کاهش ماندگاری مجرمان موادمخدر در زندان؛ چالش پیش روی کشور

ستاد مبارزه با مواد مخدر درحالی فعالیت‌های خود در سال ۹۸ را به پایان رسانده است که از جمله مهم‌ترین اقدامات آن افزایش ۲۱ درصدی کشفیات موادمخدر نسبت به سال ۹۷، پاکسازی اطراف مراکز آموزشی، جمع‌آوری خرده‌فروشان، ساماندهی معتادان متجاهر و ... گزارش شده است.
مهم‌ترین شاخص‌های هدف در مبارزه همه‌جانبه با مواد مخدر، روانگردان‌ها و پیش‌سازها در برنامه ششم توسعه به تفکیک حوزه‌های تخصصی شامل دو حوزه کاهش تقاضا (کاهش نرخ بروز اعتیاد، کاهش نرخ شیوع اعتیاد، افزایش نرخ مانایی در درمان) و مقابله با عرضه (کاهش نرخ ورود مواد مخدر، کاهش نرخ دسترسی، کاهش نرخ ارتکاب جرائم مواد مخدری) است؛ در حوزه مقابله‌ای با تمرکز نیروهای حرفه‌ای و تشدید اقدامات مقابله‌ای در مناطق مرزی، حدود ۷۵ درصد از کشفیات انواع مواد مخدر مربوط به مناطق مرزی شرق و حاشیه شرق کشور بوده است؛ طبق گزارش عملکرد سال‌های ۹۷ و ۹۸ ستاد مبارزه با مواد مخدر، ۴۲ درصد از کشفیات به شرق، ۳۳ درصد به حاشیه شرقی و ۲۵ درصد به سایر مناطق اختصاص دارد.

از ایجاد پاسگاه‌های مرزی تا احداث دیوار مرزی برای کنترل و انسداد مرزهای کشور

بر اساس گزارش مذکور، از دیگر اقدامات کنترل، نظارت و انسداد مرزهای شرقی و غربی کشور به منظور رصد تحرکات و جابجایی باندها، شبکه‌های مافیایی و کاروان‌های قاچاق مواد مخدر در مناطق مرزی و با هدف جلوگیری از ورود و قاچاق مواد مخدر به داخل کشور است؛ احداث ۱۴۶ کیلومتر دیوار مرزی، ایجاد ۵۵۳۶ کیلومتر جاده مرزی و کنترل اپتیکی و الکترونیکی مرزها و ایجاد ۵۷۶ باب پاسگاه مرزی از جمله این اقدامات است.
نیروهای مقابله‌ای به موازات اقدامات فیزیکی و تقویت استحکامات مرزی شامل احداث جاده، دیوار بتنی، حفر کانال، نصب سیم خاردار و ایجاد پاسگاه‌های مرزی توانستند با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته بخش قابل توجهی از مرزهای کشور را با استفاده از تجهیزات الکترونیکی و اپتیکی تحت نظارت و کنترل قرار دهند.
در این میان بررسی سهم اقدامات مقابله‌ای در کشف مواد مخدر و روانگردان‌ها طی سال ۹۸ نشان می‌دهد تدابیر و عملیات اطلاعاتی با اختصاص ۷۲ درصد از اقدامات به عنوان نماد مبارزه حرفه‌ای با موادمخدر و روانگردان‌ها نقش ویژه‌ای در ضربه‌زنی و انهدام شبکه‌های قاچاق و ترانزیت و کشفیات مواد مخدر داشته است.

افزایش ۲۱ درصدی کشفیات موادمخدر

در نهایت تدابیر در امر مقابله با عرضه و توسعه اقدامات کنترلی و نظارتی در طول سرحدات مرزی به ویژه مرزهای شرقی موجب شناسایی و ضربه‌زنی به باندها و شبکه‌های فعال در زمینه قاچاق و ترانزیت مواد مخدر شده است به طوریکه افزایش ۲۱ درصدی کشفیات انواع موادمخدر را در کشور طی سال ۹۸ در مقایسه با سال ۹۷ به دنبال داشته است؛ در سال ۹۷ میزان کشفیات انواع مواد مخدر در سال ۹۷، ۸۷۹ تن بوده است که این رقم در سال ۹۸ به ۹۵۰ تن رسیده است.

از نظر نوع مواد مخدر مکشوفه تریاک با اختصاص ۸۰ درصد از مجموعه کشفیات در رتبه اول و پس از آن حشیش با ۹ درصد، مرفین با ۳ درصد، هروئین و شیشه هر یک با دو درصد رتبه‌های بعدی بیشترین میزان کشفیات را به خود اختصاص داده‌اند.
بر اساس گزارش منتشر شده از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر، میزان کشفیات شیشه در سال ۹۷، ۵۵۲۰ کیلوگرم بوده است که این رقم در سال ۹۸ به ۱۶ هزار و ۹۷۴ کیلوگرم رسیده است. همچنین میزان کشفیات پیش‌سازها نیز در سال ۹۷، ۳۰۸ تن بوده که این رقم در سال ۹۸ به ۹۹۸ تن رسیده است.
شناسایی و رصد اطلاعاتی و انهدام لابراتوارها و کارگاه‌های زیرزمینی تولید مواد مخدر و روانگردان‌های پرخطر به ویژه شیشه در کشور توانسته ضمن ایجاد فضایی ناامن برای تولیدکنندگان این نوع از مواد روانگردان، تلاش برای ورود قاچاق شیشه از خارج به داخل کشور را جایگزین فعالیت‌های تولیدی در داخل کند.

افزایش ۲۰۸ درصدی کشفیات شیشه در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷

افزایش ۲۰۸ درصدی کشفیات شیشه در سال ۹۸ در مقایسه با سال ۹۷ و همچنین افزایش بیش از سه برابری کشفیات مواد شیمیایی پیش‌ساز در همین مدت نشان از تحرک شدید مافیای مواد مخدر به منظور تولید شیشه در خارج و انتقال و قاچاق آن به داخل کشور است.

اما نیروهای نظامی، انتظامی و اطلاعاتی کشور برای کاهش نرخ دسترسی به مواد مخدر و روانگردان‌ها علاوه بر جلوگیری از ورود این مواد به داخل کشور، طیفی از اقدامات مقابله‌ای و اطلاعاتی را به طور منظم و دوره‌ای در محیط‌های مختلف هدف در سال ۹۸ در سطح کشور اجرا کردند که جمع‌آوری خرده‌فروشان، ساماندهی معتادان متجاهر و افزایش ریسک قاچاق و عرضه مواد ازجمله آنهاست. اجرای عملیات حرفه‌ای و به تبع آن شناسایی، نفوذ و انهدام فعالیت باندها، گروه‌ها و شبکه‌های تهیه، توزیع و قاچاق مواد مخدر در کشور منجر به کاهش دسترسی به مواد در سطح جامعه شده و فعالیت گروه‌های سازمان یافته را با اختلال جدی مواجه کرده است.
اجرای ۲۳۸۵ مورد عملیات و درگیری مسلحانه با ۹ درصد افزایش به نسبت سال ۹۷ و انهدام ۲۱۶۸ باند و شبکه تهیه و توزیع مواد مخدر با افزایش ۵ درصدی گویای ضرورت اجتناب‌ناپذیر اجرا و تشدید اقدامات مقابله‌ای هدفمند در کانون‌ها، محیط‌ها و مناطق آلوده کشور در راستای مبارزه با مواد مخدر است.
افزایش شاخص کشفیات انواع مواد مخدر به نسبت اجرای هر عملیات و درگیری مسلحانه در کشور از ۳۶۰ کیلوگرم در سال ۹۷ با افزایش به حدود ۴۰۰ کیلوگرم در سال ۹۸ رسیده است که این مهم با توجه به گسترش رویکرد حرفه‌ای اطلاعاتی و عملیاتی در عرصه مقابله با ورود، قاچاق و ترانزیت مواد مخدر و روانگردان‌ها به ویژه در مناطق مرزی شرق و حاشیه شرق صورت گرفته است.

به گزارش ایسنا، همچنین هدفمندی در اجرای عملیات و دستگیری عوامل تهیه و توزیع مواد مخدر در کشور به ویژه در مناطق آلوده و پر خطر موجب دستگیری حدود ۴۱۵ هزار نفر از متهمان جرایم مختلف مواد مخدر در کشور طی سال ۹۸ شده است؛ حدود ۵۵ درصد از متهمان دستگیر شده را افراد قاچاقچی و ۴۵ درصد را افراد معتاد تشکیل می‌دهند که حدود ۱۰۰ هزار نفر از افراد قاچاقچی با حکم قضایی وارد زندان‌های سراسر کشور شده‌اند و بخش مهمی از معتادان متجاهر نیز با حکم قضایی به مراکز و اردوگاه‌های موضوع ماده ۱۶ قانون برای نگهداری، درمان و کاهش آسیب ارجاع شده‌اند.
پاکسازی اطراف مراکز آموزشی نیز از دیگر اقدامات ستاد مبارزه با مواد مخدر گزارش شده است؛ پاکسازی اطراف مراکز آموزشی با کشف بیش از ۷ تن انواع مواد مخدر و محرک‌ها و همچنین جمع‌آوری ۲۱ هزار و ۹۹۷ نفر از معتادان متجاهر و دستگیری خرده‌فروشان و توزیع‌کنندگان مواد توسط نیروی انتظامی در سال ۹۸ از جمله اقدامات در این زمینه است. کاهش ۶ درصدی دستگیری عوامل تهیه و توزیع مواد مخدر در اطراف مدارس و مراکز آموزشی و نیز کاهش ۶۶ درصدی میزان کشفیات انواع مواد مخدر و روانگردان به منظور محافظت از جوانان و نوجوانان سالم جامعه در مقابل تهدید اعتیاد و مواد مخدر از جمله اقداماتی است که باید همچنان تلاش در جهت محو این تهدید ادامه داشته باشد.
بر اساس این گزارش همچنین نسبت میانگین موجودی زندانیان مواد مخدر، روانگردان‌ها و پیش سازها به زندانیان کلیه جرایم در سال ۹۸ با ۴ درصد کاهش در مقایسه با سال ۹۷ به ۳۶ درصد معادل ۷۴ هزار و ۷۰۱ نفر رسیده است و این در شرایطی است که تعداد زندانیان ورودی جرایم مواد مخدری در سال ۹۸ با ۴ درصد افزایش به نسبت سال ۹۷ به بیش از ۹۹ هزار نفر رسیده است و نسبت ورودی زندانیان مواد مخدر به زندانیان کلیه جرایم نیز در سال ۹۸ معادل ۲ درصد افزایش رانشان می‌دهد. این آمار گویای افزایش وقوع جرائم مواد مخدری و کاهش ماندگاری مجرمین مواد مخدری در زندان است موضوعی که کیفیت و میزان اثربخشی اقدامات بازدارنده و پیشگیرانه از وقوع جرم به ویژه جرائم مواد مخدری را در کشور با چالش جدی مواجه می‌کند.