مروری انتقادی بر یک رویداد برخط موسیقی/کسی از آمارواقعی خبر دارد؟
برگزاری مجموعه کنسرت‌های آنلاین موسیقی ایرانی با عنوان «برخط ماه و نوا» اگر چه می‌تواند اقدامی موثر در جهت حمایت از هنرمندان این عرصه باشد، اما نیاز به شفاف‌سازی در آمار مخاطبان دارد.
خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: مدتی است انجمن موسیقی ایران با حمایت دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همکاری بنیاد فرهنگی هنری رودکی تهران با تمرکز روی موسیقی ردیف دستگاهی ایران، موسیقی نواحی و موسیقی کلاسیک، اقدام به برگزاری مجموعه کنسرت‌های آنلاین «بر خط ماه و نوا» کرده که طی آن گروه‌ها و هنرمندان فعال این حوزه‌ها بر اساس برنامه زمان بندی شده که تا کنون هفت دوره از آن پیش روی مخاطبان گذارده شده، کنسرت‌هایی را به صورت «برخط» یا همان اینترنتی برگزار می‌کنند.
این شرایط در حالی است که طی ماه‌های گذشته حوزه‌های مختلف هنر از جمله سینما، تئاتر و هنرهای تجسمی به محض نارنجی شدن وضعیت شهرهای کشور به صورت کج دار و مریز، میزبان مخاطبان آثار هنری با در نظر گرفتن رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی در قالب اجراهای زنده بودند، اما این تنها حوزه موسیقی بود که به واسطه تسلط کامل تهیه کنندگان روی هنرمندانشان و احتمالاً شرایط اقتصادی حاکم بر این حوزه، ترجیح داده است غیر از مواردی انگشت شمار که آن هم با افزایش نجومی قیمت بلیت‌ها همراه بوده، فقط کنسرت‌های بسیار محدودی را در جزیره کیش برگزار کرده و آن چنان که باید در حوزه برگزاری کنسرت‌ها فعالیت نکنند.
البته مرداد ماه امسال بود که محمد اللهیاری مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره سرانجام برگزاری یا عدم برگزاری کنسرت‌های موسیقی در روزهای کرونایی و شرایط حاکم بر اجراهای زنده موسیقی گفته بود: در حوزه موسیقی چه به صورت مکاتبات رسمی از سوی وزارتخانه چه در قالب حضور ما به همراه نمایندگان تشکل‌های صنفی حوزه موسیقی در جلسات ستاد کرونا، مساله اجراهای موسیقی و شباهت و تفاوت آن‌ها با اجراهای نمایشی و سینمایی تشریح شده و استدلال‌های عزیزان نیز در ستاد کرونا شنیده شده است. این در حالی است که معاون هنری و بنده نیز مستقیماً با مسوولان ارشد وزارت بهداشت گفتگوهایی داشته‌ایم.
اللهیاری در ادامه گفته بود: در این شرایط استدلال ما این بوده و هست که در حوزه موسیقی با دو پدیده مواجه هستیم. اول اجراهای حوزه ردیف دستگاهی، نواحی و کلاسیک که همواره این اجراها در سالن‌های کوچک و در مقیاس سالن‌های تئاتر و سینما برگزار می‌شود و اگر آنجا برای صد نفر و با سی تا پنجاه درصد ظرفیت سالن، امکان حضور مخاطب برای تماشای تئاتر و سینما فراهم است، در اینجا نیز باید این امکان فراهم باشد. خاصه آنکه مخاطب موسیقی ردیف دستگاهی، کلاسیک و نواحی، مخاطب خاص است و نگاه تفننی به این موسیقی و حضور در سالن ندارد. در این چارچوب با گفتگوهایی که صورت گرفته و برنامه‌ریزی در معاونت امور هنری، امیدوار هستم بعد از پایان ماه محرم و صفر و به شرط عدم تداوم شرایط پیک کرونایی که فقط مشاغل گروه یک اجازه فعالیت دارند، بتوانیم این گروه از اجراها را با رعایت دستورالعمل‌ها و سقف پذیرشی که برای سالن‌ها از سوی دفتر موسیقی تعیین می‌شود از سر بگیریم. توسعه واکسیناسیون عمومی نیز که شتاب گرفته به تحقق این امر کمک می‌کند.
به هر حال تا چند روز آینده ایام سوگواری ماه‌های محرم و صفر به اتمام می‌رسد، و این امیدواری وجود دارد در صورت عدم بروز یک اتفاق غیر مترقبه دیگر و البته با گسترده شدن واکسیناسیون و زرد و آبی شدن شهرهای کشور بالاخره طلسم برگزار نشدن کنسرت‌ها در حوزه‌های مختلف موسیقایی شکسته شده و این حوزه دوباره رونق پیدا کند. اما آنچه در این نوشتار رسانه‌ای مورد توجه قرار گرفته بحث مربوط به برگزاری همین کنسرت‌های آنلاینی است که از سوی یک مجموعه دولتی به نام انجمن موسیقی ایران با هدف حمایت از هنرمندان فعال این عرصه و به قولی برای خاموش نشدن چراغ گونه‌های جدی موسیقی در حوزه‌های نواحی، کلاسیک و ردیف دستگاهی ایران در تالار رودکی طی یک سال گذشته انجام گرفته‌اند. این در حالی است که دوره اول و دوم پروژه «برخط ماه و نوا» مرداد سال ۱۳۹۹، دوره سوم آذر ماه سال ۱۳۹۹، دوره چهارم خرداد ماه ۱۴۰۰، دوره پنجم تیر ۱۴۰۰، دوره ششم مرداد ۱۴۰۰ و دوره هفتم این پروژه شهریور ماه سال ۱۴۰۰ در قالب کنسرت‌های آنلاین پیش روی مخاطبان گذاشته شده‌اند.
بدون تردید برگزاری چنین رویدادهایی که در شرایط بسیار سخت کرونایی پیش روی مخاطبان قرار داده می‌شود، می‌تواند به قولی آب باریکه‌ای برای زنده نگه داشتن جریانی باشد که حتی در روزهای غیرکرونایی نیز با چالش‌ها و بحران‌های زیادی همراه بود، کما اینکه در این راه پرپیچ و خم فرآیند تولید، بازاریابی و فروش محصولات موسیقایی، گونه‌های جدی موسیقی به دلیل بسیاری از پارامترها و اتفاقات ریز و درشتی که می‌توانیم در گزارش دیگری روی آن تمرکز کنیم، با بیشترین بحران و ضررهای مالی و معنوی روبه‌رو بوده است. شرایطی که حتی در حوزه مخاطبان نیز تاثیر بسزایی داشته و آینده روشنی را برای این گونه‌های ارزشمند و اندیشه ساز ترسیم نمی‌کند. اما نکته مهمی که در این مدت می‌توانست توسط برگزارکنندگان مورد توجه بیشتری قرار گیرد و روشنگری‌های موثری را برای مخاطب شناسی حوزه‌های جدی موسیقی به ویژه در روزهای کرونایی ایجاد کند، ارائه گزارش‌های آماری در حوزه مخاطبان واقعی این کنسرت‌های آنلاین بود که متاسفانه تاکنون به صورت مشخصی درباره آن گزارشی ارائه نشده است.
بدون تردید زیست فرهنگی- اجتماعی مردمان یک جامعه در هر منطقه جغرافیایی طی دوران کرونایی با تغییرات فاحش و عجیب و غریبی مواجه شده که این تغییرات انسانی قطعاً روی مخاطب حوزه‌های مختلف فرهنگی هنری نیز تاثیرات خود را نشان داده که کاهش مخاطب یکی از این تاثیرات است. اما آنچه می‌تواند در این میان مورد توجه قرار گیرد، سنجش آماری است که در این شرایط احصا می‌شود و با انعکاس در یک گستره رسانه‌ای، مسیر روشن‌تری را برای مدیریت فرآیندهای فرهنگی هنری یک جامعه ترسیم می‌کند. شرایطی که متاسفانه در این چند ماه گذشته که از برگزاری مجموعه کنسرت‌های آنلاین «بر خط ماه و نوا» می‌گذرد از سوی دست‌اندرکاران برگزاری آن مورد توجه قرار نگرفته و مایل نیستند گزارش آماری دقیقی را از میزان مخاطبان این کنسرت‌ها به مردم و مخاطبان جدی موسیقی ارائه دهند.
اگرچه همان گونه که گفته شد، کاهش میزان مخاطبان محصولات فرهنگی هنری در همه جای دنیا طی روزهای کرونایی موضوعی اجتناب ناپذیر است، اما آنچه می‌تواند در ثبت و ضبط یک واقعه فرهنگی با تمام جزییاتش در این روزهای سخت مورد توجه و البته استفاده‌های پژوهشی قرار گیرد، انعکاس و بازتاب آمار مخاطبان این شیوه از اجراهایی موسیقایی برای مدیریت فضای موسیقی کشور در دوران پسا کرونایی به واسطه پوشش رسانه‌ای است که نمی‌توان از آن به راحتی عبور کرد.
فعلاً مدیران انجمن موسیقی ایران به عنوان متولی برگزاری کنسرت‌ها تمایلی برای روایت رسانه‌ای آن نداشته و مایلند قضایای مربوط به ارائه آمار جزیی این کنسرت‌ها در پوشش‌های غیررسانه‌ای و آرشیو باقی بماند.
به طور حتم برگزاری کنسرت‌های آنلاین آن هم در شرایط بسیار غافلگیرکننده کرونایی اقدامی موثر و قابل تحسین برای اوضاع نابسامان موسیقی جدی ما به ویژه موسیقی ایرانی و موسیقی کلاسیک است، اما آنچه می‌تواند از این پس مورد توجه دست‌اندرکاران این مجموعه برنامه‌ها قرار گیرد ارائه آماری دقیق از میزان مخاطبان واقعی این کنسرت‌ها از لحظه برگزاری کنسرت تا پایان برگزاری آن روی اینترنت است که متاسفانه آنچنان که باید تاکنون آماری از آن به رسانه اعلام نشده، فضایی که می‌تواند دورنمای موثرتری را برای هنرمندان، مدیران و تمامی دست‌اندرکاران حوزه برای انجام پژوهش‌های بیشتر ترسیم کند.
این شرایط در حالی است که طی ماه‌های گذشته حوزه‌های مختلف هنر از جمله سینما، تئاتر و هنرهای تجسمی به محض نارنجی شدن وضعیت شهرهای کشور به صورت کج دار و مریز، میزبان مخاطبان آثار هنری با در نظر گرفتن رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی در قالب اجراهای زنده بودند، اما این تنها حوزه موسیقی بود که به واسطه تسلط کامل تهیه کنندگان روی هنرمندانشان و احتمالاً شرایط اقتصادی حاکم بر این حوزه، ترجیح داده است غیر از مواردی انگشت شمار که آن هم با افزایش نجومی قیمت بلیت‌ها همراه بوده، فقط کنسرت‌های بسیار محدودی را در جزیره کیش برگزار کرده و آن چنان که باید در حوزه برگزاری کنسرت‌ها فعالیت نکنند.
البته مرداد ماه امسال بود که محمد اللهیاری مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره سرانجام برگزاری یا عدم برگزاری کنسرت‌های موسیقی در روزهای کرونایی و شرایط حاکم بر اجراهای زنده موسیقی گفته بود: در حوزه موسیقی چه به صورت مکاتبات رسمی از سوی وزارتخانه چه در قالب حضور ما به همراه نمایندگان تشکل‌های صنفی حوزه موسیقی در جلسات ستاد کرونا، مساله اجراهای موسیقی و شباهت و تفاوت آن‌ها با اجراهای نمایشی و سینمایی تشریح شده و استدلال‌های عزیزان نیز در ستاد کرونا شنیده شده است. این در حالی است که معاون هنری و بنده نیز مستقیماً با مسوولان ارشد وزارت بهداشت گفتگوهایی داشته‌ایم.
اللهیاری در ادامه گفته بود: در این شرایط استدلال ما این بوده و هست که در حوزه موسیقی با دو پدیده مواجه هستیم. اول اجراهای حوزه ردیف دستگاهی، نواحی و کلاسیک که همواره این اجراها در سالن‌های کوچک و در مقیاس سالن‌های تئاتر و سینما برگزار می‌شود و اگر آنجا برای صد نفر و با سی تا پنجاه درصد ظرفیت سالن، امکان حضور مخاطب برای تماشای تئاتر و سینما فراهم است، در اینجا نیز باید این امکان فراهم باشد. خاصه آنکه مخاطب موسیقی ردیف دستگاهی، کلاسیک و نواحی، مخاطب خاص است و نگاه تفننی به این موسیقی و حضور در سالن ندارد. در این چارچوب با گفتگوهایی که صورت گرفته و برنامه‌ریزی در معاونت امور هنری، امیدوار هستم بعد از پایان ماه محرم و صفر و به شرط عدم تداوم شرایط پیک کرونایی که فقط مشاغل گروه یک اجازه فعالیت دارند، بتوانیم این گروه از اجراها را با رعایت دستورالعمل‌ها و سقف پذیرشی که برای سالن‌ها از سوی دفتر موسیقی تعیین می‌شود از سر بگیریم. توسعه واکسیناسیون عمومی نیز که شتاب گرفته به تحقق این امر کمک می‌کند.
به هر حال تا چند روز آینده ایام سوگواری ماه‌های محرم و صفر به اتمام می‌رسد، و این امیدواری وجود دارد در صورت عدم بروز یک اتفاق غیر مترقبه دیگر و البته با گسترده شدن واکسیناسیون و زرد و آبی شدن شهرهای کشور بالاخره طلسم برگزار نشدن کنسرت‌ها در حوزه‌های مختلف موسیقایی شکسته شده و این حوزه دوباره رونق پیدا کند. اما آنچه در این نوشتار رسانه‌ای مورد توجه قرار گرفته بحث مربوط به برگزاری همین کنسرت‌های آنلاینی است که از سوی یک مجموعه دولتی به نام انجمن موسیقی ایران با هدف حمایت از هنرمندان فعال این عرصه و به قولی برای خاموش نشدن چراغ گونه‌های جدی موسیقی در حوزه‌های نواحی، کلاسیک و ردیف دستگاهی ایران در تالار رودکی طی یک سال گذشته انجام گرفته‌اند. این در حالی است که دوره اول و دوم پروژه «برخط ماه و نوا» مرداد سال ۱۳۹۹، دوره سوم آذر ماه سال ۱۳۹۹، دوره چهارم خرداد ماه ۱۴۰۰، دوره پنجم تیر ۱۴۰۰، دوره ششم مرداد ۱۴۰۰ و دوره هفتم این پروژه شهریور ماه سال ۱۴۰۰ در قالب کنسرت‌های آنلاین پیش روی مخاطبان گذاشته شده‌اند.
بدون تردید برگزاری چنین رویدادهایی که در شرایط بسیار سخت کرونایی پیش روی مخاطبان قرار داده می‌شود، می‌تواند به قولی آب باریکه‌ای برای زنده نگه داشتن جریانی باشد که حتی در روزهای غیرکرونایی نیز با چالش‌ها و بحران‌های زیادی همراه بود، کما اینکه در این راه پرپیچ و خم فرآیند تولید، بازاریابی و فروش محصولات موسیقایی، گونه‌های جدی موسیقی به دلیل بسیاری از پارامترها و اتفاقات ریز و درشتی که می‌توانیم در گزارش دیگری روی آن تمرکز کنیم، با بیشترین بحران و ضررهای مالی و معنوی روبه‌رو بوده است. شرایطی که حتی در حوزه مخاطبان نیز تاثیر بسزایی داشته و آینده روشنی را برای این گونه‌های ارزشمند و اندیشه ساز ترسیم نمی‌کند. اما نکته مهمی که در این مدت می‌توانست توسط برگزارکنندگان مورد توجه بیشتری قرار گیرد و روشنگری‌های موثری را برای مخاطب شناسی حوزه‌های جدی موسیقی به ویژه در روزهای کرونایی ایجاد کند، ارائه گزارش‌های آماری در حوزه مخاطبان واقعی این کنسرت‌های آنلاین بود که متاسفانه تاکنون به صورت مشخصی درباره آن گزارشی ارائه نشده است.
بدون تردید زیست فرهنگی- اجتماعی مردمان یک جامعه در هر منطقه جغرافیایی طی دوران کرونایی با تغییرات فاحش و عجیب و غریبی مواجه شده که این تغییرات انسانی قطعاً روی مخاطب حوزه‌های مختلف فرهنگی هنری نیز تاثیرات خود را نشان داده که کاهش مخاطب یکی از این تاثیرات است. اما آنچه می‌تواند در این میان مورد توجه قرار گیرد، سنجش آماری است که در این شرایط احصا می‌شود و با انعکاس در یک گستره رسانه‌ای، مسیر روشن‌تری را برای مدیریت فرآیندهای فرهنگی هنری یک جامعه ترسیم می‌کند. شرایطی که متاسفانه در این چند ماه گذشته که از برگزاری مجموعه کنسرت‌های آنلاین «بر خط ماه و نوا» می‌گذرد از سوی دست‌اندرکاران برگزاری آن مورد توجه قرار نگرفته و مایل نیستند گزارش آماری دقیقی را از میزان مخاطبان این کنسرت‌ها به مردم و مخاطبان جدی موسیقی ارائه دهند.
اگرچه همان گونه که گفته شد، کاهش میزان مخاطبان محصولات فرهنگی هنری در همه جای دنیا طی روزهای کرونایی موضوعی اجتناب ناپذیر است، اما آنچه می‌تواند در ثبت و ضبط یک واقعه فرهنگی با تمام جزییاتش در این روزهای سخت مورد توجه و البته استفاده‌های پژوهشی قرار گیرد، انعکاس و بازتاب آمار مخاطبان این شیوه از اجراهایی موسیقایی برای مدیریت فضای موسیقی کشور در دوران پسا کرونایی به واسطه پوشش رسانه‌ای است که نمی‌توان از آن به راحتی عبور کرد.
فعلاً مدیران انجمن موسیقی ایران به عنوان متولی برگزاری کنسرت‌ها تمایلی برای روایت رسانه‌ای آن نداشته و مایلند قضایای مربوط به ارائه آمار جزیی این کنسرت‌ها در پوشش‌های غیررسانه‌ای و آرشیو باقی بماند.
به طور حتم برگزاری کنسرت‌های آنلاین آن هم در شرایط بسیار غافلگیرکننده کرونایی اقدامی موثر و قابل تحسین برای اوضاع نابسامان موسیقی جدی ما به ویژه موسیقی ایرانی و موسیقی کلاسیک است، اما آنچه می‌تواند از این پس مورد توجه دست‌اندرکاران این مجموعه برنامه‌ها قرار گیرد ارائه آماری دقیق از میزان مخاطبان واقعی این کنسرت‌ها از لحظه برگزاری کنسرت تا پایان برگزاری آن روی اینترنت است که متاسفانه آنچنان که باید تاکنون آماری از آن به رسانه اعلام نشده، فضایی که می‌تواند دورنمای موثرتری را برای هنرمندان، مدیران و تمامی دست‌اندرکاران حوزه برای انجام پژوهش‌های بیشتر ترسیم کند.