ماجرای بازسازی دو حمام تاریخی اصفهان

خبر تصویب طرح بازسازی کاخ جهان نما و همچنین بازسازی حمام تاریخی خسرو آقا در شورای فنی سازمان میراث فرهنگی کشور، سبب شد تا موجی از نظرات درباره بازسازی این بناهای تاریخی مطرح شود.

به گزارش ایمنا، نظراتی که قریب به اتفاق، موید این بود که بازسازی علمی حمام تاریخی خسروآقا اقدام مثبتی است چراکه هم مستندات کافی از این حمام وجود دارد و هم بازسازی آن نوعی اقدام علیه تخریب و جفا به بناهای تاریخی است؛ اما بازسازی کاخ جهان نما اقدامی است که نه تنها خوشایند نیست بلکه ارزش های اخلاقی مرمت و حفاظت از بناهای تاریخی را زیرسوال خواهد برد. در این گزارش ضمن گفتگو با مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان و معاون میراث فرهنگی استان به عنوان مسوولین تأثیرگذار در تصویب بازسازی کاخ جهان نما و حمام خسروآقا، نظرات مدير گروه آموزشي مرمت بنا و احياء بافت هاي تاريخي دانشكده حفاظت و مرمت و همچنین معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشکده مرمت و حفاظت دانشگاه هنر اصفهان به عنوان نمونه هایی از موافقت با بازسازی علمی حمام خسروآقا و مخالفت با بازسازی کاخ جهان نما آورده شده است.

بازسازی جهان نما بعد از نوروز 96

مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان در گفتگو با خبرنگار ایمنا اظهار داشت: زمینه های اجرایی و عملیاتی بازسازی کاخ جهان نما بر اساس طرح و نقشه معماری مشخصی که بر اساس مستندات تاریخی احصا و طراحی شد و در شورای فنی اداره کل میراث فرهنگی در استان به تصویب رسیده و در تهران نیز در شورای فنی سازمان میراث فرهنگی کشور به تأیید رسیده است آغاز خواهدشد.

فریدون الهیاری افزود: برای اجرا و عملیاتی شدن این طرح، مقدمات دیگری شامل ساماندهی فضاهای شهری پیرامون آن نیز لازم است. درحال حاضر طرح کاخ جهان نما بر اساس مستندات به صورت کامل آماده است منتهی اینکه این بارگزاری در ورودی چهارباغ در کانتکس فعلی چه تأثیراتی باید داشته باشد، باید مورد مطالعه و بررسی قرار بگیرد که البته این بررسی ها نیز درحال انجام است.

وی با تصریح اینکه پلان جهان نما موجود است، گفت: بر اساس کاوش های باستان شناسی، تمام ستون ها و پایه ستون های این کاخ کشف شده و در فهرست آثار ملی ایران هم به ثبت رسیده، منتهی درمورد معماری بنا نیز تصاویر و مستندات تاریخی قابل ملاحظه ای داریم که تلفیق اینها کمک کرده به اینکه به طرح نهایی برسیم.

مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان درباره نوع مصالحی که قرار است در بازسازی کاخ جهان نما مورد استفاده قرار بگیرد، اظهار داشت: مصالحی که در بازسازی کاخ جهان نما مورد استفاده قرار می گیرد باید همگون با مصالح بنای اصلی باشد و درواقع باید گفت که نوع مصالحی که باید استفاده شود تقریباً در نما و ظاهر مشخص است منتهی ممکن است پایه هایی که قرار است بازسازی شود، روی پایه های تاریخی آن قرار نگیرد چراکه این پایه ها جزو آثار اصیل تاریخی هستند و در فهرست آثار ملی ثبت شده و حفاظت آنها مهم است، درنتیجه، سازه هایی باید طراحی شود که بدون بارگزاری روی پایه ها بتوان این بنا را در چارچوب تاریخی خودش احیا کرد.

برای حمام خسروآقا کاربری تعریف می شود/ کاخ جهان نما به عنوان یادمان شهری احیا می شود

فریدون الهیاری ضمن اشاره به این که کاوش های کاخ جهان نما انجام شده و کاوش های جدید بر روی چهارباغ درحال انجام است، ادامه داد: بازسازی کاخ جهان نما در سال 96 آغاز می شود و به دلیل نزدیکی به ایام نوروز و با هماهنگی هایی انجام شده با سازمان نوسازی و بهسازی و شهرداری اصفهان قرار است فعلاً آماده سازی هایی برای نمایش جهان نما به مردم صورت بگیرد، ولی آغاز بازسازی کاخ جهان نما با آغاز سال 96 کلید خواهد خورد، ضمن اینکه بازسازی حمام خسروآقا را ممکن است بتوانیم قبل از نوروز 96 شروع کنیم.

وی تصریح کرد: بازسازی حمام خسروآقا نیز براساس تفاهم نامه با شهرداری اصفهان انجام می شود. طرح بازسازی این حمام هم خوشبختانه در شورای فنی اداره کل میراث فرهنگی اصفهان و همچنین در تهران به تصویب رسیده و آماده بازسازی است.

فریدون الهیاری افزود: بازسازی حمام خسروآقا به دلیل تأثیراتی که به لحاظ ترافیکی روی مسیرها دارد، احتمالاً فعلاً در فاز یک انجام می شود ولی مستندات آن موجود است و در آینده برای توسعه آن ایده ها و تفکرات جدید درنظر گرفته می شود.مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان درباره نوع کاربری درنظرگرفته شده درباره کاخ جهان نما و حمام خسروآقا گفت: اگر حمام خسروآقا کامل شود می توان برای آن کاربری تعریف کرد و مستلزم این هست که در مسیرها و خیابان های موجود، تغییراتی ایجاد شود تا مشکلات ترافیکی این مسیرها حل شود، منتهی درمورد جهان نما بحثی که وجود دارد و بیش از آنکه بحث تعریف کاربری مطرح باشد این است که به عنوان یک یادمان شهری روی آن کارمی کنیم حتی مثلاً صحبت حفاظت از پنجره ها و درها و نرده ها نیز مطرح بود اما شورای فنی نظرش این بود که فعلاً در حد یک یادمان شهری آن را احیا کنیم.

وی تاکید کرد: بر اساس تفاهم نامه ای که در کمیته راهبردی مترو داشتیم شهرداری اصفهان یا به تعبیری قطار شهری، سفت کاری آن را انجام می دهد و تزئینات و نازک کاری آن به عهده میراث فرهنگی است.

بازسازی کاخ جهان نما به صورت کالبدی/ استناد به سفرنامه ها، تصاویر، عکس ها، نقشه ها و نقاشی های موجود

معاون میراث فرهنگی استان اصفهان با اشاره به این که فقط بحث احیای کالبدی کاخ جهان نما مطرح است، به خبرنگار ایمنا گفت: با مستندات کافی که در این باره وجود دارد بازسازی کالبدی کاخی که بیش از یک قرن از تخریبش گذشته و پایه های آن موجود است و اصالت دارد و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، انجام می شود.ناصر طاهری افزود: مستندات زیادی شامل سفرنامه ها و تصاویر بسیاری همچون عکس و نقشه و نقاشی درباره اصفهان موجود است، عکس های بسیاری در کاخ گلستان تهران از جهان نما وجود دارد و عکس هایی که ناصرالدین شاه خودش گرفته است، همچنین اندازه و ابعاد آجرها که بر اساس مطالعات باستان شناسی بدست آمده که اگر این مستندات وجود نداشت، بحث بازسازی اشتباه است، اما بازسازی کاخ جهان نما در شورای فنی استان و کشور تصویب شده و قطعاً اسناد کافی وجود داشته است، درواقع اسناد پشتیبان خیلی قوی می خواهد که خوشبختانه اینها تهیه شد و این بازسازی بر اساس پیشینه تاریخی و مطالعات باستان شناسی که انجام شده صورت می گیرد.

وی درباره نوع مصالحی که در بازسازی کاخ جهان نما استفاده می شود، تصریح کرد: مصالح سنتی قدیمی نداریم که بخواهیم همان مصالح سنتی خودش را استفاده کنیم، درواقع این بازسازی به گونه ای بازسازی کالبدی بنا محسوب می شود.

طاهری ادامه داد: این بازسازی دقیقاً باید براساس همان مقیاس و فرم و سازه قبلی بنا انجام شود حتی تکنولوژی ساخت آن نیز تا جایی که می توانیم باید همان سمتی باشد که اصالت بنا را حفظ کند.

وی تأکید کرد: جهان نما جزئی از چهارباغ بود و بازسازی آن یک حرکت نمادین است که درواقع می خواهیم به نوعی مقابله و جلوگیری از تخریب آثار را نشان دهیم و یا اینکه به این آگاهی و نتیجه رسیدیم که اگر آثار تاریخی تخریب می شوند در آینده قطعاً بازسازی می شود و این خودش مانعی برای تخریب محسوب می شود.

معاون میراث فرهنگی استان ضمن اشاره به اینکه کاوش های باستان شناسی در 2 منطقه کاخ جهان نما و حمام خسروآقا انجام شده ولی نیاز به توسعه بیشتری دارد، ادامه داد: بخش زیادی از حمام خسروآقا نیز موجود است و دیده می شود و قسمت زیادی از این حمام نیز در زیر زمین است که اگر پی گردی کنیم پیدا می شود و مدارک و اسناد این بنا نیز در سازمان میراث فرهنگی وجود دارد.

بحث بازسازی حمام خسروآقا و موضوع بازسازی کاخ جهان نما دو مبحث کاملاً متفاوت است

مدير گروه آموزشي مرمت بنا و احياء بافت هاي تاريخي دانشكده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان، ضمن اشاره به اینکه بحث بازسازی حمام خسروآقا و موضوع بازسازی کاخ جهان نما دو مبحث کاملاً جدا هستند، به خبرنگار ایمنا گفت: موضوع حمام خسروآقا و کاخ جهان نما موضوعاتی نیستند که بتوانیم آن ها را درکنار هم قرار دهیم و از نظر بازسازی نقد کنیم، حتی علت های تخریب این دو بنا متفاوت است. تخریب کاخ جهان نما در یک دوره زمانی اتفاق افتاده که بسیار دورتر از زمان ما است و تخریب حمام خسروآقا در فاصله نه چندان دور صورت گرفته است.

بهنام پدرام ادامه داد: تخریب حمام خسروآقا در فاصله زمانی نه چندان دور به دست عواملی صورت می گیرد که در این زمان قصد تخریب فرهنگِ ما را داشتند. فاصله زمانی این تخریب از ما خیلی دور نیست و هر فرد میانسالی در اصفهان، درون این فضای تاریخی را دیده است، در این فضا حرکت کرده و با آن اُنس و الفت گرفته است و باید گفت که این فضا بخشی از خاطره شهری در بافت تاریخی محسوب می شود و اگر بحث بازسازی حمام خسروآقا مطرح می شود پُربیراه نیست، به دلیل اینکه این بنا بخشی از خاطره شهری و بخشی از خاطره افرادی است که در این بافت تاریخی زندگی کرده اند.

وی خاطرنشان کرد: اگر حمام خسروآقا به مفهوم علمی بازسازی نشود، سبب می شود که برخی افراد مانند کسانی که قبلاً حمام خسروآقا را تخریب کردند بر این باور بمانند که می شود اثر تاریخی را از بدنه این شهر حذف کرد بدون اینکه هیچ واکنشی صورت بگیرد؛ بنابراین بازسازی حمام خسروآقا از این نظر نیز بیراه نیست اما باید این حمام تاریخی به شکل منطقی با ایده های مناسب بازسازی شود، ضمن این که باید محل عبوری نیز برای تردد دیده شود. با یک طراحی خوب درمورد خیابان های پیرامونی حمام خسروآقا، هم می توان گذر را به گونه ای صحیح برای وسیله نقلیه و پیاده طراحی کرد و هم اینکه حمام خسروآقا بازسازی شود، اما یادمان باشد چگونه بازسازی کردن مسأله مهمی است که باید بخوبی درباره آن فکر کرد که باعث مشکلات بعدی در سطح شهر نشود.

استادیار دانشگاه هنر اصفهان گفت: تمامی اسناد و مدارک، جزء به جزء پلان ها، بُرش ها، تمام تزئینات درباره حمام خسروآقا وجود دارد و یکی دیگر از دلایلی که درباره بیراه نبودنِ بازسازی آن مطرح است به این دلیل است که اسناد این حمام تاریخی به صورت کامل وجود دارد و در آرشیو خیلی از علاقمندان به میراث فرهنگی هم تصاویر و عکس‌های بسیاری از آن موجود است که می تواند به این بازسازی کمک کند.

بازسازی کاخ جهان نما اشتباه محض است / زمانی که حدس و گمان آغاز می شود مرمت تمام می شود

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان، موضوع بازسازی کاخ جهان را مبحثی کاملاً مجزا از بازسازی حمام خسروآقا برشمرد و گفت: بحث کاخ جهان نما اصلاً بحث خاطره شهری نیست، این بنا در فاصله زمانی بسیاردور تخریب شده و غیر از چندعکس چیزی از آن وجود ندارد که بخواهیم درباره بازسازی اش صحبت کنیم. بازسازی کاخ جهان نما به نظر بسیاری از افرادی که در این زمینه مطالعه و تخصص دارند یک اشتباه محض است چراکه با بازسازی این سایت تاریخی، امکان جستجو و پیداکردن شواهد تاریخیِ بیشتر را از دست می دهیم و ازطرفی این بازسازی براساس اسناد و مدارکِ کافی انجام نمی شود، این بازسازی براساس چند تصویرِ موجود انجام می شود که اینها شرایط بازسازی را برای متخصصین فراهم نمی کند.

پدرام تأکید نمود: بازسازی کاخ جهان نما قطعاً چه از نظر قوانین بین المللی و چه ازنظر مطالعات باستان شناسی، اشتباه است.

وظیفه ما حفاظت از میراث تاریخی است نه ساختن میراث تاریخی

بهنام پدرام که دانش آموخته دكتري مرمت بنا و احياء بافت هاي تاريخي از آکادمی معماری مسکو است، تصریح نمود: چیزی که باعث می شود ما به سمت بازسازی کاخ جهان نما حرکت کنیم، شوقی است که در ما وجود دارد، آنهم به این دلیل که پایه های کاخی را پیدا کرده ایم که بخشی از دولتخانه صفوی است و بازسازی آن می تواند برای شهر ما گردشگر بیشتری را جذب کند؛ درحالی که ما اسناد کافی نداریم و برخلاف آیین نامه ونیز که می گوید «زمانی که حدس و گمان آغاز می شود مرمت تمام می شود» ما برای بازسازی کاخ جهان نما دست به دامن حدس و گمان می شویم و این اشتباه بزرگی است که مرتکب می شویم، بنابراین هم از لحاظ قوانین جهانی و هم از نظر مطالعاتی که می شود بر روی این سایت انجام داد اشکال ایجاد می شود.

مدير گروه آموزشي مرمت بنا و احياء بافت هاي تاريخي دانشكده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان، افزود: از نقطه نظر گردشگری، اگر برای همین سایت باستان شناسی که پایه های کاخ جهان نما در آن وجود دارد، یک طراحی خوب و علمی صورت بگیرد، می شود از آن به عنوان یک موزه و فضایی که گردشگر می تواند شاهد فعالیت ها و اقدامات مطالعاتی سایت باشد استفاده کرد، ضمن اینکه قرار گرفتن این سایت در مرکز شهر نیز بسیار ارزشمند است و می تواند توریست های فرهنگی و واقعی یعنی توریست هایی که به آنچه در عمق است توجه بیشتری دارند تا به آنچه که در سطح قرار دارد را جذب کند. من اعتقاد دارم پذیرش گردشگرانِ واقعی از طریق این سایتِ موجود، البته مشروط به انجام یک طراحی برای بازدید، نتایج بهتری خواهد داشت تا اینکه کاخ را بازسازی کنیم؛ ضمن این که اسناد کافی برای بازسازی وجود ندارد و حدس و گمان هم کاملاً خلاف دستورالعمل ها و آیین نامه ها است و از طرفی خلاف اخلاق مرمت است.

وی گفت: وظیفه ما حفاظت از میراث تاریخی است نه ساختن میراث تاریخی. قرار نیست ما بنای تاریخی بسازیم.

بخاطر شوق شهر تاریخی‌، آن را به ماکت شهرک سینمایی تبدیل نکنیم

بهنام پدرام با اشاره به گزارش حفاری های کاخ جهان نما، اظهار داشت: ما بخاطر شوق شهر تاریخی مان نباید آن را به ماکت یک شهرک سینمایی تبدیل کنیم. بحث بازسازی کردن با رفتن به سمت شهرک سینمایی متفاوت است. قطعاً کارشناسان یونسکو خواهند پرسید که شما بر چه اساسی این کاخ را ساختید؟ شما که به وجود ارگ جهان نما در حریم میدان اعتراض کردید چرا اکنون یک بنای تاریخی را بدون داشتن اسناد کافی می سازید؟

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان تصریح کرد: در ماجرای تخریب حمام خسروآقا اشتباه بزرگی رخ داد که اکنون ممکن است برای کاخ جهان نما اتفاق بیفتد. از لحاظ فرهنگی هردوی این اتفاقات، غلط است.

براساس کدام مستندات کاخ جهان نما باید بازسازی شود

معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشکده مرمت و حفاظت دانشگاه هنر اصفهان به خبرنگار ایمنا گفت: یک نگاهی که در مرمت و بازسازی گفته می شود این است که مبانی نظری شما چیست؟ مثلاً وقتی شما دارید با کسی صحبت می کنید اگر مبانی نظری شما یکسان باشد درنتیجه، صحبت هایی که می کنید تعارض چندانی بوجود نمی آورد اما اگر مبانی و چارچوب نظری شما با دیگران متفاوت باشد حتماً تعارض ایجاد می شود.

نیما ولی بیگ ادامه داد: شما باید ببینید بازسازی از دیدگاه چه کسی مطرح می شود، یک موقع شما می گویید که دیدگاه شخصی مانند «ویوله لودو» را دارید که ایشون بازسازی و تعمیرات زیادی را انجام داد، اما گاهی شما می گویید که دیدگاه شخصی مانند «جان راسکین» را دارید که راسکین می گفت بنای تاریخی را بگذارید به حال خودش بماند و حتی گرد و خاک بنای تاریخی را هم نباید دست بزنیم. خوب اگر ما باید مطابق با مبانی نظری راسکین صحبت کنیم باید شکل دیگری به موضوع نگاه کنیم و اگر درباره لودو صحبت می کنیم باید به بازسازی به صورت دیگری نگاه کنیم و اگر بخواهیم به صورت مبانی التقاطی و ترکیبی از این دو نگاه کنیم بازهم به صورت دیگری باید به موضوع بازسازی نگاه کنیم.

وی تصریح کرد: در شهری مانند اصفهان که همه ادعای نظریه پردازی در گستره مرمت دارند اگر کسی بخواهد بیاید و بنیان بازسازی و بنیان مرمت بگذارد حتماً با علامت سوال های زیادی مواجه می شود. من معتقدم به این که باید در این زمینه جلساتی شکل بگیرد و نظریه پردازان بیایند و بگویند که مثلاً من بر مبنای فلان نظریه می خواهم این بنا را بازسازی کنم.

وی با اشاره به اینکه بازسازی کردن حالت های مختلفی دارد، افزود: آیا باید بازسازی را در شکل اولیه خودش انجام دهیم؟ آیا مقیاس باید دقیقاً همان مقیاس اولیه باشد یا اینکه می تواند یک مقیاس کوچک و حتی یک ماکت یا فرم شیشه ای یا نمای شیشه ای انجام شود یا آن بخش از بنا که با مصالح قدیم است حفظ شود و بقیه را با مصالح جدیدتر بازسازی کنیم؟ درواقع همه اینها به این موضوع برمی گردد که مبانی نظری شما درباره بازسازی چه باشد.

بازسازی جهان نما ارزش ها را زیرسوال می بَرَد/ آفرینش در مرمت قابل قبول نیست

نیما ولی بیگ ضمن تصریح این که خیلی ها بازسازی را امری ضروری می دانند ولی عده ای نیز می گویند بازسازی عملی ناپسند است و ما باید با دید مرمت نگاه کنیم یعنی آن چیری که هست را حفظ کنیم، تأکید نمود: البته یک دیدگاه بینابینی هم هست که من بیشتر این دیدگاه را می پسندم و این دیدگاه این است که کلیت شکلی و ساختاری بنا را در مقیاس خودش یا مقیاس دیگری برای اینکه آیندگان بتوانند بازخورد بیشتری پیداکنند بازسازی کنیم.

او که دانش آموخته دکترای مرمت ابنیه و بافت های تاریخی از دانشگاه هنراصفهان است، به بازسازی میدان عتیق اصفهان اشاره نمود و گفت: عده ای آمدند و طرحی زند و گفتند این طرح، طرح میدان عتیق اصفهان است! آیا اینها زمان سلجوقی زنده بودند! چه شکلی این طرح را درآوردند! از قدیمی ترین عکس اصفهان درآوردند. اما آیا از زمان سلجوقیان تا حدود 140 سال قبل که ما عکس داریم هیچ نوع تغییری انجام نشده!؟ ازطرفی در هیچ جای متون تاریخی ذکر نشده که کاربری آن، میدان بوده بلکه ذکر شده که کاربری اش میدانگاهی بوده و حالا شما اگر بخواهید کاخ جهان نما یا بناهای دیگر را بازسازی کنید چقدر جزییات از آن دارید؟! ما سه تا عکس از کاخ جهان نما داریم ولاغیر، هیچ توضیحات کتبی نداریم. آیا با اینها فقط می خواهید یک پوسته بسازید؟ آیا دلیل دارد که این پوسته دقیقاً هم مقیاس با آن چیزی که بوده است انجام شود؟ از طرفی حالا ما بیاییم این لکه را در وسط شهر بگذاریم، خوب یک زمانی که چهارباغ احداث شده این بنا هم ایجاد شده اما آیا حالا ما بیاییم تعادل خیابان چهارباغ را به هم بزنیم؟

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان ادامه داد: یکی از چیزهایی که همیشه مورد نظر است این است که شما باید برای همه دوره های تاریخی ارزش بگذارید، خب چه کسی به اینها اجازه داده که میدان کهنه یا سبزه میدان اصفهان که همه در این میدان خاطره دارند و کسی در اصفهان نیست که در این میدان نرفته باشد و یکی از اولین میدان هایی است که در اصفهان شکل گرفته و یکی از تحول های مدرن شدن شهر اصفهان است را خراب کنند و یک میدانی براساس خیالات که ما اصلاً نمی دانیم در زمان سلجوقی بوده را اینجا بازسازی کنند؟! آن کسی که می خواهد بگوید من می خواهم ساختمان جهان نما را بازسازی کنم بر چه اساسی می خواهد بسازد؟! بر اساس سه تا عکسی که مانده! بر اساس چهارتا نوشتاری که مانده! در این صورت ارزش ها یک مقدار زیر سوال خواهد رفت وتا حد زیادی به سمت آفرینش پیش می رود و آفرینش چیزی است که ما هیچ وقت در مرمت نمی پذیریم. این نظر شخصی من است و بستگی دارد که مبانی نظری شما با من یکی باشد یا نباشد.

در پایان...

۲۳ فروردین ماه 1374 جماعتی که قبل از دو نیمه شب 23 فروردین ماه سال 1374 از خیابان سپه و استانداری عبور کرده بودند نمی‌دانستند این آخرین باری است که چشمشان به حمام خسروآقا می‌افتد. ساعت 5 صبح جای حمام خسروآقا را در امتداد خیابان استانداری سطح صافی فرا گرفته بود که بزودی آماده تردد وسایل نقلیه موتوری می‌شد. با تخریب سه ساعته حمام، یادگار عصر صفوی در شهر اصفهان و دفن قسمت بیشتر آن در زیرِ زمین درواقع تنها مانع امتداد خیابان استانداری و اتصال آن به خیابان حکیم از بین رفت و حالا بعد از گذشت 21 سال از تخریب حمام خسروآقا که در تاریخ یکم مردادماه 1353 به شماره 976 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده بود طرح بازسازی این حمام تاریخی در شورای فنی سازمان میراث فرهنگی کشور به تأیید و تصویب رسیده است. اسناد و جزئیات این حمام تاریخی به صورت کامل موجود است و بازسازی علمی این بنا براساس تمامی مستندات، پاسخ به جفایی که 21 سال قبل به این بنا وارد آمد و کلنگ به دستان و آنان که کمر به تخریب تاریخ ما بسته اند درمی یابند که دیگر اجازه تیشه زدن بر ریشه آثار تاریخی را نخواهند یافت و نشانه های گذشته از حافظه تاریخی زدوده نمی شود...

اما بازسازی کاخ جهان نما در ابتدا ورودی تفرجگاه چهارباغ اصفهان حکایتی دیگر است. کاخ جهان‌نما که به فاصله‌ یک دوره‌ تاریخی از صفویه تا قاجار ساخته و مورد استفاده بود، توسط «ظل السلطان» شاهزاده ویرانگر بناهای تاریخی اصفهان تخریب شد. حالا ‌بعد از حدود 250 سال پایه‌های این کاخ کشف شده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. اما حکایت تصویب طرح بازسازی این کاخ در شورای فنی سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان و حتی تصویب در شورای فنی میراث فرهنگی کشور حکایتی است که نه تنها خوشایند نیست بلکه گویی خبر تصویب طرح بازسازی این کاخ بر سر متخصصان و پژوهشگران و اندیشمندان میراث فرهنگی آوار شده است... طرحی تلخ که تصویب آن تعجب بسیاری را برانگیخته است. پرواضح است که به جز چندعکس و چند سطر نوشتار کوتاه درباره کاخ جهان نما، هیچ سند دیگری که بتوان بازسازی را با استناد کامل به آنها انجام داد وجود ندارد و درواقع این بازسازی براساس حدس و گمان و به عبارت بهتر آفرینشی است که کاخ جهان نمایی را بر مبنای هیچ ها بنا می کند.

به هر روی، همان طور که تخریب حمام خسروآقا رفتاری بود غیر ارزشی و غلط، بازسازی این حمام تاریخی براساس مستندات، برخوردی است عالمانه و منطقی در مقابله با افکار و رفتارهای تخریب گرایانه و ضدارزشی دربرابر میراث تاریخی که می تواند الگویی در سطح کشور باشد. از سوی دیگر بازسازی کاخ جهان نما حتی اگر با هدف مقابله و مبارزه با تخریب بناها صورت گیرد اما با تمام قوانین و منشورها و آیین نامه های بین المللی که به منظور حفاظت از آثار تاریخی وضع شده اند مغایر و حتی ضد اخلاق مرمت است. در پایان باید گفت که بازسازی حمام خسروآقا آری، بازسازی کاخ جهان نما خیر.