نبود ارکسترهای موسیقی در اصفهان

اصفهان امروز- فريد اسماعيلي: اركستر سمفونيك يا فيلارمونيك به اركستري گفته می‌شود كه تعداد اعضايش بالاي 60 نفر است، اركستر مجلسي هم كمتر از 50 نفر نوازنده دارد، اما در هر دو نوع اركستر، سازها يكي است. در اركستر مجلسي، 8 تا 12 و در اركستر سمفونيك تا 18 نوازنده ويولن حضور دارند و در هر دو نوع اركستر، هم سازهاي اصلي و دائمي و هم سازهاي تک‌نواز و مهمان داریم.

سازهاي زهي اصلي اركستر سمفونيك و مجلسي، انواع ویولن‌های آلتو، ویولن‌سل و كنترباس هستند و سازهاي بادي- چوبي اصلي آن‌هم سازهايی مثل كلارينت. سازهاي بادي- برنجي مثل ترومپت، سازهاي کوبه‌ای و سازهاي مثلث هم دیگر سازهای این ارکسترها هستند. در این اركسترها، سازهاي مهمان مثل پيانو، گيتار يا سازهاي ايراني هم استفاده می‌شوند.

اركسترهاي ايران ‌هم از قديم، بر اساس سازهاي غربي بوده و سازهاي ايراني هم در كنار آن‌ها نواخته می‌شد. اركستر انجمن ملي موسيقي به رهبري استاد روح‌الله خالقي و اركستر گل‌ها هم از اولين اركسترهاي ايران است. در اركسترهاي ايراني بيشتر از سازهايی مثل تار و تنبك، کم‌وبیش از سنتور و به ميزان بسيار كمي از سازهاي ديگری چون كمانچه استفاده می‌شود. بااین‌همه ارکسترهای كمي در سطح اركستر مجلسي سازهاي ايراني با محوریت سازهای موسیقی سنتی ایران داریم و براي مثال استاد حسين دهلوي هم قبلاً اركستر سازهاي مضرابي داشت.

موضوع این است که برای حفظ ارکسترها دولت بايد از آنها حمايت کند، چراکه موسيقي اركسترال در همه جاي دنيا نسبت به موسيقي پاپ مخاطب كمتري دارد و ازنظر مالي نمی‌تواند خود را تأمین كند، درنتیجه براي پايداري اركسترهاي موسيقي، حمايت از گروه‌ها و تعيين حقوق براي نوازندگان راه‌حل مناسبی است.

رهبري اركستر هم در سطح جهان دوره‌های تخصصي دارد، اما در ايران، چنین نیست و دانشگاه‌های كشور فقط رشته‌های موسيقي، نوازندگي و آهنگسازي تدريس می‌کنند، درنتیجه رهبري اركستر در ايران به‌صورت تجربي و ابتدايي آموزش داده می‌شود و روال علمي و پيشرفته ندارد. اين در حالي است كه رهبري اركستر، یک‌رشته وسيع و گسترده است و رهبر، هدایت‌کننده اركستر ازنظر ريتم و هماهنگي بين سازها است، بايد همه‌چیز را كنترل كند و بر حس نوازندگان اثر بگذارد.

نوازنده اركستر هم بايد آموزش نوازندگي در اركستر را ديده باشد، اما در ايران نوازندگان براي نواختن در اركستر آموزش نمی‌بینند، درحالی‌که شیوه تک‌نوازي ساز با نواختن اركستري آن متفاوت است.

با همه این شرایط، رهبران ارکستر ایرانی قدرتمندی داریم. استاد علي رهبري ایرانی‌الاصل، يكي از بهترين رهبران اركستر دنيا است و شهداد روحاني، فرهاد فخرالديني، منوچهر صهبايي و لوريس چكناواريان از ساير رهبران اركستر برجسته ايران هستند.

چند سال پيش هم در اصفهان، اركستر سپاهان، مقطعي فعاليت كرد و فعاليت ساير اركسترهای اصفهان‌ هم مقطعي و موردي است و هيچ تضميني براي باقي ماندن آن‌ها وجود ندارد.

برای حل مشکلات موسیقی ایران باید پیش از هر چیز، به‌جای آموزش موسيقي به‌صورت كلي، رشته‌های موسيقي با گرایش‌های تخصصي و جداگانه گوناگون ايجاد کرد، رشته‌هایی مثل نوازندگي، رهبري اركستر، آهنگسازي و موسیقی‌شناسی. نبود این شرایط باعث شده جوانان علاقه‌مند از طريق اينترنت و گوش دادن به موسيقي، به‌صورت خودجوش، موسيقي را یاد بگیرند.