طلاق؛ عامل افزایش زنان سرپرست خانوار
حمایت و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار به لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گامی مهم و مؤثر در راستای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در جامعه است که باید برای تحقق این راهبرد بیش‌ازپیش برنامه‌ریزی اصولی صورت گیرد.
زنان سرپرست خانوار، آن دسته از بانوان هستند که به دلایل مختلف (از جمله فوت همسر، طلاق، داشتن همسر زندانی معتاد و ناتوان و معلول و غیره، تجرد طولانی دختران) سرپرستی از خود و خانواده‌شان را عهده‌دار شدند. این دسته از زنان جامعه با مسائل بسیاری از جمله مشکلات اقتصادی، نگرش‌های منفی اجتماعی نسبت به زن سرپرست خانواده، نداشتن مهارت و آمادگی لازم برای خودکفایی اقتصادی، نگرانی نسبت به آینده خود و فرزندان دیگر مواجه هستند. بر اساس سرشماری سال ۹۵، آمار زنان سرپرست خانوار در کشور به سه میلیون نفر رسید که این آمار بیش از ۱۲ درصد از جمعیت کل خانوارهای کشور را در بر می‌گیرد. بنا به بررسی‌های صورت گرفته در زمان حاضر میانگین سنی زنان سرپرست خانوار به ۴۰ سال رسیده است.
به گفته مسئولان امر یکی از مهم‌ترین علل افرایش هرساله میزان زنان سرپرست خانوار در کشور طلاق است و به همین دلیل میانگین سنی این زنان کاهش یافته است. طبق دستورالعمل سازمان‌های حمایتی زنان سرپرست خانوار شامل زنان بیوه، مطلقه، همسران مردان معتاد، مردان زندانی، مردان بیکار، مردان مهاجر، مردانی که در نظام‌وظیفه مشغول خدمت هستند، مردان ازکارافتاده، زنان خودسرپرست (زنان سالمند تنها)، دختران خودسرپرست (دختران بی‌سرپرستی که هرگز ازدواج‌نکرده‌اند) هستند. یکی از دلایل افزایش زنان سرپرست خانوار به اعتقاد برخی از کارشناسان کاهش سن طلاق و افزایش تجرد قطعی زنان است. آنان با تأکید بر اینکه این گروه از زنان نیاز به حمایت جدی سازمان‌های مسئول دارند گفتند این در حالی است که هم‌اکنون یک زن سرپرست خانوار در ایران که زیرپوشش نهادهای حمایتی باشد، حدود ۵۳ هزار تومان مستمری دریافت می‌کند. درحالی‌که قرار بود بر اساس قانون برنامه پنجم توسعه، هر سال ۱۰ درصد این زنان، توانمند و از چرخه حمایت سازمان‌ها خارج شوند، اما در مقام عمل به‌طور واقعی چنین اتفاقی نیفتاده است. نقش نهادهای دولتی در نظام اسلامی در ساماندهی این گروه از اقشار جامعه حائز اهمیت است. به‌طوری‌که پس از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مبتنی بر موازین دین مبین اسلام، قانون اساسی بر تأمین نیازهای افراد بی‌سرپرست و زنان سرپرست خانوار به‌عنوان اقشار آسیب‌پذیر جامعه تأکید کرده است. قانون‌گذار نظام اسلامی با توجه به اصل حفظ نهاد خانواده، اصل برقراری عدالت اجتماعی، اصل پیشگیری از مفاسد اجتماعی و رعایت حقوق شهروندی موظف است تا این گروه را زیر چتر حمایتی خود قرار دهد. با تشکیل کمیته امداد این مسئولیت خطیر به عهده این نهاد و بخشی از آن بر عهده سازمان بهزیستی گذاشته شد. این در حالی است که امروز اغلب کشورها برای دستیابی به توسعه پایدار که در برنامه چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران بویژه در مورد اقشار آسیب‌پذیر، به آن اشاره شده است توانمندسازی را کارآمدترین روش یافته‌اند.
طرح توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانواده در بهزیستی در حال اجراست
مدیرکل بهزیستی اصفهان دراین‌باره به ایرنا گفت: طرح توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانواده مبتنی بر بهره‌مندی از الگوهای نوین توسعه مشاغل خانگی در این دستگاه در حال اجراست. مرضیه فرشاد افزود: بر این اساس خودکفایی و کاهش وابستگی به نهادهای حمایتی یکی از برنامه‌های سازمان بهزیستی برای مددجویان زیرپوشش است که با اجرای طرح‌های مختلف اشتغال‌زایی و تشکیل گروه مالی خرد سعی شده این موضوع و برنامه محقق شود. او اظهار داشت: بر این اساس هم‌اکنون ۱۲۶ گروه مالی خرد برای زنان سرپرست خانواده زیرپوشش بهزیستی استان تشکیل‌شده که زنان سرپرست خانواده پول‌های خود را در این صندوق‌ها و نزد بانک گذاشته و ارائه تسهیلات به آنها با ضامن‌های زنجیره‌ای انجام می‌شود. این مسئول افزود: با اجرای چنین طرحی ارائه تسهیلات بانکی برای زنان سرپرست خانواده به‌منظور ایجاد شغل و اشتغال‌زایی آسان شده و فعالیت‌های اشتغال‌زایی و رفع مشکلات مالی این دسته از مددجویان تسهیل شده است. او با اشاره به طرح توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانواده، بیان کرد: با توجه به مشکلات اقتصادی موجود در جامعه و اهمیت ایجاد اشتغال، در این طرح تلاش می‌شود تا دوره‌های آموزشی برای توانمندسازی این افراد برای دستیابی به شغل واقعی و پایدار ایجاد شود.
فرشاد خاطرنشان کرد: هم‌اکنون در استان بیش از ۱۱ هزار زن سرپرست خانوار زیرپوشش بهزیستی هستند که با احتساب بعد خانوار سه تا چهارنفره آنها چیزی حدود ۴۰ هزار نفر محسوب می‌شود. او در تعریف زن سرپرست خانوار گفت: اگر به هر دلیلی که همسر حضور نداشته باشد و مسئولیت اداره خانواده به عهده زن باشد این زن، زن سرپرست خانوار تعریف می‌شود و این نوع زنان ممکن است همسرانشان آسیب‌دیده اجتماعی یا ازکارافتاده جسمی باشد و زن در اینجا مجبور به قبول مسئولیت باشد و یا اینکه زن مطلقه و یا دختر مجردی است که مسئولیت تأمین خانوار را دارد، همچنین زنان بیوه‌ای که همسرانشان فوت شده باشد برای ما زن سرپرست خانوار تعریف می‌شوند. فرشاد در تشریح نوع کمک‌های بهزیستی به این نوع زنان هم گفت: زنان سرپرست خانواری که زیرپوشش بهزیستی هستند و اسمشان در بانک اطلاعاتی این سازمان ثبت شده است از خدماتی همچون مستمری و یارانه، کمک‌هزینه تحصیلی و دانشگاهی برای فرزندان، وام اشتغال، مسکن و حمایت‌های حقوقی بهره‌مند می‌شوند. فرشاد در مورد مستقل شدن زنان سرپرست خانوار هم گفت: بهزیستی هر سال موظف بوده است که ۱۰ د رصد زنان سرپرست خانوار را به توانمندسازی برساند.
حمایت ویژه کمیته امداد از زنان سرپرست خانوار
مدیرکل کمیته امداد استان اصفهان گفت: این نهاد به‌عنوان یک دستگاه حمایتی و امدادرسان برنامه‌های اشتغال‌زایی و کارآفرینی برای اقشار زیرپوشش بویژه زنان سرپرست خانواده را به‌طورجدی دنبال می‌کند. محمدرضا متین پور با اشاره به اینکه به‌منظور توانمندسازی خانواده‌ها اقداماتی از جمله استعدادیابی افراد خانواده و آموزش رایگان در مراکز سازمان فنی و حرفه‌ای در این نهاد صورت گرفته است گفت: بر این اساس تفاهم‌نامه‌ای با سازمان فنی و حرفه‌ای و اتحادیه‌های مختلف منعقد شد تا پس از آموزش افراد، مجوز کسب از اتحادیه به‌صورت رایگان و دریافت وام‌هایی برای شروع کسب‌وکار به‌صورت چندمرحله‌ای به آنان اختصاص یابد. او اظهار داشت: در زمان حاضر با اجرای برنامه‌های خودکفایی در این نهاد زنان سرپرست خانواده مجری بسیاری از طرح‌های اشتغال کمیته امداد اصفهان هستند. مدیرکل کمیته امداد اصفهان یادآور شد: همه جامعه زیرپوشش کمیته امداد اصفهان به‌طور منظم برای شناسایی و تقویت قابلیت‌های خودکفایی و توانمندی پایش می‌شوند. او با بیان اینکه زنان سرپرست خانوار، سالمندان و بیماران ازکارافتاده، اصلی‌ترین بخش‌های جامعه زیرپوشش کمیته امداد اصفهان هستند گفت: ایجاد شغل در این ترکیب جمعیتی کار آسانی نیست و مستلزم اشراف کامل به پتانسیل‌های موجود در خانوارها و فرزندان آنهاست. متین پور افزود: همسران مردان ازکارافتاده تحت حمایت کمیته امداد ازنظر مسئولیتی که در زندگی این خانوارها بر عهده‌دارند در نقش زنان سرپرست خانوار هستند و این به علت فقدان توانایی کار کردن در شوهران آنهاست. او با بیان اینکه حمایت این نهاد از مجریان طرح‌های اشتغال و خودکفایی به‌سرعت قطع نمی‌شود، گفت: تا زمانی که درآمد این طرح‌ها به حداقل حقوق مصوب وزارت کار نرسد و از پایداری طرح اطمینان حاصل نشود مستمری مددجویان برقرار باقی می‌ماند و پس‌ازآن به‌جز مستمری سایر خدمات موردی و بیمه‌ای کمیته امداد به آنها تعلق می‌گیرد.