مهر صندلی های چهارباغ در دل مردم

اصفهان امروز| اصفهان به زاینده‌رودش شناخته می‌شود، به مردم خونگرمش معرفی می‌شود، به مادی‌های زیبای و خیابان‌های قدیمی‌اش بازگو می‌شود. چهارباغ یکی از خیابان‌های اصفهان است که از مسافر گرفته تا شهروند همه آن را می‌شناسند؛ اما چهارباغ اصفهان دیگر حال و هوای چهارباغ گذشته را ندارد با اینکه از هر سو راه عبور خودروها از این خیابان خاطره‌انگیز با درختان بلندش را مسدود کرده‌اند و نام پیاده راه بر آن نهاده‌اند اما سال‌هاست اصفهانی‌ها احساس غریبگی با آن دارند. چهارباغ موجود در ذهن اصفهانی‌ها، درخت‌هایی داشت که همچون یک چتر بود برای آفتاب تیرماه و پاییز برگ‌های زرد و نارنجی درختانش این خیابان را رنگ‌آمیزی می‌کرد. چهارباغ خاطرات مردم اصفهان، در کنار بازارهایش، مسجد و مدرسه تاریخی داشت که بکر بودند بدون حفاظ شیشه‌ای. چهارباغ رؤیایی اصفهانی‌ها نیمکت‌های مدور چوبی داشت نه صندلی‌های بی‌روح پلاستیکی که روبروی هر مغازه اغذیه‌فروشی زمخت‌تر از همیشه خودنمایی می‌کنند. چهارباغ هر چه بود برای مردم اصفهان در هر سن و سال خاطره‌انگیز بود؛ اما بر سر این خیابان در سال‌های متمادی بلاهایی از جنس طرح‌های سنجیده و نسنجیده خراب شد که هرکدام تیشه‌ای بود برریشه اصالت معماری و تاریخی ارزشمند. در جدیدترین خط‌ونشان‌های کشیده شده برای چهارباغ یا بهتر بگوییم برنامه‌های طراحی‌شده برای این پیاده راه حذف فیزیکی نیمکت‌های مدور آن است. آخرین روزهای شهریور بود که خبری به نقل از مدیر پروژه چهارباغ منتشر شد که نیمکت‌های گرد چوبی چهارباغ به خاطر خاصیت محور میانی آن، حذف خواهد شد. این خبر واکنش‌هایی را در پی داشت. این نیمکت‌ها با ظاهر متفاوتشان سرشار از خاطره برای پیر و جوان در اصفهان بوده و هست. بحث بر سر حذف یک نیمکت ساده نیست موضوع کمی جدی‌تر است. اینکه همیشه از میراث ادوار گذشته گفته‌ایم اینکه بازگشت به آغاز در احیای میراث فرهنگی ضرورت دارد یا افزودن تغییرات و الحاقیات دوران جدید بر آن از اهمیت ویژه برخوردار است؟ از سوی دیگر موضوع حذف نیمکت‌ها واکنش‌هایی را از سوی شهروندان به دنبال داشت که دراین‌باره در حوزه‌های مختلف از شورای شهر تا شهرداری و میراث فرهنگی و حتی اساتید حوزه فرهنگ و هنر هم اظهارنظرهایی داشتند.

یک اشتباه کوچک

فریده روشن، رئیس کمیسیون فرهنگی ورزشی شورای اسلامی شهر اصفهان در جلسه علنی شورای شهر اصفهان در مورد وضعیت چهارباغ و اتفاقات و طرح‌های اخیر در آن گفت: چهارباغ به‌عنوان یک گذر فرهنگی دربردارنده تاریخ جمعی و بخشی از هویت اصفهان و شهروندان ساکن در آن است باید تلاش کرد تا در بازسازی و بازتعریف این گذر فرهنگی به‌گونه‌ای عمل شود که با یک اشتباه کوچک تمامی اقدامات ارزشمند و سازنده زیر سؤال نرود و این در حالی است که طرح حذف نیمکت‌های چهارباغ با واکنش منفی مردم روبرو شده پس ضرورت دارد در آن بازنگری شود.

چهارباغ نیازمند مبلمان زیبنده

از سوی دیگر چندی پیش محمد فیض مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری در اظهارنظری نیمکت‌های مدور چهارباغ را فاقد سابقه و قدمت تاریخی دانست و عنوان کرد: با توجه به اقدامات اساسی شهرداری اصفهان در امر کف‌سازی و پیاده‌روسازی چهارباغ عباسی و اهمیت ویژه این محور تاریخی، باید برای مبلمان آن طرحی زیبنده و لایق و متناسب باشخصیت این محور تاریخی در نظر گرفته شود؛ اما ایمان حجتی مدیرکل امور ارتباطات و روابط بین‌الملل شهرداری اصفهان نیز در این مورد بیان داشت: طرح چهارباغ زیر نظر شورای چهارباغ که متشکل از معاون شهرسازی و معماری شهردار، اعضای شورای اسلامی شهر، اساتید معماری و دیگر صاحب‌نظران اصفهان است، پیش می‌رود.

دراین‌بین شاید جای خالی موضع میراث فرهنگی در این مورد به‌شدت به چشم می‌آید.

فضاسازی با عوامل انسانی معنا پیدا می‌کند

رسول کمالی مدرس هنر در مورد مسائل پیرامون حذف نیمکت‌های چوبی چهارباغ با توجیه جایگزینی مبلمان همخوان با دوران صفوی به اصفهان امروز گفت: موضوعی که مطرح است اینکه در سایر کشورها همچون فرانسه ورودی‌های مترو با توجه به اینکه حتی قدمتی نداشته حفظ‌شده‌اند و هویت تاریخی برای فضا ایجاد می‌کنند. عضو هیئت‌علمی موسسه آموزش عالی سپهر اصفهان اضافه کرد: یکی از نکات مثبت که در چهارباغ وجود دارد اینکه ازلحاظ مواد تشکیل‌دهنده و حریم شخصی افراد رعایت می‌شد و احاطه به محیط بهتر از نوع‌های دیگر بود با توجه به فرهنگ ایرانی و اسلامی می‌توانست در محیط اثرگذار باشد و چراغ‌ها و نورپردازی موجود از دیگر نکات مثبت این نوع مبلمان بود. این مدرس هنر اضافه کرد: با تمام این موارد حتی درصورتی‌که طرح‌های جدید بهتر از نمونه حاضر باشد حفظ بخشی از طرح موجود می‌تواند اثرگذار عمل کند نگهداری و ایجاد شناسنامه برای این مبلمان در سال‌های آینده می‌تواند ارزش خود را نشان دهد. او عنوان کرد: در بحث هنر بدون شک بازگشت به عقب نمی‌تواند صحیح باشد چراکه در سال 1398 زندگی می‌کنیم در قرن 11 هجری قمری نیستیم حتی اگر وام‌دار فضاسازی صفوی باشیم بازهم باید فضا مطابق بازندگی امروزی ایجاد شود چراکه فضا با عامل انسانی معنا پیدا می‌کند. کمالی بابیان اینکه تصور اینکه تنها معماری بخشی از فضا به سبک صفوی باشد و بازارچه‌ها و حتی غذاهایی که سرو می‌شود و لباس‌هایی که فروخته می‌شود متعلق به امروز باشد چندان صحنه زیبایی به نمایش نمی‌گذارد ادامه داد: به نظر می‌رسد باید جای پای هنری خود را درگذشته نگهداریم اما مناسب‌سازی و به‌روزرسانی آن اصلی اساسی است و ضروری به نظر می‌رسد که مخاطب درک کند در محیط تاریخی قرار دارد اما بازنمایی آن دوران قرار نیست رخ دهد.

داستان چهارباغ اما در همین‌جا خلاصه نمی‌شود یکی دیگر از موضوعاتی که این روزها مطرح است اینکه سال گذشته اردیبهشت‌ماه، شهردار اصفهان اعلام کرد که ازاین‌پس ساخت آب‌نما در همه پروژه‌های شهری ممنوع است؛ این اعلام ممنوعیت در حالی بود که سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان اکنون مشغول ساخت حوضچه‌های آب در محور میانی چهارباغ است. تناقض‌ها در این میان و مسائل جانبی آن نیز موضوعاتی است که بدون شک باید به‌صورت اصولی به آن پرداخته شود.