روایت شیرین گز کرمانی

شیما خزدوز/اصفهان امروز: «سال 1281 زمانی تولیدی گز کرمانی به‌وسیله پدربزرگم حاج میرزا عبدالحسین کرمانی در اصفهان راه‌اندازی شد که اوضاع اقتصادی و قدرت خرید مردم در حد مطلوبی نبود، اما پدربزرگ به‌واسطه اعتباری که از پدرش که تاجر پنبه بود و به خاطر خوش‌نامی و انصافی که در ارتباط با تجار شهرهای دیگر کسب کرده بود و البته رفت‌وآمدی که با باغداران پسته کرمان داشت، توانست اقدام به تولید این شیرینی اصفهانی کند. حدود نیم‌قرن بعد یعنی بعد از جنگ جهانی دوم که متفقین از ایران به کشورهای خود بازگشتند، از ایران سوغات‌هایی را برای خانواده‌های خود تهیه کردند که از آن جمله گز اصفهان بود. گز کرمانی باوجود قحطی و کمیابی مواد غذایی در این دوره، کیفیت محصول خود را حفظ کرد و این‌گونه در جریان جنگ دوم جهانی به جهان معرفی شد.»
حاج جواد کرمانی متولد 1322 نوه میرزا عبدالحسین کرمانی که گز کرمانی را تأسیس کرد و به تعبیری ساخت گز در اصفهان را پایه گذاشت. پدربزرگش بیش از یک قرن به همراه پدر، عموها و عموزاده‌ها دست به تولید و حفظ این سوغات اصیل اصفهانی زدند و محبوب‏ترین برند گز اصفهان را پایه گذاشتند.
وی درباره تاریخچه تولید گز در اصفهان می‌گوید: «در اصفهان مردم قبل از تولید گز از شیرینی‌های مشابهی به اسم حلوا چووه‏ی و مشاش استفاده می‌کردند. البته گفته‌شده که تولید نخستین گز به دوره صفویه برمی‌گردد که البته شیرینی گران‌قیمتی بوده و جز دربار و اعیان تولیدش برای عرضه به بازار ادامه نیافت.»
گز کرمانی به‌عنوان نخستین گز تولیدی اصفهان اما قدمتی حدود یک قرن دارد. حاج جواد می‏گوید: «پدربزرگم از طریق ارتباطی که با باغداران پسته کرمان داشت به فکر تهیه و تولید این شیرینی خاص اصفهانی افتاد. نخستین مغازه گز کرمانی که پدربزرگم راه‌اندازی کرد، در سرای محمودیه در بازار بزرگ بود، مدتی هم در سرای حاج کریم و چند سالی در سه‌راهی باغ قلندرها فعالیت داشت. حاج عبدالحسین کرمانی، سال 1300 گز کرمانی را به ثبت می‌رساند و آخرین فروشگاه کرمانی در 5 دهه اخیر واقع در خیابان عبدالرزاق به کار خود ادامه می‌دهد.»
او در رابطه با خاطرات تهیه و تولید گز به شیوه سنتی در اصفهان می‌گوید: «قدیم مواد اولیه تهیه گز در پاتیل‌های بزرگ و به شکل دستی و سنتی و گاهی به‌وسیله کنده زانو مخلوط می‌شد.»
«مغز کردن پسته و بادام و پیچیدن و بسته‌بندی گز به‌عنوان یک حرفه خانگی و به‌وسیله زنان محله‌های اطراف بازار بزرگ انجام می‌شد. جعبه‌های گز چوبی بود و داخل آن را کاغذ مومی می‏زدند و گزها را به‌وسیله میخ در جعبه قرار می‌دادند و اسم و آدرس گز را به‌وسیله سریشم روی جعبه حک می‌کردند.»
حاج جواد که از کودکی در تولیدی گز پدربزرگش فعالیت می‌کرده از خاطرات کودکی و دکان تولید گز می‌گوید: «یادم می‌آید بچه که بودیم و ایام عید نوروز بالباس‌های نو دم کارگاه گز حاضر بودیم و معمولا لباس‌هایمان آردی می‌شد و از این بابت خیلی ناراحت می‌شدیم. پدربزرگ به ما می‌گفت این لباس‌ها را از همین آردها دارید، پس ناراحت نباشید و شکایت
هم نکنید.»
گز کرمانی که بیش از 100 سال است در اصفهان باکیفیتی مطلوب فعالیتش را ادامه داده و حتی از دهه‌های 20 و 30 گز کرمانی را به کشورهایی چون عراق، عربستان، لبنان و فرانسه هم صادر کرده، دز این سال‌ها تولید خود را به شکل کارخانه‌ای با 200 کارگر و پرسنل در منطقه صنعتی جی ادامه می‏دهد اما نکته جالب این‌که این واحد تولیدی بزرگ تنها یک شعبه فروش دارد.
جواد کرمانی در ارتباط با این موضوع می‌گوید: «گز کرمانی همیشه یک شعبه فروش داشته و دارد. بخشی از فروش به‌وسیله این شعبه در خیابان عبدالرزاق انجام می‌شود و بخش دیگر از طریق تمامی شیرینی فروشی‌های اصفهان عرضه می‌گردد. آن‌هم به این دلیل است که ما طبق رویه قدیم که بخشی از مراحل آماده‌سازی گز به شکل خانگی انجام می‌شد تا امروز قصدمان این بوده که دیگران هم منفعتی کسب کنند و بخشی از سود ما به‌واسطه ها و فروشندگان غیرمستقیم هم برسد.»
کرمانی در ارتباط با دورانی که بازار بزرگ اصفهان از رونق کسب‌وکار و تجارت داخلی و خارجی مطلوبی برخوردار بوده، می‌گوید: «تجارت در بازار اصفهان طی دهه 30 و 40 در
اوج بود. تجار و بازاریان قدیم صحت در عمل و درستکاری و انصاف را رمز کار خود می‌دانستند. پدرم تعریف می‌کرد زمان جنگ جهانی دوم مدتی شکر کمیاب شد، هراتی که از تاجران بنام چای و شکر اصفهان بود، شکرهایی که داشت را دورتادور سرای حاج کریم و در انظار عمومی قرار داد و با قیمت قبلی به مردم عرضه می‌کرد.»
«حتی یاد دارم از دهه 40 ما برای خرید کاغذ و مقوای جعبه‌های گز با تاجری به نام محمد جلوه در تهران کار می‌کردیم. یک‌بار قیمت کاغذ از 5 تومان به 7 تومان رسید اما او با همان قیمت قبلی با ما معامله کرد.»
نقل این روایت‏های شیرین و تجارب سالیان از منش بازاریان برجسته البته چراغ راهی است برای فعالین اقتصادی امروز. در این زمانه‏ای که معمولا کسب‌وکارها و شرکت‌های خانوادگی به‌سختی به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود. آنچه پیداست اما تداوم 115 ساله گز کرمانی نشان می‌دهد که چگونه اصالت می‌تواند به کیفیت بیانجامد و کیفیت به محبوبیت.