

همیشه والدینی بوده‌اند که فرزند خود را رها کرده باشند و این یکی از معضلات اجتماعی است که نیاز به کار دارد، پدر و مادری که فرزند خود را رها می‌کنند مطمئناً در شرایطی هستند که مجبور به این کار ناپسند می‌شوند وگرنه هیچ پدر و مادری توان این کار را ندارد، حال ممکن است دلایل این کار، معلولیت فرزند و یا فساد اخلاقی، اعتیاد، طلاق و یا مشکلات مالی والدین باشد که در این صورت هم نمی‌توان از کار آن‌ها حمایت کرد.

ولی باید در جامعه به دنبال رفع آسیب‌های اجتماعی و مشکلات معیشتی بود تا این فرشته‌های زمینی کمتر آسیب ببینند و بتوانند کودکی سالم و زیبایی را بگذرانند و از زندگی خود در کنار خانواده لذت ببرند، زیرا فقط در این صورت است که می‌توانند در آینده، انسان‌های سالم و مثمرثمری باشند.

فرزندان معلول را گاهی رها می‌کنند و در مواردی هم دیده شده است که فرزندان معلول بیشتر تحت کودک آزاری قرار می‌گیرند، در حالی که این فرشته‌های پاک و معصوم، آزمایشی سخت برای والدین هستند و می‌توانند راهی برای رسیدن والدین به قرب الهی باشند، آن‌ها قلب‌های مهربان و زودرنجی دارند و مستحق خشونت و نامهربانی و یا ترک کردن نیستند.

با توجه به اهمیت این موضوع در جامعه و حساسیت بسیار آن و همچنین اتفاقی که به تازگی رخ داده بود، یعنی نوزادی که در ساعت 20 روز چهارشنبه گذشته در چاهی رها شده بود و با کمک آتش‌نشانی نجات یافت و پنجشنبه والدینش پیدا شدند، بهانه‌ای شد برای این که کارشناسانه به این مسائل بپردازیم و بر آن شدیم که در این رابطه با مجتبی ناجی، معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان اصفهان، گفت‌و‌گویی داشته باشیم که در ادامه می‌خوانید.

فارس: کودکان یا نوزادانی که رها می‌شوند بیشتر در چه بازه سنی هستند و به چه دلیل رها می‌شوند؟

ناجی: غالباً فرزندانی که رها می‌شوند، شیرخوار هستند ولی نوزادان شیرخوارگاه نرجس همگی نوزادان رها شده نیستند و برخی را به خاطر این که حضانت مؤثری نداشتند، توسط قاضی به شیرخوارگاه ارجاع دادند، 43 نوزاد در شیرخوارگاه زندگی می‌کنند و در بین آن‌ها نوزادان رها شده هم وجود دارد، 2 الی 3 مورد رها شده یا مجهول الویه بودند و با دستور قضایی به شیرخوارگاه بهزیستی ارجاع شدند ولی اکثرشان رها شده نیستند و مشکل حضانت دارند که خانواده اصلی کفایت لازم را نداشتند و یا حداقل به طور موقت نداشتند که این نوزادان تحویل بهزیستی شدند تا خانواده شرایط با ثباتی پیدا کند و دوباره به خانواده برگردند.

اکثر فرزندان رها شده، معلول هستند

اکثر فرزندانی که رها می‌شوند، با نقایص مادرزادی به دنیا آمده‌اند، به عنوان مثال معلولیت ذهنی یا جسمی دارند،به همین دلیل والدینشان، آن‌ها را رها می‌کنند و قانون آن‌ها را به بهزیستی ارجاع می‌دهد ولی خانواده‌هایی که متقاضی فرزندخوانده هستند، این کودکان یا شیرخوارگان را به فرزندی قبول می‌کنند و آن‌ها را پرورش می‌دهند.

سرپرستی 4 معلول توسط والدینی از جنس نور

به عنوان مثال از ابتدای سال جاری تاکنون 4 زوج متقاضی فرزندخواندگی سرپرستی 4 کودک معلول یا دچار مشکلات مادرزادی را به عهده گرفته‌اند، یکی از این کودکان دختر 3 ساله‌ای مبتلا به HIV بود که به همراه پدر و مادر جدید خود به خانه رفت، کودک دیگری دختر یکساله با شکاف کام بود که به عنوان فرزندخوانده پذیرفته شد و در هفته گذشته دو زوج متقاضی فرزندخوانده، سرپرستی دو دختر زیر 3 سال را که معلولیت ذهنی داشتند، پذیرفتند.

مردم باید بدانند، گاهی کسی که والد زیستی یک نوزاد است، حاضر نیست فرزندش را نگهداری کند و او را کنار شیرخوارگاه می‌گذارد و رها می‌کند، ولی به جای او زوجی پیدا می‌شوند که علی رغم این که فرزند خودشان نیست، فرزند معلول را می‌پذیرند، در صورتی که هزینه بچه‌هایی که معلولیت دارند، زیاد است، ولی با این حال زوج‌هایی هستند که این بچه‌ها را پرورش می‌دهند.

در حال حاضر در شیرخوارگاه بهزیستی استان اصفهان یعنی «شیرخوارگاه نرجس» 43 نوزاد و کودک نگهداری می‌شود که از این تعداد، حدود 20 مورد معلولیت یا بیماری مادرزادی دارند؛ برخی از خانواده‌هایی که متقاضی فرزند خوانده هستند، ترجیح می‌دهند که بچه معلول را انتخاب نکنند، ولی باید این فرهنگ سازی صورت بگیرد که اگر کسی قصد خیر و نوع دوستی دارد، پرورش بچه‌های معلول ارج بیشتری دارد.

فارس: دلایل رها کردن فرزند چیست؟

ناجی: فرزندانی که رها می‌شوند مجهول الهویه هستند و اگر والد زیستی آن‌ها شناسایی شود تحویلشان می‌دهیم، بنابراین نمی‌شود حدس زد که دلایل رهایی کودکان چیست، ولی فرزندی که دچار معلولیت است مطمئناً به دلیل بیماریش او را رها کرده‌اند.

دلیل 75 درصد سلب حضانت از خانواده‌ها، اعتیاد است

ولی در طیف دیگری، کودکان یا شیرخوارانی هستند که علی رغم این که والدین حاضر نیستند از آن‌ها جدا شوند، با دستور قضایی سلب حضانت از آن‌ها صورت می‌گیرد و در این دسته 75 درصد خانواده‌هایی که حق حضانت از آن‌ها سلب و فرزندشان به شیرخوارگاه سپرده شده است، پدر یا مادر و یا هردو اختلال مصرف مواد مخدر داشتند و یا به دلیل طلاق بوده است.

فارس: چه اقداماتی برای جلوگیری از رها کردن فرزندان معلول انجام می‌شود؟

ناجی: خانواده‌هایی که فرزند معلول دارند، نیاز به حمایت دارند و سازمان بهزیستی از دیرباز حمایت‌های اقتصادی در غالب کمک‌های مستمر یا کمک‌های غیرمستمر از خانواده‌های معلول انجام می‌داده است که بتوانند فرزندشان را در خانواده نگهداری کنند، از جمله مراکز روزانه که بتوانند به صورت روزانه فرزندشان را در این مراکز بگذارند و آن‌هایی که تربیت‌پذیر هستند، آموزش‌هایی را در این مراکز دریافت کنند.

خانواده‌های دارای فرزند معلول، تحت حمایت بهزیستی هستند

بنابراین سازمان بهزیستی کمک هزینه نگهداری فرزند معلول در خانواده را به طور مستمر به خانواده دارای فرزند معلول پرداخت می‌کند، یعنی به خانواده برای نگهداری و تربیت نوزاد یا فرزندش کمک می‌کند و علاوه بر پرداخت مستمری، برای آن‌ها حمایت‌های موردی از جمله شیرخشک و لوازم ضروری زندگی و همچنین تسهیلاتی مانند تسهیلات مسکن، اشتغال و تحصیل را فراهم می‌کند، برخی از فرزندانی که معلولیت جسمی دارند، می‌توانند تحصیل کنند، به عنوان مثال در حال حاضر معلولان نابینایی داریم که در سطوح دانشگاهی هم در حال تحصیل هستند.

همچنین سازمان بهزیستی مراکز شبانه روزی دارد که مخصوص نگهداری بچه‌های معلول در تمام سطوح سنی است، این افراد تا 14 سالگی در یکسری مراکز و از 14 سالگی به بعد در مراکز دیگری نگهداری می‌شوند، نصف هزینه این مراکز را خود سازمان بهزیستی در غالب یارانه به مرکزی که این افراد را پذیرش کند، پرداخت می‌کند و نصف دیگر را خانواده فرد معلول برعهده دارد.

سه قلوها تحت پوشش بهزیستی قرار گرفتند

حتی اگر خانواده‌ای تنها به دلیل مشکلات مالی، تصمیم به رها کردن فرزندش بگیرد، سازمان بهزیستی آن‌ها را حمایت می‌کند و به عنوان مثال شیرخشک این نوزادان را تأمین می‌کند؛ همچنین طرح دیگری وجود دارد که قرار شده است از امسال، خانواده‌هایی که سه قلو دارند هم تحت پوشش بهزیستی قرار بگیرند، در استان اصفهان حدود 380 مورد سه قلو، 14 مورد چهارقلو و 4 مورد پنج قلو داریم که تحت پوشش بهزیستی قرار دارند و کمک‌های مستمر دریافت می‌کنند.

فارس: چه تمهیداتی برای به صفر رساندن آمار رها کردن فرزندان نیاز است؟

ناجی: در بعد مسائل اجتماعی نمی‌توان برخی از پدیده‌ها را صفر کرد ولی باید به یک حد قابل قبول آماری رساند زیرا حد قابل قبول اجتماعی نداریم؛ به هر حال اختلالات شخصیتی و اختلالات روانی در جامعه وجود دارد ولی باید اینها را کنترل کرد و کاهش داد، افراد آسیب دیده اجتماعی را باید کنترل کرد و آسیب‌های آن‌ها را کاهش داد، ولی به نظرم یکسری آینده‌نگری و آینده‌پژوهی‌هایی باید انجام شود، زیرا یکسری از مشکلات اجتماعی ممکن است ناپدید باشند، در حالی که در دهه‌‌های قبل می‌شد از آن‌ها پیشگیری کرد.

فرزندآوری باید ترغیب شود

به عنوان مثال در حال حاضر پدیده سالمندی را پیش‌بینی می‌کنیم که می‌تواند در سال‌های آتی یک آسیب اجتماعی جمعیت شناختی باشد، پس امروز باید تدارکات لازم پیش‌بینی شود، می‌دانیم که نسبت سالمندان به جمعیت کل کشور در حال افزایش است، پس باید فرزندآوری ترغیب شود و خانواده‌هایی که تک فرزند هستند باید به فرزندآوری ترغیب شوند تا ضریب جانشینی که باید بالای 2 باشد را در جامعه اجرا کنیم، پس یکسری کارهای فرهنگی-اجتماعی لازم است.

مردم از نظر آگاهی و نگرش به تحولاتی نیاز دارند که رسانه‌ها، نهادهای آموزشی و متولی باید این کار را برعهده بگیرند و فکر کنم در این محدوده باید بیشتر کار شود که مردم مقداری به فکر منافع جمعی و اجتماعی باشند و از فردگرایی و منافع فردی که در کوتاه مدت می‌تواند مفید واقع شود ولی در درازمدت خود فرد هم از آن بهره‌ای نمی‌برد، دوری کنند، بنابراین مسؤولیت اجتماعی و سلامت اجتماعی جای کار دارد و باید بیشتر به آن پرداخته شود.

فارس: چند خانه کودک و نوجوان در استان وجود دارد؟

ناجی: در کل 40 خانه کودک و نوجوان در استان داریم که 39 خانه کودک و نوجوان است و یک شیرخورگاه، ولی رویکرد سازمان بهزیستی گسترش این خانه‌ها نیست، بلکه رویکرد سازمان بهزیستی خانواده محوری است، کودکان و نوجوانان باید با والدین زیستی خود زندگی کنند و این که از آن‌ها جدا شوند کار درستی نیست، مگر این که گزینه دیگری نباشد و آخرین راهکار، این خانه‌های کودک و نوجوان هستند که برای بچه‌های بی‌سرپرست و یا بدسرپرست رسالتی را بر عهده دارند.

رشد 36 درصدی گزارش کودک آزاری در نیمه نخست سال جاری

فارس: کودک آزاری در چه ابعادی تعریف می‌شود و آمار کودک آزاری در اصفهان چقدر است؟

ناجی: 1300 تماس با 123 و گزارش کودک‌آزاری در 6 ماه نخست سال جاری ثبت شده است و این را خاطرنشان کنم که وقتی از کودک‌آزاری می‌گوییم فقط بعد فیزیکی یا ضرب و شتم نیست و می‌تواند بعد روانی و بعد غفلت یا مسامحه را هم شامل شود، آمار نشان می‌دهد که دراین 6 ماه 36 درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کودک‌آزاری که با اورژانس اجتماعی تماس گرفته شده، افزایش داشته است.

رشد آماری، بیانگر افزایش کودک‌آزاری نیست، بلکه ما اینطور تحلیل می‌کنیم که آگاهی عمومی بر این که باید در کودک‌آزاری مداخله صورت بگیرد و یا گزارشی در این موارد انجام شود، افزایش یافته و به این معنا نیست که لزوماً کودک‌آزاری بیشتر شده است، 1300 تماس مبنی بر کودک آزاری در اصفهان که یکی از کلان‌شهرها و سومین شهر پرجمعیت کشور است، ثبت شده است، ولی آمار واقعی بیشتر است زیرا این تعداد، آمار گزارش شده است.

امروزه رسانه‌ها بیشتر هوشیار شده و حساسیت عمومی ایجاد کرده‌اند که از بی تفاوتی مردم کاسته شود و اگر در همسایگی آن‌ها، کودکی مورد سوءرفتار قرار گرفت، سریعاً با 123 تماس بگیرند و اطلاع دهند، آمار نشان می‌دهد که مردم و اهالی رسانه بیشتر به این نکته توجه می‌کنند و در سنوات اخیر نسبت به گذشته کشفیات کودک آزاری بیشتر بوده است.

برخی از شیوه‌های تربیت فرزند، کودک آزاری به حساب می‌آید

مردم ممکن است برخی از شیوه‌های تربیتی که در خانواده دارند و فکر می‌کنند این یک روش تربیت فرزند است، در اصل کودک آزاری باشد، شاید خود والد نداند که تنبیه کودک و محروم سازی او کودک آزاری است و از طریق اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی که صورت می‌گیرد، والدین متوجه می‌شوند که این مصداقی از کودک آزاری است و رسانه‌ها هم به همین دلیل به این موضوع می‌پردازند.

اگر بخواهیم تعریف کاملی برای کودک آزاری داشته باشیم، باید توجه کنیم که حتی یک نیاز تغذیه‌ای یا بهداشتی و یا تربیت کودک زمانی که مورد غفلت قرار می‌گیرد، هم مصداق کودک آزاری است، بنابراین این نوع کودک‌آزاری و به خصوص کودک آزاری عاطفی ممکن است آمار بسیار بیشتری نسبت به تماس‌ها داشته باشد، زمانی که شهروندان خانواده‌ای را می‌بینند که تربیت صحیحی را برای فرزند خود لحاظ نمی‌کند، می‌توانند با 123 تماس بگیرند و ما از اطلاع رسانی مردم در این زمینه استقبال می‌کنیم.

فارس: به نظر شما، نقش رسانه‌ها در کمک به کاهش کودک آزاری و همچنین رها کردن فرزند چیست؟

ناجی: رسانه‌ها باید در کنار این که به آمار فرزندان رها شده و یا کودک آزاری می‌پردازند، به نکات مثبت اجتماعی هم بپردازند و به مردم آگاهی‌های لازم را در مورد شناخت کودک آزاری بدهند؛ همچنین به زوج‌هایی که متقاضی فرزندخوانده هستند این آگاهی را بدهند که می‌توانند فرزندان معلول را هم سرپرستی کنند و ارزش این کار بیشتر از پرورش فرزندان سالم است.