زنگ ورزش؛ تنها فرصت تحرک نسل جدید!

به یک مدرسه ابتدایی پسرانه سری زدم، زنگ تفریح بود و حیاط مملو از پسربچه‌هایی که اصطلاحاً بمب انرژی و جنب‌وجوش هستند. از لابه‏لای این هیاهو که عبور می‏کردم یک بطری پلاستیکی از روی زمین به سمتم فرستاده شد. پسربچه‌ای یک متر جلوتر فریاد زد: «خانم توپ ما را شوت کنید بیاد.»
به خودم آمدم و خودم پرسیدم چقدر این ‌که می‌گویند این نسل کم‌تحرک هستند درست است؟ بله درست است که سال‌های نه‌چندان دور، کوچه‌پس‌کوچه‌های شهر میدان بازی‌هایی مثل هفت‌سنگ و گل کوچیک بود و تابستان که می‌شد، روزی نبود که توپ‌های پلاستیکی، شیشه‌خانه‌ای را فرونریزد.
اما این روزها ظاهراً تمام هیجان بچه‏ها، به سیستم گیم نت‌ها و فضای مجازی معطوف است. تنها فضای حقیقی که نوجوانان می‌توانند هم سن و سال‌های خود را برای بازی و فعالیت بیابند اما مدرسه است، مدرسه‌ای که مهمترین نهاد مسئول در مدیریت وهدایت پویایی دانش‌آموز به‌حساب می‏آید.
محمدرضا فولادگر، مربی تربیت‌بدنی و ورزش یکی از مدارس اصفهان در خصوص کیفیت و کمیت زنگ ورزش می‏گوید: «اکثر مدارس و مقاطع تحصیلی در اصفهان از معلم ورزش برخوردارند، اما این امکان، طبق یک برنامه‌ای به این شرح اعمال می‌شود، اولویت با مقاطع بالاتر است؛ مثلا طبق ساعاتی که آموزش‌وپرورش برای کار معلمان تعیین می‌کنند، در ابتدا کلاس ششم، بعد کلاس پنجم، بعد چهارم و سوم و در آخر اگر ساعت معلمی خالی ماند به اول و دومی‌ها اختصاص داده می‌شود؛ که معمولا هم در برخی از مدارس مقاطع اول و دوم به‌وسیله معلم‌های درسی اداره می‌شوند.»
النا که دوم ابتدایی در مدرسه‏ای در خیابان کاوه درس می‏خواند، این موضوع را تأیید می‏کند. او می‏گوید: «کلاس ما پارسال و امسال معلم ورزش نداشت تا این‌که مادر یکی از بچه‌ها که ورزشکار بود با مدیر صحبت کرد و قرار شد زنگ ورزش با ما تمرین‌های ورزشی را کار کند.»
البته این نکته هم مهم است که معلم‌های ورزش هم از تجربه و تخصص درزمینه تربیت‌بدنی برخوردار باشند. فولادگر به طرحی موسوم به طرح حامی اشاره می‏کند که در بعضی مدارس اجراشده و این اختیار را به مدیران داده تا خودشان معلم‌ها را برای مدرسه انتخاب کنند و گاهی دیده می‌شود که در بعضی از این مدارس معلم ورزش جزء نیروهای کارشناس ورزشی و استخدامی نیستند.
ازنظر امکانات و فضای ورزشی همه مدارس یکسان نیستند که این بسته به منطقه و توانایی مالی مدارس در تأمین وسایل ورزشی دارد. فولادگر می‏گوید: «مدارسی هستند که ده یا بیست عدد توپ در اختیار بچه‌ها قرار می‏دهند و در مقابل مدارسی هستند که تنها با یک توپ زنگ ورزش را سپری می‌کنند.»
به گفته وی، «موضوع دیگر بخش‌نامه‌هایی است که گاهی نوع فعالیت و رشته ورزشی مقاطع را تعیین می‌کند که به‌وسیله یک هیئت کارشناسی تصمیم‌گیری می‌شود، مبنی بر این‌ که مثلا کلاس چهارم، طناب‌بازی کنند یا پنجم پینگ پنگ؛ که البته این در مواردی منطقی نیست چراکه علاقه دانش‌آموز و توانایی وی و مهمتر از همه امکانات مدرسه باید مدنظر گرفته شود، وقتی هر مدرسه تنها یک میز پینگ پنگ دارد و 36 تا دانش‌آموز کلاس باید در یک ساعت، سر یک میز بازی کنند این عملا غیرممکن و باکیفیت خیلی پایین و محدودیت انجام خواهد شد.»
او ادامه می‌دهد: «ازنظر فضای ورزشی هم معمولا به هر دانش‌آموز یک مترمربع فضا اختصاص داده می‌شود. در سال‌های اخیر که مشکلات آلودگی هوا هم پیش رو بوده، گاهی معلمان مجبورند زنگ ورزش را در محیط سرپوشیده یعنی کلاس و با حرکات کششی و جنبشی (نرمش) برگزار کنند. البته هستند مدارسی که زمین ورزشی مخصوصی را برای دانش‌آموزان در ورزشگاه‌ها در نظر می‌گیرند.»
ستاره کلاس ششم دبستان است. در مدرسه‌ای در غرب اصفهان. وی می‏گوید: «در مدرسه ما زنگ ورزش رشته‌هایی مثل والیبال، هندبال و بسکتبال کار می‌شود، به این شکل که اول سال معلم ورزش تست می‌گیرد و هر کسی را به یک‌رشته می‌فرستد، تیم تشکیل می‌دهیم و مسابقه هم برگزار می‌شود. بعضی وقت‌ها معلم‌ها می‌خواستند زنگ ورزش را برای کلاس تقویتی یک درس دیگر بگیرند، اما معلم ورزشمان اجازه نداده.»
بر همین اساس، استقبال و انگیزه دانش‌آموزان با هر سطحی از امکانات قابل‌توجه بوده و هست و دغدغه زنگ ورزش در آنها از متوسط نگاه کلان مدیران آموزشی به این موضوع به‌مراتب بیشتر است. امروز اما برخلاف یکی دو دهه پیش، دانش‌آموزان چاق و دارای اضافه‌وزن زیاد دیده می‌شوند که به نوع تغذیه و سبک زندگی برمی‌گردد و این به‌عنوان یک زنگ خطر در لزوم توجه به تربیت‌بدنی و ورزش را گوش زد می‌کند. علی که کلاس اول ابتدایی در دبستانی در خیابان بزرگمهر درس می‏خواند می گوید: «من فقط زنگ ورزش را دوست دارم، به خاطر فوتبالش. بچه‌های کلاس ما با چند نفر از کلاس‌های بالاتر یک تیم هستیم که زنگ تفریح هم فوتبال بازی می‌کنیم. حتی وقتی توپ نداریم با بطری بازی می‌کنیم.»
فولادگر که مربی ورزش است به لزوم استعدادیابی ورزشی در مدارس هم اشاره می‏کند و می‌گوید: «قطعاً بین دانش‌آموزان استعدادهای ورزشی نهفته وجود دارد که البته به‌وسیله گروه‌های استعدادیابی آموزش‌وپرورش شناسایی و به خانواده‌ها اطلاع داده می‌شود، اما همه خانواده‌ها امکانات مالی کافی برای پیشرفت فرزند خود را ندارند.»
محمد، کلاس هفتم است. او می‏گوید: «من و خیلی از دوستانم به بازی‌های رایانه‌ای فیفا و یا بازی کلش آف کلنز علاقمند هستیم. ولی خب زنگ ورزش هم مزه دیگری دارد و فوتبال یا هندبال بازی کردن هم جزء علاقه‏های ماست؛ نمی توانم بگویم که کدامیک علاقه اصلی ماست و کدام علاقه درجه دو!»