جلوگیری از ضبط اضطراب در خاطره کودکان

گروه جامعه| موج بزرگ اخبار ناگوار که روز بروز بر کمیت و کیفیت آن افزوده می‌شود جامعه‌مان را دربر گرفته و مردم از هر قشر و در هر دوره سنی به لحاظ روانی شرایط سختی را از سر می‌گذرانند. در جزئی‌ترین مکالمات روزمره اخبار اضطراب‌آور و تحلیل‌های ناگوار ردوبدل می‌شوند و این روزها بیش از هر زمان دیگری جامعه دچار تنش و استرس است. این اخبار ناگوار پای خود را به زندگی مردم بازکرده‌اند و خانواده‌ها متأثر از آن بوده و استرس و اضطراب خود را بدون دانستن عواقب ناگوار آن به کودکان خود تزریق می‌کنند. این امر باعث شد تا عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به عدم تکامل رشد شناختی در کودکان، نسبت به جلوگیری از مواجهه آنان با اخبار ناگوار و اضطراب‌آور هشدار دهد.
دکتر رزیتا داوری آشتیانی، فوق تخصص روان‌پزشکی کودکان و نوجوانان درباره سلامت روان کودکان اظهار کرد: انتظار می‌رود با فراهم کردن آسایش و رفاه روانی و اجتماعی، سلامت روان کودک حفظ شود. او با بیان اینکه کودکان نسبت به بزرگ‌سالان بیشتر در معرض آسیب‌های روانی قرار می‌گیرند، توضیح داد: با توجه به اینکه کودکان از لحاظ رشد شناختی کاملا تکامل نیافته‌اند، نمی‌توانند اخبار را درست تحلیل و تفسیر کنند. در بسیاری از مواقع فکر کودکان در مواجهه با اخبار زلزله، سیل، جنگ و مسائلی از این قبیل تا مدت‌ها مشغول می‌شود. عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، اختلالات اضطرابی را از پیامدهای مواجهه کودکان با اخبار ناگوار عنوان کرد و افزود: کودکانی که زمینه مشکلات اضطرابی دارند، در مواجهه با این اخبار بیشتر در معرض آسیب قرار می‌گیرند. داوری آشتیانی با بیان اینکه بسیاری از خانواده‌ها بدون توجه به حضور کودکان، اخبار اضطراب‌آوری همچون سیل، زلزله، آلودگی هوا و جنگ را مشاهده و تفسیر می‌کنند، بر ضرورت دقت خانواده‌ها در حفظ سلامت روانی کودکان در زمان بحران‌های اجتماعی و طبیعی تأکید کرد. این متخصص با اشاره به لزوم پرهیز کودکان از انجام بازی‌های خشن و دیدن تصاویر و فیلم‌های خشن، گفت: والدین باید مراقب باشند کودکان در معرض اخباری که محتوای خشن دارد قرار نگیرند و در همین راستا بر فعالیت کودکانشان در اینترنت نظارت داشته باشند. او با اشاره به اینکه سلامت روان بسیاری از کودکانی که تصاویر جنایات گروه‌های تروریستی همچون داعش را اتفاقی مشاهده کرده‌اند تا مدت‌ها دچار چالش شده‌اند، گفت: در مواردی مشاهده شده که کودک بر اثر این اتفاق از رفتن به مدرسه امتناع کرده و حتی در تغذیه و خواب دچار اختلال شده است. داوری با تأکید بر اینکه کودکان در سنین کم قادر به تجزیه‌وتحلیل اخبار نیستند، اظهار کرد: شنیدن اخبار ناگوار و اضطراب‌آور، مسائلی همچون اضطراب جدایی و افت تحصیلی را برای کودکان به دنبال دارد. عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره علائم آسیب‌های روانی کودکان هشدار داد: اگر کودکی از رفتن به مدرسه امتناع می‌کند، شب‌ها به خواب نمی‌رود، در خواب کابوس می‌بیند، حاضر نیست تنها در اتاقش بخوابد و یا اینکه دچار علائم جسمی همچون دل‌درد، حالت تهوع و سردرد شده است، ممکن است بر اثر شنیدن اخبار اضطراب‌آور دچار آسیب شده باشد. بسیاری از کودکان دائم اخبار را پیگیری می‌کنند و خود اخبار را در اینترنت جست‌وجو می‌کنند. عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با تأکید بر اینکه کودکانی که زمینه‌های مشکلات اضطرابی دارند، بیش از سایر کودکان در معرض آسیب‌های روانی قرار دارند، گفت: البته آسیب روانی کودکان به واکنش‌های والدین نیز بسیار وابسته است، والدینی که خود دچار اضطراب‌اند و دائم اخبار را پیگیری می‌کنند و درباره آن بحث و ابراز نگرانی می‌کنند، فرزندشان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. داوری با تأکید بر اهمیت سبک زندگی والدین در سلامت روان کودکان، افزود: اکثر کودکان مضطرب، والدین مضطرب دارند و رفتارهای آنان مشکلات کودکانشان را تشدید می‌کند. بنا بر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، او با اشاره به اینکه دیدن صحنه‌های خشن می‌تواند در کودکان اختلال استرس پس از سانحه ایجاد کند، گفت: پس از دیدن یک صحنه خشونت‌آمیز باوجوداینکه کودک در این صحنه حضور نداشته است، دائم در ذهن کودک تکرار می‌شود و این تکرار او را دچار استرس، ترس، تپش قلب و لرزش اندام‌ها می‌کند. عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در پایان بر ضرورت بررسی وضعیت کودکان و نوجوانانی که در آنان علائم آسیب روانی مشاهده می‌شود، توسط مشاوران و متخصصان این حوزه تأکید کرد.

از اتفاقات جنگ برای کودکان نگوییم

دانشجوی دکترای روان‌شناسی نیز بیان جزئیات اخبار منفی را برای کودکان بی‌نهایت آسیب‌زا دانست و به ایسنا گفت: کودکانی که در برابر چنین اخباری قرار می‌گیرند، دچار اضطراب، افسردگی وسواس، کابوس‌های شبانه، شب‌ادراری و به‌ویژه نگرانی‌ها و ترس‌هایی می‌شوند که خود را به شکل انواع فوبیا نشان می‌دهد، مثل ترس از خون، ترس از مرگ، ترس از اجتماع. صحرا حسینی با اشاره به اهمیت حفاظت از کودکان در برابر اخبار منفی، گفت: مرگ جزئی از زندگی همه ماست و نمی‌توانیم آن را از زندگی خود جدا کنیم، این اتفاق ممکن است در هر خانواده‌ای رخ دهد، اما نکته‌ای که باید خانواده‌ها بدانند این است که نمی‌توانیم از فقدان یک انسان جلوگیری کرد. او بهترین پیشنهاد برای آشنایی کودکان با واقعه مرگ و زندگی را توضیح این وقایع به زبان کودکان دانست و افزود: به عنوان مثال می‌توان مرگ و زندگی را با نقاشی برگ درختان برای کودکان توضیح دهیم، اینکه برگ‌ها در فصل بهار سبز هستند، سپس زرد می‌شوند، از شاخه می‌افتند و به زیر خاک می‌روند و بعد برگ‌های جدید می‌رویند. این روان‌شناس با اشاره به تفاوت درک و استنباط کودکان از مفهوم مرگ با بزرگ‌سالان، گفت: وقتی کودکان شاهد مرگ باشند یا برایشان دراین‌باره صحبت کنیم، برای همیشه آن را به عنوان یک مشکل می‌بینند و سال‌های سال درگیر این مشکل و دچار اضطراب می‌شوند، درحالی‌که بزرگ‌سال این‌طور نیست، می‌داند که مرگ یکی از رویدادهای طبیعی زندگی است و بعد از مدتی هم آن را فراموش می‌کند با برایش کمرنگ می‌شود. حسینی به خانواده‌ها توصیه کرد که برخی جمله‌ها را به‌هیچ‌وجه برای کودکان بازگو نکنند و یادآور شد: اشتباه محض است که از اتفاقات جنگ برای کودکان بگوییم، چون برایشان درگیری ذهنی شدید ایجاد می‌کند، همچنین در زمان از دست دادن یک عزیز نباید این جمله‌ها گفته شود که او پیش خدا یا فرشته‌ها رفته چون کودک از مفهوم خدا و فرشته نگران می‌شود، یا ترس از مرگ باعث می‌شود حتی با یک سرماخوردگی ساده، نگران مردن شود. این روان‌شناس بهترین برخورد در رویارویی با پدیده مرگ را پنهان نکردن واقعیت از کودکان دانست و گفت: آنچه حق‌داریم به کودکان بگوییم این است که احساسات کودک را در نظر بگیریم و بگوییم که مرگ در اثر اختلالی در جسم اتفاق افتاد؛ مثل‌اینکه خیلی مریض بود و پزشکان نتوانستند کاری کنند یا تصادف کرد، سپس بخواهیم بچه‌ها احساسات خود را نقاشی کنند یا شعری بنویسند. حرف نزدن درباره موضوع هم کار درستی نیست، اتفاقا اشکالی ندارد در مراسم عزاداری شرکت کند البته اگر شرایط خیلی حاد نباشد می‌تواند شمع روشن کند و اظهار دل‌تنگی کند. این روان‌شناس با اشاره به اهمیت تخلیه احساسات، افزود: وقتی اتفاقی مثل آتش‌سوزی، سیل، زلزله و یا اتفاق تلخ اخیر سقوط هواپیمای مسافربری رخ می‌دهد، همه افراد جامعه را عمیقا متأثر و عزادار می‌کند. گاهی در چنین شرایطی کودکان هم به ناچار در برابر جزییات اخبار قرار می‌گیرند، درحالی‌که کشته شدن و حتی دیدن صحنه‌ها و همه صحبت‌ها دراین‌باره برای بچه بسیار آسیب‌زاست. او بهترین راه برای تقویت شجاعت و وطن‌پرستی کودکان را صحبت کردن درباره این وقایع دانست و گفت: اگر کودکان در برابر جزییات مسائل هم قرار بگیرند به آنها آسیب بزرگی وارد می‌کند، به این معنا که ممکن است آنها را دچار علائم اختلالات روانی کند؛ مثل اضطراب، افسردگی، وسواس و بویژه اضطراب‌ها و نگرانی‌ها که می‌تواند خود را به شکل انواع فوبیا نشان دهد؛ مثل ترس از خون، ترس از مرگ، ترس از اجتماع، شب‌ادراری، کابوس. او ادامه داد: این پریشانی و نگرانی ممکن است خود را به‌صورت آشکار نشان دهد تا جایی که در عملکرد روزمره کودک در مدرسه و اجتماع خلل ایجاد کند. برخی کودکان نیز این رویدادها را تعمیم به رویدادهایی می‌دهند که کمی شبیه به این اتفاق بوده‌اند و در کل گوش به زنگی را نسبت به اتفاقات و رویدادهای آینده بالا می‌برد و در واقع می‌توان گفت مهمترین پیامدش اضطراب‌هایی است که کودک را دچار خود می‌کند.