مادی هایی که شبانه پر می‌شوند

نقش زاينده رود و شبکه مادي هاي منشعب از گذشته های دور در امور کشاورزي و آبرساني، جمع آوري آب هاي سطحي و آباداني شهرها از اهميت خاصي برخوردار بوده است. متاسفانه با توسعه شهري و افزايش ساخت و سازها و از بين رفتن باغات و مزارع اطراف رودخانه و هم‌چنین خشکی زاینده رود، بخشي از هويت اصفهان به نام «مادي» به دست فراموشي سپرده شد و حتی بازمانده های آن در حال نابودی است.
به گزارش ایسنا، برخی از پژوهشگران میراث فرهنگی اعلام کرده اند که طومار شیخ بهایی، شناسنامه مادی های اصفهان محسوب می شود و این طومار تنها اثر و مدرک از وضعیت مادی ها و نحوه تقسیم آب زاینده‌رود است. باید توجه داشت که اسامی نهرها در این طومار دیده می شود که برخی از آنها همانند نهر آحاد، صالح آباد، باغ وحش، قرق حسن آباد، بابکی، قرق آقا سیدجعفر ناژوان (ماربین)، سلیمی، مادی آباد، شاه کبیر، کبوترآباد، کراج و شهرستان برای مشروب ساختن قریه ها و روستاهای اطراف شهر مورد استفاده بوده است.
اما امروز به دلیل خشکسالی و مدیریتی که بر حوضه زاینده رود حکمران است، بسیاری از این مادی ها و نهرهای قدیمی و تاریخی، خشک و محل تخلیه نخاله های ساختمانی و بعضا زباله شده است. این یکی از موضوعات مورد گلایه برخی از مردم روستاهای اطراف فلاورجان اصفهان است.
یکی از اهالی محلی روستای هویه شهرستان فلاورجان به خبرنگار ایسنا گفت: نام این مادی ها و نهرهای قدیمی در طومار شیخ بهایی ذکر شده و حتی تعداد سهم هر مادی مشخص است، بنابراین دلیلی ندارد امروز که زاینده رود خشک شده و آبی وجود ندارد، کاربری این مادی ها را تغییر دهیم.
وی افزود: یکی دیگر از کاربردهای این مادی ها جلوگیری وقوع سیل در زمان بارش های شدید بود و اگر دوباره شرایط آبی اصفهان همانند گذشته شود و بارش ها نرمال باشد، در صورت وقوع سیل، ما این مادی ها را بسته ایم که موجب خسارت به اهالی منطقه و روستاهای اطراف می شود.
یکی دیگر از اهالی منطقه نیز گفت: سه مادی قدیمی منطقه فلاورجان هرستان، درچه و جزین است و در کتب مختلف به آن اشاره شده که "از پل مارنان تا پل فلاورجان مادی نواحداث وجود ندارد و آنچه در طومار شیخ بهایی قید شده همانست".
وی ادامه داد: نهرها و مادی هایی که از رودخانه زاینده رود منشعب شده بود، روستای مختلفی را سیراب می کرد. مثلا زمانی چهار روستا از مادی هرستان که در طومار شیخ بهایی به آن اشاره شده، سیراب می شدند.
باید توجه داشت که در بخشی از طومار شیخ بهایی درباره مادی جزین واقع در هویه آمده است "مادی جزین که در کشیک ماربین تخمین پانصد ذرع در زیر مادی هرستان واقع است سهم و نیم مقررا". هم‌چنین "مادی فلاورجان محاذی املاک خیرآباد کوهچه در زیر مادی نظام آباد مشهور به شاه واقع است که از 75 سهم آن 14.75 سهم مربوط به قریه هویه است".
با این وجود به گفته اهالی محلی فلاورجان، مادی های این منطقه به عنوان یکی از میراث قدیمی، خواسته و ناخواسته مسدود شده است و بارها برای این موضوعات پیگیری کرده اند، اما پاسخ درستی مبنی بر احیای این نهرها دریافت نکرده اند.
مادی‌ها را مخفیانه از بین می برند
اما بخشدار فلاورجان در واکنش به علت واقعی پر شدن برخی از مادی‌های منطقه هویه فلاورجان به خبرنگار ایسنا، گفت: نزدیک به یک سال پیش لیست کاملی از متصرفین مادی ها تهیه و به دادگستری ارجاع شد و در شورای حفاظت در دستور کار قرار گرفت و برای این موضوع مصوبه ای تعیین شد و از آب منطقه ای نیز دعوت به عمل آمد.
جعفر موسوی با بیان اینکه شرکت آب منطقه ای مادی‌ها و انهار را به دو دسته سنتی و طبیعی تقسیم می کند، اظهار کرد: مادی های سنتی آنهایی هستند که توسط مردم احداث شده و در مورد آن نظری نمی دهیم، اما مادی های طبیعی را ‌آب منطقه ای برای آبرسانی به مزارع پایین و شهرستان‌ها و روستاهای اطراف خریداری کرده است.
وی ادامه داد: در این راستا مقرر شده مصوبه‌ای در شورای حفاظت بیت المال در دادگستری به ریاست دکتر حفیظی و اعضا تعریف شود که این اموال در اختیار بخشداری ها قرار گیرد و بخشداری ها مورد به مورد جهت احداث مسیر و فضای سبز که استفاده عموم داشته باشند تفیض اختیار و موارد را به دهیاری‌ها اعلام کند.
بخشدار فلاورجان گفت: در این خصوص اقداماتی انجام شده و حتی با برخی برخورد کرده ایم، اما دست زیاد است و به صورت شبانه و مخفیانه گاهی از بین بردن این مادی ها صورت می گیرد، از سوی دیگر در این زمینه هزینه‌هایی داشته ایم، اما به دلیل به نبود بودجه کافی، احیا این مادی ها از دست ما خارج شده است.
وی تصریح کرد: در مواردی که مادی و انهار در دست روستاها بوده دهیاری ها با به دست آوردن بودجه از راه های مختلف، آنها را احیا کرده و در حریم روستاها نیز درصدی جهت دفع آب های سطحی اقداماتی صورت گرفته است.
موسوی با تاکید بر اینکه قسمت‌هایی از مادی ها را احیا کردیم، اما سطوح زیاد است، تصریح کرد: درقسمت‌هایی از روستای هویه برای دفع آب‌های سطحی احیا داشته ایم، هم‌چنین لیست متصرفین به دادگستری ارسال شده تا حکم صادر شود و آب منطقه ای نیز همکاری کند. قسمتی از مادی های جزین و دره مرگی و سودون در طرح جاده قرار دارند، اما بخش هایی که توسط کشاورزان تصرف و تبدیل به اراضی شده، احیا خواهد شد.
مادی‌های متروکه در اختیار بخشداری ها قرار می‌گیرند
نماینده مردم فلاورجان در مجلس شورای اسلامی نیز در خصوص مادی‌های این منطقه به خبرنگار ایسنا گفت: مطابق قانون نهرهای متروکه در اختیار شهر و بخش قرار می‌گیرد و این شهرداری ها و بخشداری ها هستند که باید تصمیم گیری کنند.
سیدناصر موسوی لارگانی افزود: طبق قانون مادی هایی که نیازمند حفاظت هستند، باید بتون کاری و سنگ کاری شوند و مادی هایی که در اختیار بخشداری ها قرار دارند و نیازی به آنها نیست می توانند در اختیار راهسازی یا جاده سازی قرار گیرد، اما در نهایت در این موضوع تصمیم گیر نهایی بخشدارها هستند.
وی خاطرنشان کرد: مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای نیز تفاهم نامه‌ای امضا کرده است و طبق قانون حفاظت از این انهار و مادی ها به بخشداری‌ها واگذار شده است.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای اصفهان نیز در این باره به خبرنگار ایسنا، گفت: با توجه به شرایط خشکسالی و محدودیت برداشت آب از طریق روش های سنتی و محدود شدن برداشت آب از این مادی ها، طبیعتا این مادی ها باید باز و بسته شود، مثلا در یک دوره آبیاری 15 روزه، باید هفت و نیم روز باز و هفت و نیم روز بسته باشند.
حسن ساسانی تاکید کرد: این کار قطعا باید توسط عوامل ما و طبق برنامه ابلاغ شده، انجام شود. بنابراین وقتی کسی نخاله و زباله ای در این مادی ها می ریزد اختلال قابل توجهی در این زمینه ایجاد می کند. هرچند اهالی و مردمی که در نزدیکی این نهرها زندگی می کنند آنقدر برداشت های مجاز و غیرمجاز دارند که اجازه نمی دهند در این مادی ها نخاله ای ریخته شود، اما به هر حال این اقدام بسیار غیرمنصفانه است.
وی تاکید کرد: شرکت آب منطقه ای برای محافظت از این انهار و ایجاد انضباط در برداشت آب، به سد و دهانه سازی آنها می پردازد و در این راستا برای انهار یک دریچه بتنی ایجاد خواهد کرد تا قادر به ساماندهی آنها باشد.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای اصفهان با بیان اینکه حداقل 59 نهر در این برنامه ساماندهی می شوند، گفت: این انهار غالبا در محدوده فلاورجان است و برای ساماندهی آنها به اعتباری بالغ بر 10 میلیارد تومان نیازمند است، هم‌چنین این روند نیازمند آماده سازی اجتماعی است، چرا که معمولا با مقاومت های اجتماعی قابل توجهی از سوی کشاورزان در این زمینه مواجه هستیم و باید از طریق تعامل با شورا و صنف کشاورزان به حل آنها بپردازیم.
به گزارش ایسنا، به طور قطع زنده کردن بافت تاریخی مادی ها، به عنوان بخشی از هویت استان اصفهان در راستای ارتقا صنعت گردشگری و زنده کردن شریان دوباره آنها به امید جاری شدن آب در زاینده رود بسیار ضروری به نظر می رسد.
​ برای دیدن گزارش تصویری این مطلب کلیک کنید ​​​