ساخت فیلم‏های امریکایی در اصفهان دهه 50

اصفهان امروز، سید محمدرضا رضازاده، فعال سینمای آزاد اصفهان:

قدیم‏ها اصفهان شانزده سینما داشت، سینما مایاک، آسیا، مولن روژ، سعدی، سپاهان، حافظ، همایون، ایران، چهارباغ، نقش جهان، ساحل، تاج، مهتاب، شهرفرنگ (قدس)، مهرجلفا و پارس.

رفتن به سینما جزء سبد خرید اکثر خانواده‏ها بود و حداقل هفته‏ای یکی دو بار به سینما می‏رفتند. از سینماهای یادشده، سینماهای مولن‏روژ، سپاهان، قدس و مهر، فقط فیلم‏های خارجی از اروپا و امریکا نمایش می‏دادند و بقیه سینماها فیلم‏های ایرانی و هندی اکران می‏کردند. سینما تاج و سعدی هم سینماهای تابستانی بودند، یعنی سالن روباز داشتند و فقط شب‏های تابستان در فضای باز، فیلم نمایش می‏دادند، البته سینما آسیا که در ضلع شرقی چهارباغ در کوچه فتحیه قرار داشت، اوایل کار فیلم‏های خارجی هم اکران می‏کرد، ولی بعدا فقط فیلم‏های فارسی و هندی نمایش می‏داد. این سینما دو سالن داشت، تابستانه و زمستانه، یعنی روباز و سرپوشیده و در تابستان، فیلم‏هایش را روزها در سالن سرپوشیده و شب‏ها در سالن روباز اکران می‏کرد. بعدا این سینما جزء طرح فضای سبز و تبدیل به پارک شد.

سینما ساحل و سینما مولن روژ از سینماهای خوب زمان خود بود. اواخر سال‏های پیش از انقلاب، سینما قدس یا شهرفرنگ هم افتتاح شد که تنها سینمای چهارستاره و مدرن بود. در دهه چهل، قیمت بلیت سینما به این شرح بود، ردیف جلو پنج ریال، ردیف وسط ده ریال، قسمت لُژ یا VIP بیست ریال و قسمت بالکن پانزده ریال.

سینماروهای قدیم چند دسته بودند، یک عده به‌عنوان تفریح سالم به سینما می‏رفتند، عده‏ای دیگر با نگاه فرهنگی و منتقدانه سینما می‏رفتند و دنبال پیام فیلم بودند، مثل من و بعضی دوستان که بعد از پایان فیلم از زوایای مختلف، آن را تجزیه‌وتحلیل می‏کردیم.

یادم می‏آید فیلم «اسپارتاکوس» استنلی کوبریک که در سال ۱۹۶۰ میلادی در اصفهان نمایش داده شد، خیلی مورد استقبال قرار گرفت. این فیلم چهار جایزه اسکار گرفته بود و از نظر منتقدان هم یکی از بهترین آثار سینما محسوب می‏شد.

از استنلی کوبریک در سال ۱۹۶۸، فیلم «ادیسه فضایی 2001» در سینما مولن روژ اصفهان با عنوان «راز کیهان» نمایش داده شد و موردتوجه علاقمندان سینمای معناگرا قرار گرفت. این فیلم هم چهار جایزه اسکار گرفته بود و جزو ده فیلم تاریخ سینما محسوب می‏شد. در دهه چهل، فیلم‏های ایرانی اکثراً ملودرام‏های سطحی و عامه‏پسند بود، با موضوع‏های تکراری آشنایی مثل دختر پولدار و پسر فقیر و با چاشنی کافه و آواز، اما در سال ۱۳۴۸ نقطه عطفی در سینمای ایران آغاز شد و آن‌هم ساخت فیلم «قیصر» مسعود کیمیایی و «گاو» داریوش مهرجویی بود.

«قیصر» با استقبال مردم و منتقدان روبرو شد و «گاو» بیشتر موردتوجه منتقدان و طرفداران سینمای غیرمتعارف قرار گرفت.

در این دوران سینماگران جوان کم‏کم وارد عرصه می‏شوند و سعی می‏کنند مسائل مبتلابه جامعه‏شان را با آگاهی و هشیاری مطرح کنند و با دقت به تصویر بکشند، ازجمله کارگردانانی مانند سهراب شهید ثالث با فیلم «یک اتفاق ساده» و ناصر تقوایی با فیلم «آرامش در حضور دیگران» وارد عرصه سینمای ایران شدند و جان دیگری به این هنر بخشیدند.

حدود چهل سال پیش، سه فیلم مشترک ایران با سایر کشورها در اصفهان ساخته شد. یکی فیلم «گل شیطان» در سال 44، این فیلم را ترنس یاگ به سفارش سازمان ملل با موضوع مبارزه با مواد مخدر در اصفهان کارگردانی کرد و با سرمایه کشورهای عضو سازمان ملل تهیه شد.

کارگردان این فیلم، مجموعه فیلم‏های جیمز باند را هم بر اساس فیلمنامه یان فلمینگ کارگردانی کرده است. بازیگران «گل شیطان» عبارت بودند از یول برینر، ریتا هیورث، مارچلو ماستوریانی و سیزده بازیگر بزرگ و معروف سینمای جهان.

فیلم دوم در سال ۵۲ در اصفهان تهیه شد، نام این فیلم «ده سرخپوست کوچک» بود که بر اساس رمان آگاتا کریستی ساخته شد، این فیلم با مشارکت ایران، آلمان، اسپانیا، فرانسه و ایتالیا در اصفهان فیلمبرداری شد. لوکیشن فیلم، هتل عباسی و عمارت عالی‌قاپو بود و بازیگران آن‌هم ریچارد آتن برو، الکه زومر، آدلفو چلی، الیور رد و شارل آزناوور بودند و کارگردان آن‌هم پیتر کالینسون بود. فیلم سوم، «کاروان‏ها» نام داشت و بازیگران آن، آنتونی کویین، محمدعلی کشاورز، بهروز وثوقی و جنیفر اونیل بودند. این فیلم در سال ۵۶ در اصفهان فیلمبرداری شد و محصول مشترک ایران و هالیوود بود. کارگردان این فیلم، جیمز فارگو نام داشت.