می‌توان گفت از یک بُعد اصفهان شهری تاب‌آور است و از بُعد دیگر تاب‌آور نیست
تاب‌آوری واژه‌ای است که تا چند سال پیش بیشتر بر مسائل محیط زیستی نظارت داشت، اما مدتی است که از این واژه در حوزه شهری نیز استفاده می‌شود تا منافذی که می‌تواند شهر را آسیب‌پذیر و از تاب‌آوری خارج کند شناسایی و در برابر حوادث کمترین وقفه در روند فعالیت‌ها پیش آید.
به گزارش ایمنا، تاب‌آوری می‌تواند حیات و دوام یک شهر را به راحتی تحت تاثیر قرار دهد؛ مفهومی که در مواجهه با غافلگیریها و اختلالات معنا پیدا می‌کند. تاب‌آوری ابعاد مختلفی از جمله ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و کالبدی دارد، اما در حوزه شهری بیشتر بحث آسیب‌پذیری در برابر مخاطرات مطرح است، البته کارشناسان بر این باور هستند که یکی از جنبه‌های مهم تاب‌آوری شهری، جنبه اجتماعی آن بوده که اگر بیشتر از توجه به زیرساخت‌های کالبدی و فیزیکی اهمیت نداشته باشد، به همان اندازه دارای اهمیت است؛ تاب‌آوری یک شهر، هنگام گرفتن تصمیمات و انجام انتخاب‌هایی برای آینده شهر و یا زمانی که درک صحیحی از خطرات پیش روی شهر انجام می‌پذیرد، تقویت می‌شود. برای بررسی هر چه بیشتر اهمیت و شرایط فعلی تاب‌آوری شهر اصفهان گفت‌وگویی را با سیدرضا جعفریان‌فر، مدیر بحران و پدافند غیرعامل شهرداری اصفهان انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
مفهوم تاب‌آوری در شهرها چیست؟
آسیب‌پذیری بیشتر شامل بحث‌های فیزیکی و کالبدی می‌شود، در حالی که تاب‌آوری می‌تواند مفاهیم ماهوی (ریشه‌ای) را در خود جای دهد. با توجه به اینکه شهر فقط از بناها و زیرساخت‌ها تشکیل نشده و اگر مخاطره‌ای در یک شهر اتفاق افتد، به بخش‌های مختلفی آسیب می‌زند، یکی از آن بخش‌ها بخش کالبدی شهر است. اگر بخواهیم این بخش‌ها را دسته‌بندی کنیم ابتدا بناها، بعد زیرساخت‌ها و سپس بخش‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، محیط‌زیست و... مطرح است که در یک واقعه با لزوم توجه به تاب‌آوری شهری به خصوص در زمینه شهرسازی باید به‌گونه‌ای عمل شود که مجتمع‌های زیستی در برابر حوادث طبیعی و انسان ساخت آسیب کمتری ببینند؛ قطعا هرچه در این راه گام برداریم آن شهر تاب‌آورتر است. برای مقابله با سیل، طوفان و آب‌گرفتگی نیز اصول مربوطه را باید رعایت کرد تا شهر تاب آور داشته باشیم، همه این ها نیاز به شناخت اولیه حوادث طبیعی و انسان ساخت دارد زیرا اگر نتوانیم حوادث و بلایای طبیعی و یا انسان ساخت را بشناسیم برای مقابله با آن هم نمی‌توانیم طرح‌های ویژه داشته باشیم. تاب‌آوری مفهوم جدیدی در طراحی شهری است که رویکرد اصلی آن طراحی با آسیب‌پذیری کمتر و
انعطاف‌پذیری بیشتر برای شهر در برابر تنش‌ها و حوادث است؛ به‌گونه‌ای که یک شهر تاب‌آور آماده است تا در مواقع اضطراری به سرعت به شرایط جدید پاسخ داده و با کمترین آسیب مسیر توسعه را ادامه بدهد؛ به عبارت دیگر تاب‌آوری مفهومی است که در مواجه با غافلگیریها و اختلالات زیستی معنی می‌یابد، در مواجه با سوانح و حوادث برای روبه‌رو شدن با معضلات، رویکرد «پیش‌بینی» در نظر گرفته‌شده و در برابر مشکلات از رویکرد تاب‌آوری باید در برابر یک شهر تاب‌آور زیست پذیر استفاده کنیم. طراحی یک شهر تاب‌آور در بحث کالبدی می‌تواند ابعاد مختلفی داشته باشد که در بُعد فضاهای شاخص و ایمن در بافت شهری می‌توان به تأثیر ویژگی‌های فضایی که تاب‌آوری شهری ارتقاء می‌دهد از جمله وجود خانه‌های در محیط، احساس تعلق خاطر و حس مکان اشاره کنیم چرا که اگر شهروندان و ساکنان یک شهر حس تعلق به آن شهر را داشته باشند، برخورد صاحبان فضا قبل از وقوع سانحه از طریق مقاوم‌سازی و بعد از سانحه به واسطه مشارکت در بازسازی می‌تواند در برابر مقابله با حوادث طبیعی و انسان ساخت بسیار موثر باشد.
بهترین راهکار تاب‌آور شدن شهرها را در چه می‌دانید؟
یک شهر با تاب‌آوری قابل قبول و همه جانبه می‌تواند مشخصات گوناگونی از قبیل پیروی همه جانبه از قوانین معمول ساخت‌وساز، وجود مدیریت شهری فراگیر با استفاده از تشکل‌های مردم‌نهاد در مرحله پیشگیری و در زمان رخداد و پاسخ به بحران داشته باشد. معتقدیم اگر از تشکل‌های مردم‌نهاد و از خود مردم برای ساخت شهری تاب‌آور استفاده کنیم، توانایی مقابله سریع با اجرای راهکارهای بازیابی فوری را هم خواهیم داشت، اما یکی از مهم‌ترین خصوصیات شهر تاب‌آور عملکرد سرمایه انسانی در شهرها است؛ سرمایه انسانی، مهارت دانش و سطح اطلاعات شهر را در ارتباط با بهبود وضعیت تاب‌آوری و افزایش دانش و مهارت در برابر درک خطر توسط شهروندان و ارتقاء توانایی در راستای توسعه راهبردهای کاهش خطر، می‌سنجد. یکی از جنبه‌های مهم تاب‌آوری شهری از بُعد اجتماعی است که نمونه آن را در حوادث آبان ماه امسال می‌توانیم ببینیم به لحاظ اجتماعی، اگر تاب‌آوری بیشتر از توجه به زیرساخت‌های کالبدی و فیزیکی اهمیت نداشته باشد، به همان اندازه توجه به جنبه‌های اجتماعی یک شهر اهمیت زیادی دارد.اگر فقط زیبایی بصری و مبلمان شهری زیبا مد نظر یک شهر باشد و به ایمنی و استحکام و پایداری
در بناها و زیرساخت‌های شهری اعم از اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سرمایه انسانی، سایبری و... توجه نکنیم، این شهر تاب‌آور محسوب نمی‌شود.
برای تاب‌آوری شهر اصفهان چه اقداماتی انجام شده است؟
برای تاب‌آوری شهر ابتدا باید تمام دستگاه‌ها این اعتقاد را داشته باشند که تاب‌آوری یک رویکرد مدیریتی است و اگر مدیران احساس نیاز کنند که باید شهری تاب‌آور و پایدار در برابر مخاطرات طبیعی یا انسان ساخت داشته باشیم، تمام دستگاه‌های اجرایی به این سمت و سو می‌روند که زیرساخت‌های خود را تاب‌آور طراحی و تعریف کنند. از نظر منظر شهری باید به این نکته تأکید داشت که شهرداری از چند سال پیش به تاب‌آوری توجه ویژه‌ای داشته و برای تمام طراحی‌ها و پروژه‌های جدیدی که در دست احداث دارد، با برگزاری جلسات متعدد به بحث تاب‌آوری، مقابله با بحران‌ها و سوانح طبیعی و انسان ساخت می‌پردازد.
آیا اصفهان را شهری تاب‌آور ارزیابی می‌کنید؟
شهر اصفهان از چند بخش تشکیل شده که برای بخش تاریخی آن مدیریت شهری و دستگاه‌های متولی در تلاش هستند آثار ارزشمند تاریخی را به‌نوعی با انجام طرح‌های تاریخی، مهندسی تاب‌آور کنند. بخش دیگر شهر اصفهان، ساخت‌های جدید در شهر است و با توجه به اینکه تمامی متقاضیان برای ساخت ابنیه‌ها چه دولتی و چه خصوصی ملزم هستند به سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی مراجعه و تأییدیه ایمنی دریافت کنند و البته کارشناسان این سازمان نیز مسائل مربوط به تاب‌آوری، مقابله با رخدادها و حوادث را در تأییدیه‌های خود مدنظر قرار می‌دهند؛ از این‌رو می‌توان گفت از یک بُعد اصفهان شهری تاب‌آور است و از بُعد دیگر تاب‌آور نیست؛ بنابراین می‌طلبد مدیران شهری و مدیران دستگاه‌های متولی در باره تاب‌آوری، طرح‌ها و برنامه‌های جدی‌تر و جدیدتری را اجرا کنند.
با دوستان خود به اشتراک بگذارید:
لینک کوتاه کپی شد
