اصفهان امروزـ فاطمه کاویانی: سال‌های زیادی از عمرش را برای گردآوری نسخ قدیمی قرآن گذرانده است. گرد پیری بر چهره او نشسته اما تفکرات نو و خلاق همچنان با او است. از علاقه‌اش نسبت به کتاب و نوشتن می‌گوید و ناراحت از اینکه جوانان و مسئولان همه نسبت به این موضوع بی‌دغدغه شده‌اند. استاد نادر قلی نادری رارانی، نویسنده، محقق و قرآن شناس اصفهانی است که 81 سال زندگی خود را وقف تحقیق و پژوهش در حوزه نسخ خطی و به‌صورت اختصاصی قرآن کرده و سفرهای مختلفی به سرزمین‌های دور و نزدیک داشته است. حاصل بیش از 400 سفر استاد 18 هزار قطعه عکسی است که توسط دوربین شخصی به یادگار ثبت‌شده و قرآن‌هایی که به موزه هنرهای معاصر اصفهان اهداشده است.
در ادامه گفتگوی اصفهان امروز با استاد نادر قلی نادری رارانی، محقق و قرآن شناس بزرگ اصفهانی را می‌خوانید.
-
از دوران کودکی خود کمی تعریف کنید.
در خانواده‌ای کشاورز به دنیا آمدم پدرم باوجوداینکه کدخدا بود ولی سواد نداشت به همین منظور نامه و دعوت‌نامه‌هایی که به خانه ما می‌رسید باید جمع‌آوری می‌شد تا یک نفر باسواد که هفته‌ای یک‌بار به روستای ما می‌آمد آنها را بخواند پس از خوانده شدن نامه‌ها به دلیل علاقه‌ای که به نامه و نوشتن داشتم آنها را جمع‌آوری می‌کردم و بعد از باسواد شدن کنار آنها یادداشت‌هایی از خودم می‌نوشتم تصور می‌کردم این یادداشت‌ها در آینده شاید ارزشمند باشد.
-
اولین خاطره و علاقه شما نسبت به نسخ خطی در چه زمانی به وجود آمد؟
از همان دوران کودکی تفاوت خط‌ها برای من ملموس بود اما به‌طور دقیق باید بگویم از پدربزرگ من یک قرآن نیمه‌تمام خطی باقی بود در زمان دبیرستان با استاد جلال‌الدین همایی آشنا شدم و قرآن را به ایشان نشان دادم و سرآغاز آشنایی من با دنیای حرفه‌ای خط شروع شد. نکته اینکه صنایعی خلاق ازجمله خط در قرآن برای من از اهمیت بیشتری برخوردار بود و هرکجا قرآنی با خط متفاوت می‌دیدم جمع‌آوری می‌کردم.
-
قرآن‌هایی که گردآوری کردید وجه تمایزشان نسبت به بقیه قرآن‌ها در چه شاخصه‌هایی بود؟
قرآن‌هایی که گردآوری کرده‌ام دارای ویژگی‌های خاصی ازنظر تزئینات نگارشی است و قرآن‌ها همه نمونه‌های بی‌نظیری ازلحاظ کتابت و ویژگی‌های بارز هنری هستند.
-
و این قرآن‌ها در حال حاضر کجا نگهداری می‌شود؟
تعداد این قرآن‌ها زیاد بود و نگهداری از آنها مهم بود به همین دلیل قرآن‌ها را به شهرداری اهدا کردم تا به‌صورت موزه در اختیار شهروندان قرار داده شود. در موزه هنرهای معاصر سالنی را به آنها اختصاص داده‌اند که چند وقتی است در این بخش بسته‌شده است.
-
دلیل بسته شدن سالنی که آثار شما در آن قرار دارد را پیگیری کرده‌اید؟
پاسخ روشنی داده نشده حتی به آنها اعلام کردم درصورتی‌که تمایل به نمایش گذاشتن این آثار را ندارید در شهر زادگاهم خوراسگان موزه‌ای از این قرآن‌ها بسازم که پاسخی ندادند.
-
بیشتر آثار شما به‌صورت دست‌نویس هستند و به نظر می‌رسد چاپ‌نشده‌اند؟
بله من اصراری به چاپ این دست‌نوشته‌ها ندارم هرکسی علاقه‌مند باشد به دیدن و خواندن این مطالب در خانه من به روی او باز است می‌تواند از این مطالب استفاده کند.
-
چه تعداد کتاب با تألیف شما منتشرشده است؟
بیش از 69 موضوع در 104 جلد به رشته تحریر درآورده‌ام. از بین این‌ها چهارکتاب به چاپ رسیده که یکی از آنها کتاب «پنج هزار سال تاریخ خط» که مجموعه‌ای درزمینه ریشه‌یابی خط و ارائه نمونه‌های آن از پنج هزار سال پیش تاکنون توسط سازمان یونسکو و سه جلد دیگر در ایران منتشرشده 65 موضوع دیگر را در قالب کتاب تدوین کرده‌ام که برخی به‌صورت کامل تایپ‌شده و برخی دست‌نویس‌اند، این آثار برای چاپ آماده‌اند که به دلایلی هنوز چاپ‌نشده‌اند.
-
سازمان و نهادی برای حمایت از شما اقدام کرده است؟
خیر.
-
در خوانش چه خطی بیش از سایر خطوط تبحر دارید و آموزش این خطوط به چه صورت بوده است؟
از خط نستعلیق و تعلیق و نسخ و تمام خطوطی که در ایران وجود داشته و دارد را می‌توانم بخوانم علاقه در این حوزه باعث شد به این هنر تبحر پیدا کنم چراکه هیچ آموزش کلاسیکی وجود ندارد.
انتظار که نه خواهش دارم در هر شهر بزرگ فضایی ایجاد شود مثل یک کاروانسرا با اتاق‌های متعدد تا هر کس هر چیز باارزشی دارد در آن نگهداری شود تا سایرین نیز از آن بهره‌مند شوند این فعالیت می‌تواند زیر نظر دولت یا بخش خصوصی باشد تا پس از گذشت یک دوره خاص نابود نشود.
-
وضعیت توجه به فرهنگ در کشور را به چه صورت ارزیابی می‌کنید؟
علاقه‌مند به ادبیات و فرهنگ کشورمان باشیم این موضوع بسیار مهم است نمی‌توانیم از مردم بخواهیم توجه ویژه به فرهنگ و ادبیات داشته باشند و مسئولان حرکتی در این راستا نداشته باشند. بارها اعلام کرده‌ام 300 سال بیشتر از قدمت ساخت شهر سن‌پترزبورگ نمی‌گذرد موزه‌ای که آنجا وجود دارد دارای تعداد عظیمی از اشیا است که اگر بخواهیم روزی هزار قلم از آنها را ببینیم بیش از 8 سال طول می‌کشد درصورتی‌که اصفهان با دارا بودن 2 هزار و 700 سال تاریخ مدون 40 هزار سال سابقه سکونتی وضعیت موزه‌های آن اصلا درخور چنین کلان‌شهری نیست.
-
دلیل این موضوع را در چه چیزی می‌دانید؟
علاقه در مسئولان زیاد محسوس نیست. مردم نیز درگیر امرارمعاش خود هستند و مسائل فرهنگی اولویت چندانی برای آنها ندارد.
-
کسانی برای آموزش دانش خط‌شناسی که شما دارید در کشور و دنیا وجود دارند؟
رشته خط‌شناسی در هیچ کجای جهان وجود ندارد؛ بارها یادآور شدم در کتابخانه ملی مجلس 13 میلیون برگ سند وجود دارد که بازخوانی نشده و حاوی مطالب مهمی است بنا شد رشته دانشگاهی ایجاد شود و در راستای این خواسته شرطی گذاشتم مبنی بر اینکه دانشجو رشته خط یا نسخه‌شناسی بعد از فارغ‌التحصیلی باید استخدام شود چراکه نمی‌تواند در هیچ کجای دیگر مشغول به فعالیت شود و آنها این موضوع را نپذیرفتند.
-
در حال حاضر مشغول چه فعالیتی هستید؟
فعلا تاریخ ایران به‌صورت تحلیلی را در دست دارم که بر روی آن کار می‌کنم.
-
حالا به سراغ سفرهایی که انجام دادید برویم از کجا سفرهای خارج از کشور خود را شروع کردید؟
پایه اولیه سفرها عشق بوده اولین سفرم از مکه شروع شد و آخرین سفر مراکش و لبنان بود و بعدازآن به دلیل مشکلات قلبی نتوانستم از ایران خارج شوم.
-
ازلحاظ اقتصادی وضعیت خیلی خوبی داشتید که این حجم از سفر را داشتید؟
من خودم را یک کشاورز ساده می‌دانم و امرارمعاش از این طریق داشته‌ام ازلحاظ روحی علاقه‌مند به دیدن دنیا موزه‌ها و آثار باستانی بودم معماری‌ها برای من جذابیت زیادی داشت؛ بیش از 400 سفر به ایران و خارج از کشور داشته‌ام و این در حالی بوده که سفرها بیشتر قلندرانه بوده با کمترین هزینه ممکن تلاش می‌کردم سفر کنم.
-
در این سفرها بدون شک دوستانی را پیدا می‌کردید با آنها هنوز در ارتباط هستید؟
بله برخی از دانشجویان از سایر کشورها وقتی به اصفهان سفر می‌کنند برای دیدن این آثار به خانه من نیز سری می‌زنند.
-
علاقه به نسخ خطی قرآن، سفر و کشاورزی سه موضوع متفاوتی است که شما در هرکدام از آنها ورود داشته‌اید این‌همه تفاوت حوزه و علاقه یکسان چطور ایجادشده است؟
تلاش کردم به جوانان بگویم می‌توان از کمترین امکانات بیشترین بهره‌ها را برد. اینکه قرآن را باید درک کرد کلمه به کلمه آن با هر خطی انسانیت را به ما تذکر می‌دهد در دنیا بگردید برای امرارمعاش وزندگی تلاش کنید همه دنیا هم اگر بد باشند شما انسانیت را فراموش نکنید و تأثیری خوب از خود بر جامعه بگذارید.
