روند کاهشی نرخ بیکاری در اصفهان

نرخ بیکاری، یکی از شاخص‌های مهم اقتصادی و اجتماعی است که میزان آن در اصفهان بعنوان یکی از قطب‌های صنعتی، کشاورزی، خدماتی و دانشگاهی کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و مسائل و رخدادهای مختلف اقتصادی و سیاسی روی آن تاثیر گذاشته است.
این نرخ از نسبت جمعیت بیکار به جمعیت فعال (شاغل و بیکار) بدست می‌آید و برای ارزیابی شرایط اقتصادی و اشتغال جوامع مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ جمعیت فعال اقتصادی شامل تمام افراد ۱۵ ساله و بیشتر است که در هفته تقویمی قبل از هفته آمارگیری (هفته مرجع) طبق تعریف کار، در تولید کالا و خدمات مشارکت داشته (شاغل) و یا از قابلیت مشارکت برخوردار بودند (بیکار).
نگاهی به آمار نرخ بیکاری استان اصفهان در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که این شاخص از سال ۹۲ تا کنون با فراز و فرودهایی مواجه شده که به گفته کارشناسان اقتصادی و مسوولان، ناشی از عوامل مختلفی مانند جریان آب زاینده‌رود، خشکسالی، مهاجرت، رُکود یا رونق بخش کشاورزی و واحدهای صنعتی و خدماتی و برنامه‌های اشتغالزایی دولت است.
نرخ بیکاری استان اصفهان در سال ۹۲ و ابتدای دولت یازدهم با کاهش ۲.۸ درصدی نسبت به سال ۹۱ به ۱۰.۹ درصد رسید اما در سه سال بعد از آن روند افزایشی به خود گرفت و در سال‌های ۹۳، ۹۴ و ۹۵ به ترتیب به ۱۲.۴، ۱۳.۸ و ۱۴.۶ درصد رسید.
کارشناسان اقتصادی از جمله دلایل این افزایش نرخ بیکاری در فاصله سال‌های ۹۳ تا ۹۵ را ادامه خشکسالی، تاثیر با وقفه رکود اقتصادی سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ بر بازار کار، شوک ایجاد شده در بخش ساختمان، دشوار شدن اشتغالزایی بدلیل افزایش دانش‌آموختگان دانشگاهی، افزایش عرضه نیروی کار زن و تاخیر و انتقال عرضه نیروی کار سال‌های قبل به این سال‌ها تحت تاثیر افزایش ظرفیت دانشگاه‌ها عنوان کردند.
نرخ بیکاری استان اصفهان از سال ۹۶ روند نزولی به خود گرفت و به ۱۴.۴ رسید و در سال‌های ۹۷ و ۹۸ این روند، حفظ شد و نرخ بیکاری در این خطه به ترتیب به ۱۳.۸ و ۱۰.۷ درصد کاهش یافت.

مقایسه نرخ بیکاری در استان اصفهان با میانگین کشوری نیز نشان می‌دهد که روند فراز و فرود این شاخص بین سال‌های ۹۲ تا ۹۸ کامل با فرایندی که برای نرخ بیکاری کشوری اتفاق افتاد، یکسان است یعنی از سال ۹۲ تا ۹۵ روند افزایشی و پس از آن، روند کاهشی دارد اما در مجموع، نرخ بیکاری اصفهان از میانگین کشوری بالاتر بوده است.
نرخ بیکاری اصفهان در مقایسه با میانگین کشوری از سال‌های ۹۲ تا ۹۷ به ترتیب ۰.۵، ۱.۸، ۲.۸، ۲.۲، ۲.۳ و ۱.۸ درصد بیشتر بود اما در سال ۹۸ این شاخص با میانگین کشوری برابر شد.
کارشناسان اقتصادی، صنعتی بودن، بالا بودن نرخ مهاجرت و خشکسالی یک دهه گذشته را از جمله عوامل تاثیرگذار در بالاتر بودن نرخ بیکاری استان اصفهان در مقایسه با میانگین کشوری می‌دانند؛ اصفهان با بیش از ۹ هزار واحد صنعتی و تولیدی و حدود یک میلیون کارگر، صنعتی‌ترین استان کشور بشمار می‌آید.
بهبود جایگاه اصفهان در نرخ بیکاری
درحالیکه نرخ بیکاری اصفهان در سال‌های ۹۵ و ۹۶ با وجود اجرای طرح‌های مختلف اشتغالزا و رونق تولید در وضعیت چندان مناسبی در مقایسه با سایر استان‌ها قرار نداشت اما از سال ۹۷ این جایگاه بهبود یافت و در سال ۹۸ میزان آن با میانگین کشوری برابر شد.
نرخ بیکاری استان اصفهان در سال ۹۵ معادل ۱۴.۶ درصد بود و در رتبه پنجم استان‌ها قرار گرفت؛ نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در سال ۹۶ نیز نشان می‌دهد این خطه با نرخ بیکاری ۱۴.۴ درصد در رتبه چهارم نرخ بیکاری کشور قرار داشت؛ میانگین نرخ بیکاری کشور در سال‌های ۹۵ و ۹۶ معادل ۱۲.۴ و ۱۲.۱ درصد بود.
نرخ مشارکت اقتصادی در سال ۹۵ در کشور ۳۹.۴ درصد و در استان اصفهان ۴۰.۴ درصد بود که این شاخص در سال ۹۶ در کشور به ۴۰.۳ و در استان اصفهان به ۴۱.۳ درصد رسید؛ این آمار نشان می‌دهد که جمعیت آماده و جویای کار در این یک سال، افزایش یافت.
کارشناسان اقتصادی و آماری از جمله دلایل وضعیت نرخ بیکاری اصفهان در این سال‌ها را مساله آب، خشکسالی، کاهش سهم اشتغال در بخش کشاورزی، ثابت ماندن سهم اشتغال در بخش صنعت و افزایش نرخ مشارکت اقتصادی عنوان کردند.
به اعتقاد اقتصاددانان، افزایش نرخ مشارکت اقتصادی نشان‌دهنده اضافه شدن افراد فعال اقتصادی به سهم جمعیت جویای کار است که اگر متناسب با آن فرصت شغلی ایجاد نشود، نیروی بیکار و در نتیجه نرخ بیکاری افزایش می‌یابد؛ نرخ مشارکت اقتصادی عبارت است از نسبت جمعیت فعال (شاغل و بیکار) ۱۵ ساله و بیشتر به جمعیت در سن کار.

به گفته معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اصفهان، تجزیه و تحلیل این آمار نشان می‌دهد که با وجود تلاش‌های انجام شده در استان، کاهش سهم اشتغال در بخش کشاورزی اجازه نداد که نرخ بیکاری در سال ۹۶ نسبت به ۹۵ بیشتر از ۰.۲ درصد کاهش یابد.
محمدرضا لعلی با بیان اینکه نرخ مشارکت اقتصادی در استان اصفهان در سال ۹۶ نسبت به سال ۹۵ حدود یک درصد افزایش یافت، تصریح کرد: با وجود این افزایش و همچنین افزایش بیکاری در بخش کشاورزی استان، اقدام‌های دولت در بخش خدمات و صنعت به ایجاد ظرفیت نسبی خوبی برای اشتغال منجر شد تا اجازه ندهد که نرخ بیکاری استان در سال ۹۶ نسبت به سال ۹۵ افزایش یابد.
با نزولی شدن روند نرخ بیکاری در استان اصفهان از سال ۹۶ به بعد، جایگاه این خطه در شاخص مذکور در بین سایر استان‌ها نیز بهبود یافت بطوریکه رتبه آن از چهارم کشوری در سال ۹۶ به رتبه هشتم در سال ۹۷ ( با نرخ بیکاری ۱۳.۸ درصد) و رتبه دوازدهم در سال ۹۸ ( با نرخ بیکاری ۱۰.۷ درصد) رسید.
نگاهی به نرخ بیکاری استان اصفهان در فصول گذشته تا سال ۹۸ نیز حاکی از روند کاهشی این شاخص است بطوریکه در بهار ۹۸ با کاهش چشمگیر ۲.۶ درصدی نسبت به مدت مشابه در سال ۹۷ به ۱۰.۷ درصد رسید؛ نسبت اشتغال نیز در این فصل با رشد ۱.۵ درصدی به ۳۷.۸ رسید.
روند کاهشی نرخ بیکاری در سال ۹۸ همچنان ادامه یافت بطوریکه این شاخص در استان اصفهان در پاییز ۹۸ به ۱۱ درصد رسید و در بین استان‌ها دارای رتبه پانزدهم بود درحالیکه این شاخص در پاییز سال ۹۷ معادل ۱۴.۱ درصد بود و رتبه هفتم را در بین سایر استان‌ها داشت.
به گفته لعلی معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اصفهان، مسائلی مانند جاری بودن رودخانه زاینده‌رود، افزایش کشت و کار به‌ویژه در شرق اصفهان و رونق گرفتن برخی واحدهای تولیدی و صادرات آنها در این موضوع نقش داشت.
مدیر کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان اصفهان از جمله عوامل موثر بر کاهش نرخ بیکاری در این فصول را افزایش قابل توجه نزولات آسمانی و تامین آب مورد نیاز بخش کشاورزی و افزایش سطح زیر کشت اراضی کشاورزی، رقابت‌پذیری کالاهای تولید داخل برای صادرات به بازارهای منطقه ای و فرا منطقه‌ای از نظر کیفیت و قیمت تمام شده و رشد ۵۰ درصدی سرمایه‌گذاری در واحدهای ایجادی و توسعه ای بخش صنعت عنوان کرد.
سید کمال‌الدین میرهادی، رونق فضای کسب و کار در بخش‌های صنعت، کشاورزی و خدمات با توجه به عدم توجیه اقتصادی واردات کالاهای مصرفی، اجرای طرح کارورزی، مهارت آموزی و مشوق بیمه ای و ابلاغ و تامین مالی مورد نیاز بنگاه‌های اقتصادی در قالب برنامه اشتغال فراگیر و اعتبارات اشتغال روستایی را از دیگر عوامل موثر در این زمینه خواند.
افزایش سهم کشاورزی و صنعت در اشتغال اصفهان
نرخ بیکاری در استان اصفهان در سال ۹۸ به ۱۰.۷ درصد رسید که کمترین نرخ بیکاری این خطه در طول فعالیت دولت‌های یازدهم و دوازدهم است.
بررسی آمار نیروی کار در سال ۹۸ نشان می‌دهد که سهم بخش‌های کشاورزی و صنعت در اشتغال این استان افزایش یافت بطوریکه سهم بخش کشاورزی در اشتغال استان اصفهان در سال ۹۷ حدود ۱۰.۲ درصد بود که در سال گذشته به ۱۱ درصد افزایش یافت و سهم بخش صنعت در سال ۹۷ حدود ۴۰.۹ درصد بود که پارسال به ۴۱.۷ درصد رسید.
شاخص نرخ بیکاری از ۱۳.۸ در سال ۹۷ به ۱۰.۶ درصد در سال گذشته کاهش یافت که به گفته کارشناسان و مسوولان، افزایش اشتغال بخش کشاورزی و صنعت در آن نقش دارد.
معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اصفهان، بخش عمده‌ای از کاهش نرخ بیکاری در استان را مربوط به بخش کشاورزی دانست و گفت: سال زراعی گذشته برای کشاورزان اصفهان با تامین آب مورد نیاز، مناسب بود و بخش زیادی از جمعیت فعال اقتصادی بویژه در شرق اصفهان، شاغل شدند.
لعلی با بیان اینکه بسیاری از خانوارهای شرق اصفهان در چند سال گذشته به دلیل خشکی زاینده‌رود دچار بیکاری فصلی شدند و اشتغال ناقص داشتند، اضافه کرد: با جاری ماندن این رودخانه، بخشی از کشاورزی استان منتفع شد.
معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اصفهان خاطرنشان کرد: با وجود همه مشکلاتی که صنایع با آن مواجهند اما با توجه به افزایش نرخ دلار، تولید برخی محصولات صادراتی و مواد اولیه برای داخل کشور، توجیه بیشتری پیدا کرد و بخش زیادی از محصولات واسطه‌ای که پیش از این وارد می‌شد توسط صنایع داخلی تولید می‌شود.
لعلی با بیان اینکه صنایع اصفهان صادرات مختلف بویژه به کشورهای افغانستان و عراق دارند، تصریح کرد: هرگاه میزان تولید افزایش یابد نیاز به نیروی کار نیز هست که همین امر اشتغال بیشتر را بهمراه دارد.
وی با اشاره به افزایش قیمت انواع محصولات مانند انواع لبنیات، اضافه کرد: حتی اگر موادی مانند نهاده‌های دامی افزایش قیمت داشته باشند همچنان فعالیت این صنایع با توجه به افزایش قیمت محصولات نهایی، توجیه‌پذیر است.
لعلی با اشاره به بخش خدمات گفت: این بخش در ماه‌های پایانی سال گذشته به‌دلیل مسائل مختلفی که در کشور پیش آمد، دچار خسارت شد از جمله در بخش گردشگری، هتلداری، خرده فروشی، عمده فروشی و کسب و کارهای آنلاین.
دولت یازدهم و دوازدهم نیز در سال‌های اخیر، حمایت از واحدهای صنعتی مانند اجرای طرح‌های رونق و رفع موانع تولید، ارائه بسته‌های حمایتی و تسهیلات مالی به صنایع کوچک و متوسط و طرح اشتغال فراگیر را با هدف حمایت از تولید داخلی و کاهش نرخ بیکاری در دستور کار خود قرار داد.
به گفته مسئولان سازمان صنعت، معدن و تجارت اصفهان، این استان سال گذشته رتبه اول کشور در جذب تسهیلات تبصره ۱۸ و رونق تولید را کسب کرد و حدود ۸۵۰ میلیارد تومان تسهیلات به واحدهای تولیدی این استان پرداخت شد.
اجرای طرحهای دولت در افزایش اشتغال و کاهش نرخ بیکاری موثر بود
اجرای طرح‌های اشتغال فراگیر توسط دولت نیز در افزایش نسبت اشتغال و کاهش نرخ بیکاری موثر بوده است بطوریکه بنا بر اعلام اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی اصفهان، تعهد اشتغال این استان در سال گذشته ایجاد ۵۳ هزار فرصت شغلی بود که ۴۷ هزار فرصت شغلی تا پایان سال ۹۸ محقق شد.
به گفته محسن نیرومند مدیرکل سابق تعاون، کار و رفاه اجتماعی اصفهان، بدلیل ریزش‌های پایان سال گذشته، ۲ ماه آخر سال را از دست دادیم و برخی از طرح‌هایی که قرار بود به سرمایه‌گذاری برسد، تعطیل شد.
بنا بر اعلام مسوولان اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی اصفهان، امسال ایجاد ۹۰ هزار شغل جدید در استان پیش بینی شده است.
عوامل موثر بر کاهش نرخ بیکاری
کارشناسان و مسوولان عوامل مختلفی را برای کاهش نرخ بیکاری در سه سال گذشته در استان اصفهان برشمردند و به گفته مدیر کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان اصفهان، این عوامل را می‌توان در بخش‌های کشاورزی، صنعتی، صادرات، خدمات و تسهیلات اشتغالزایی بررسی کرد.
سید کمال‌الدین میرهادی در گفت و گو با ایرنا با اشاره به توسعه و بهبود کسب و کار در بخش کشاورزی استان اصفهان، اظهارداشت: این امر بدلیل تغییر الگوی کشت و گرایش به سمت کشت گلخانه‌ای و داروهای گیاهی و سایر محصولات کم آب بَر، افزایش سطح زیر کشت، رشد قابل توجه بارش‌ها و کاهش اثرهای خشکسالی در حوضه آبریز زاینده‌رود اتفاق افتاده است.
وی با اشاره به تحول در صنایع تبدیلی حوزه کشاورزی و افزایش زنجیره ارزش محصولات، افزود: برخی از صنایع مانند تولید مرغ و شیر به سمت فراوری محصولات خام خود روی آورند که منجر به ایجاد فرصت‌های شغلی جدید شد.
میرهادی گفت: شاخص‌های کسب و کار نیز با توجه به توسعه فعالیت کارگروه‌های منتخب مانند ستاد تسهیل و رفع موانع تولید، شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی و ستاد اقتصاد مقاومتی استان، دستیابی به بازار هدف صادراتی منطقه و جهانی و رشد صادرات غیر نفتی، رقابتی شدن صادرات محصولات با توجه به نوسان نرخ ارز و افزایش ظرفیت واحدهای صنعتی و تولیدی استان و احیای برخی از واحدهای تعطیل شده، بهبود یافته است.
وی به رشد بخش خدمات با تاکید بر ورود به فعالیت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌ها نیز اشاره و تصریح کرد: اجرای طرح‌های اشتغالزا در حوزه سیاست‌های فعال بازار کار از سال ۹۶ نیز در کاهش نرخ بیکاری موثر بوده است از جمله تسهیلات تبصره ۱۸ قانون بودجه سنواتی، اشتغال پایدار روستایی و مشاغل خانگی و طرح‌های کارورزی دانش‌آموختگان دانشگاهی، مهارت آموزی و مشوق بیمه کارفرما.
تاثیر کرونا بر نرخ بیکاری
نرخ بیکاری در استان اصفهان در سال‌های اخیر روند کاهشی به خود گرفته بود اما با شیوع بیماری کرونا و تبعات ناشی از آن، آمار بهار سال ۹۹ حاکی از افزایش ۱.۱ درصدی این شاخص در مقایسه با بهار سال ۹۸ بود.
در گزارش مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در استان اصفهان در بهار امسال ۱۱.۹ درصد بود؛ نرخ مشارکت اقتصادی در جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در استان اصفهان نیز در بهار ۹۹ نسبت به فصل مشابه سال گذشته، پنج درصد کاهش یافت و به ۴۱.۲ درصد رسید.
نسبت اشتغال در استان اصفهان نیز در بهار ۹۹ نسبت به مدت مشابه پارسال کاهش یافت و از ۴۱.۲ به ۳۶.۳ درصد رسید؛ نسبت اشتغال عبارت است از نسبت جمعیت شاغل ۱۵ ساله و بیشتر به کل جمعیت در سن کار ۱۵ساله و بیشتر.
معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اصفهان گفت: با شیوع بیماری کرونا از اسفند سال گذشته شاهد رُکود در بخش‌های مختلف بویژه مشاغل خدماتی در استان اصفهان بودیم که همین امر تاثیر بسزایی در کاهش نسبت اشتغال و افزایش نرخ بیکاری داشت.
لعلی با بیان اینکه عمده اشتغال در استان اصفهان یعنی حدود ۴۲ درصد مربوط به مشاغل خدماتی است، تصریح کرد: شیوع بیماری کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن در بهار امسال باعث رکود شغل‌های خدماتی بویژه در بخش‌هایی مانند گردشگری و رستوران‌ها شد.
بیماری کرونا از اسفند سال گذشته در کشور شیوع پیدا کرد و تاکنون بیش از ۲۸۸ هزار نفر به‌طور قطعی به آن مبتلا شدند و شمار جان‌باختگان کرونا به بیش از ۱۵ هزار نفر رسید.
برخی کارشناسان نیز معتقدند که دامنه تاثیرات و تبعات مسائل سیاسی و بحران‌هایی مانند همه‌گیری بیماری کرونا بر استان‌هایی مانند اصفهان که دارای جمعیت زیاد و تعداد بالای واحدهای تولیدی، صنعتی، کشاورزی و خدماتی است، بیشتر خواهد بود بهمین دلیل در فصل بهار امسال شاهد افزایش نرخ بیکاری در این خطه بودیم.
آنها اعتقاد دارند که اصفهان دارای ظرفیت‌های بسیاری در بخش‌های مختلف اقتصادی است که اگر موانع موجود برداشته و فرایندها، بیشتر تسهیل شود شاهد رونق هرچه بیشتر و اتفاق‌های خوب در آن خواهیم بود.
استان اصفهان بیش از پنج میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جمعیت دارد و سهم آن در صنعت کشور ۱۱ درصد، سرمایه‌گذاری ۱۰ درصد و اشتغال صنعتی هشت درصد و رتبه اصفهان در طرح‌های نیمه تمام صنعتی و تعداد معادن اول و از نظر ذخایر معدنی دوم است.
یک میلیون و ۹۰ هزار نفر کارگر بیمه شده بر اساس آخرین آمارها در استان اصفهان وجود دارد که با در نظر گرفتن خانواده‌های آنها، ۶۴ درصد از جمعیت استان را تشکیل می‌دهند.
بر اساس آمار سال ۹۸، چهار میلیون و ۴۵۵ هزار نفر در این استان در جمعیت فعال بالای ۱۰ سال و از بین آنها، یک میلیون و ۶۵۲ هزار نفر با سهم ۳۷ درصد کل جمعیت فعال، شاغل بودند.