«خانه ایرانی» که حذف شد «متشتت» شدیم!

اصفهان زیبا: کدام بخش خانه را باید با «ترمه» تزئین کنیم و کجا باید «قلمکار» پهن باشد؟ بهترین کاربردی که می‌شود برای «گلیم» در خانه تعریف کرد، چیست؟ کدام ظروفمان باید «مسینه» باشند، کدام‌ها «شیشه دست‌ساز» و کجا باید ظرف «دست‌ساز چوبی» داشته باشیم؟ برای دیوارهای خانه‌مان از چه صنایع دستی می‌توانیم استفاده کنیم؟! مبلمانمان حتما باید ایتالیایی باشد یا می‌توانیم خانه‌ای داشته باشیم که هر که از در وارد می‌شود، حس کند اینجا «اصفهان» است؛ این خانه «ایرانی» است؟! به عبارت روشن‌تر، چه کنیم که «آرامش» و «شادی» اولین حس‌هایی باشند که هم خودمان و هم مهمانان خانه‌هایمان به وضوح دریافت می‌کنند؟ بیست و هشتمین نمایشگاه ملی صنایع دستی امسال از طرحی به نام «خانه ایرانی» رونمایی کرد که هدفش ارائه مدل‌هایی برای استفاده بهینه از صنایع دستی در خانه‌های ایرانی بود.

خانه‌ای است با دیوارها و سقف و کف سفید و چهار فضای مختلف پذیرایی، نشیمن، آشپزخانه و اتاق خواب. بر دیوارهایش آثاری از پرویز تناولی، محمد احصایی و پرویز کلانتری نصب کرده‌اند. کف هر بخش گلیم و فرش است و آباژور و لوسترهایش از جنس مس ساخته شده‌اند. بافته‌های سنتی ایرانی را در جای جای اتاق پذیرایی و اتاق خواب می‌بینید و ظرف‌های داخل دکورش هر کدام دست‌ساز با نقش و نگارهای زیبا هستند؛ این یکی از مدل‌های «خانه ایرانی» است که در ششمین روز برپایی نمایشگاه ملی صنایع دستی از آن با حضور معاون صنایع دستی کشور، معماران و طراحان داخلی کشور، رونمایی شد.در حاشیه این نشست، معاون صنایع دستی کشور تصریح کرد: «ما باید به دنبال این باشیم که برای فرزندانمان احساس تعلق به فرهنگمان را ایجاد کنیم. مارسل پروست بحث جالبی در این زمینه مطرح کرده است. خیلی‌ها معتقدند که او اصلا باید اسم کتابش را «در جست و جوی مکان از دست رفته» می‌گذاشت!»بهمن نامورمطلق ادامه داد: «در جایی از این کتاب قهرمان داستان از خواب بیدار می‌شود؛ در حالی که نمی‌داند کجاست و بعد نمی‌فهمد چه کسی است! یعنی کجا بودن و که بودن به هم مرتبط هستند. هنوز هم زمانی که ما می‌خواهیم بدانیم شخص مقابل چه‌کسی است، می‌گوییم از کجا آمده‌ای؟ پس این کجا بودن، فضا و مکان، در شکل‌گیری هویت و شخصیت ما بسیار مهم است.»

فضاهای آرامش‌بخش، هویت‌ساز هستند
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران با اظهار تاسف از عدم توجه به ارتباط فضا با هویت در زندگی امروز ایرانیان، تصریح کرد: «متاسفانه محصول این بی‌توجهی، این انسان‌های متشتت هستند. برخی فضاهایی می‌سازند که انسان در آن احساس آرامش می‌کند و بالعکس، برخی مکان‌هایی می‌سازند که انسان احساس درگیری پیدا می‌کند. وقتی در فضا چالش باشد به انسان منتقل می‌شود.» نامورمطلق افزود: «ما به‌دنبال این هستیم که بتوانیم فضاهای آرامش‌بخش ارائه دهیم تا هویتمان حفظ شود؛ این هدف اصلی ماست. هدف دیگر ما این است با فضاهایی که می‌سازیم به توسعه صنایع‌دستی کمک کنیم. به‌این دلیل که معتقدیم صنایع‌دستی هویت منقول ماست؛ البته خیلی از جاها غیرمنقول هم می‌شود؛ چون معماری هم فضای هویتی ماست که با صنایع دستی مزین می‌شود.»او با تاکید بر اینکه رونمایی از خانه ایرانی که در نمایشگاه امسال صورت گرفت فقط یک قدم بود در راه ارائه راهکارهای مختلف برای داشتن فضاهای خوب هویتی، تصریح کرد : «مشکل اصلی ما این بود که مردم محصولات را به‌صورت جداجدا می‌خریدند و نمی‌دانستند این‌ها را چگونه استفاده کنند. در نمایشگاه‌های آتی دیگر نباید غرفه‌هایی با چیدمان‌های فعلی را داشته باشیم. ما می‌خواهیم مدل‌های مصرفی مناسب را در یک چینش کمپوزیسیونی معرفی کنیم تا مردم بدانند از صنایع دستی چگونه استفاده کنند.»نامورمطلق از توسعه مدل‌های خانه ایرانی خبر داد و گفت: «این غرفه برای شروع خیلی خوب است؛ اما کم است. قرار است 20 تا 30 مدل با برندهای مختلف معرفی کنیم و مردم بدانند هر کدام از مدل‌ها به وسیله چه کسی طراحی شده و چه کمپوزیسیون و قابلیت‌هایی دارد.»به گفته او، در سال‌های اخیر با رشد جریان خرید صنایع دستی و تبلیغاتی که در این زمینه صورت گرفته، برخی از هتل‌ها خواهان استفاده از این این اقلام بوده‌اند اما سوال متداول همه این بوده که چه طور باید از صنایع دستی در چیدمانشان استفاده کنند. همین نیاز هم باعث شده که پروژه طراحی 10 تا 20 مدل برنددار خانه ایرانی کلید بخورد. بهمن نامور مطلق همچنین تاکید کرد: «در آینده چندین مدل مختلف و متنوع تعریف خواهیم کرد و به افراد خارج از کشور، هتل‌ها و سفارت‌خانه‌ها بدهیم و براساس این‌ها هویت فضایی‌مان را احیا کنیم. خلاقیت متعلق به جوان‌هاست. جوان جسارت و گستاخی دارد و دوستان با تجربه هم می‌توانند به جوان‌ها در این زمینه کمک کنند.»

استفاده ضابطه‌مند از صنایع دستی در هتل‌ها
مدل خانه ایرانی به تعبیر نامورمطلق در پاسخ به نیاز هتلداران و زوج‌های جوان طراحی شده تا به جایی برسیم که هر گردشگر خارجی با نگاه به در و دیوار و فرش و تزئینات هتلی که در آن اقامت دارد، متوجه شود که اینجا ایران است؛ درست مثل اتفاقی که در هتل عباسی اصفهان افتاد یا خوش سلیقگی یکی از هتل‌های مشهد که با انتخاب مدل‌های ایرانی برای اتاق‌های وی‌آی‌پل‌اش باعث شد در فصول کم‌مسافر هم این اتاق‌ها رزرو باشند. معاون صنایع دستی کشور در گفت و گویی که چندی پیش با مهر داشت هم اعلام کرده بود: «ما بر آن هستیم تا در معاونت صنایع دستی، یک تشکل مرجع درست کنیم تا از هتل‌های آماده، بازدید کنند و برای این هتل‌ها نشانی در نظر بگیرند که این نشان می‌تواند به یک برند مهم تبدیل شود. همان طور که مثلا در خارج از کشور به رستوران‌ها نشان می‌دهند و این نشان در اختیار هتل‌هایی قرار می‌گیرد که در چیدمان خود از صنایع‌دستی استفاده می‌کنند. البته طرح این نشان توسط اداره کل ترویج، آماده شده و باید در شورای معاونت هم تصویب شود. در حال حاضر هم خانه‌های تاریخی دارند مرمت می‌شوند و کوشش شده تا هویت خود را حفظ کنند. کارهایی که در اصفهان، کاشان و یزد شده، کارهای خوبی است. در هر حال ما لیستی آماده کرده‌ایم تا اطلاعات موردنظر را در اختیار هتلداران بگذاریم؛ اگر نه خودشان هم می‌توانند بگردند و پیدا کنند.»در پی این صحبت‌ها، روز گذشته رئیس جامعه هتلداران ایران هم خواستار ضابطه‌مند شدن استفاده از صنایع‌دستی در هتل‌ها شد و به مهر گفت: «باید برای استفاده از صنایع‌دستی در هتل‌ها با همکاری سازمان میراث فرهنگی، ضابطه‌ای نوشته شود که با استانداردهای هتلداری همخوانی داشته باشد. برخی از هتلداران سعی می‌کنند که از تابلوهایی با تصاویری از جاذبه‌های گردشگری و یا تابلوهای سنتی روی در و دیوار هتل و اتاق استفاده کنند، برخی از آنها از فرش و گلیم در راهروها و یا اتاق بهره می‌برند و یا فرش دستباف در لابی پهن می‌کنند؛ اما استفاده از این نوع تجهیزات مستلزم آن است که ضوابط آن را مشخص کرده و به هتل‌ها ابلاغ کنیم تا از روش‌های سلیقه‌ای جلوگیری شود.» جمشید حمزه‌زاده ادامه داد: «ساختمان هتل‌ها معمولا مدرن و یا کلاسیک هستند. از صنایع دستی بیشتر می‌توان در هتل‌های کلاسیک استفاده کرد. استفاده از این وسایل باید هماهنگ با سبک معماری هتل نیز باشد؛ بنابراین چنین اقدامی بیشتر در هتل‌های جدیدالتاسیس امکان‌پذیر است و یا هنگامی که هتلی بازسازی می‌شود.»