الگوی نقش‌جهان از شاهنامه آمده است

اصفهان امروز، احسان رنجبر، عضو هیئت‌علمی شهرسازی دانشگاه تربیت مدرس:

در پژوهش «نقش شبکه فضاهای عمومی شهری در ارتقای کیفیت زندگی در بافت تاریخی» به اهمیت فضاهای شهری پرداخته­ام. در اصفهان، هویت شهر ایرانی حفظ‌شده است. فضاهای عمومی شهری با ارتباط کالبدی اجتماعی و زیست­محیطی مرتبط است. فضاهای عمومی شهری به سه دسته میدان­ها و میدانچه­ها، فضاهای سبز و مسیرهای پیاده تقسیم می­شود. مسئله دیگر این است که فضاهای مسکونی باید به فضاهای عمومی و فضاهای سبز هم متصل شوند. اولین بار در دوره اتابکان فارس، باغ که پیش از آن، یک فضای سلطنتی بود، به یک فضای عمومی شهری تبدیل و به روی مردم باز شد. حیاط مسجد نو شیراز هم در گذشته، یک فضای شهری بوده است. در باغ­های ایرانی، محورها به سمت کوشک طراحی می­شدند و این مفهوم در دوره صفوی در مقیاس شهری در اصفهان اجرا شد.

پیش از دوره صفوی، محورهای ارگانیک بازارها اهمیت داشت، اما از دوره صفوی، محور جدیدی در شهر مطرح می­شود که طبیعت و رودخانه زاینده­رود در آن عنصر اصلی بود. محوری که ساختار و قطعه­هایش، سبز است و باعث شد ما از محورهای صرفا سخت به سمت محورهای طبیعی برویم. محور تاریخی، فرهنگی و گردشگری اصفهان، فرصت ایجاد فضاهای شهری جدید را دارد.

میدان عتیق از دوره صفوی، محورهای اتصال شهری اصفهان بود، اما محورهای فعلی معلوم نیست به کجا منتهی می­شوند. می­شد در میدان عتیق متفاوت­تر کار کرد. کپی کردن میدان مهمی مثل میدان نقش‌جهان در میدان عتیق کار سختی است، به­ویژه­که ما در زمانه­ای زندگی می­کنیم که با زمانه ساخت میدان نقش‌جهان متفاوت است. البته میدان عتیق از لحاظ ایجاد فضای پیاده بزرگ مهم است. اگر برای بازسازی میدان عتیق قوی عمل می­شد، به نتیجه­های بهتری می­رسیدیم. این پروژه به یک ارزیابی جدی نیاز دارد، ضمن این­که تغییر کالبدی، ساده­ترین کاری است که می­شود انجام داد. نکته دیگر این است که متاسفانه کوچه­های پشت میدان عتیق تغییری نکرده و در این منطقه هنوز با بافت فرسوده روبرو هستیم.

در محله جلفا در حوزه شبکه­سازی قوی عمل شده، گرچه میدانچه­های آن باید با طراحی کالبدی متفاوت، جذاب­تر شود. پل خواجو هم نمونه خوب موسیقی خودجوش مردمی است و می­شود روی تقویت آن کار کرد. آوازخوانی که زیر این پل اجرا می­شود، از اصفهانی­های گذشته باقی‌مانده است. مسئله دیگر این است که درباره میدان نقش‌جهان، پژوهش­های جدی نشده، بااینکه مهمترین میدان تاریخی ایران است. بر اساس پژوهش­های من، الگوی نقش‌جهان از شاهنامه آمده است. مسئله دیگر این است که ماهیت فضای شهری ایرانی را هنوز تعریف نکرده­ایم و تعاریف غربی فضای شهری را نباید به ایران تعمیم داد. فضای شهری برای ایرانی‌ها، اغلب فضای سبز است و با رویدادهایی ازجمله تئاتر خیابانی و مراسم آیینی می­توان فضاهای شهری را زنده کرد.