احیای آزمایش

نفیسه زمانی نژاد: تعطیلی تدریجی کارخانه‌های لوازم‌خانگی ایرانی موضوع مورد بحث این روزهاست. شنیدن ورشکستگی این برندها که روزگاری به دلیل ایرانی بودن و تولید داخل کشور با استقبال زیادی همراه بودند بسیار تامل بر انگیز است. این بار خبر تعطیلی کارخانه‌ها آزمایش که تا چند سال پیش حرف اول را در تولیدات لوازم خانگی کشور می‌زد و فروش قابل‌توجهی داشت توجه رسانه‌ها را به خود معطوف کرده است. تا جایی که ماجرای ورشکستگی این نشان معروف ایرانی منجر به واکنش مسئولان و در همان ماه‌های گذشته دستور پیگیری مشکلات این کارخانه صادر شد. اما اکنون پس از گذشت چندین ماه شاهد آن هستیم که هنوز تکلیف این برند نابودشده روشن نشده است.

یاری‌رسانی خارجی‌ها به آزمایش

شرکت کارخانه‌های صنعتی آزمایش در سال ۱۳۳۷ خورشیدی در تهران آغاز به کار کرد. نخستین محصول تولیدی این نشان ملی بخاری نفتی، آبگرمکن نفتی، تختخواب، میز و صندلی فلزی بود که نزدیک به 60 سال سابقه تولید دارد. همچنین از بهترین تولیداتش در طی این سال‌ها بخاری، کولر و یخچال بود و در این اواخر به تولید یخچال فریزر بدون استفاده از گازهای مخرب لایه ازن در ایران مشغول بود. اما اواخر سال گذشته بود که خبرهایی از تعطیلی این کارخانه قدیمی لوازم‌خانگی ایرانی به گوش رسید. کارخانه‌ای که نشان بین‌المللی داشت و نامش در اقصی نقاط کشور یادآور فناوری و پیشرفت ایرانیان در عرصه تولید لوازم‌خانگی به ‌ویژه محصولات گرمایشی بود. حال در این میان، افرادی قرار دارند که بر این باورند احیای این برندهای مرده منفعتی نخواهد داشت؛ چراکه با تسکین‌دهنده‌ها و راهکارهای مقطعی کاری از پیش نخواهد رفت. بنابراین تلاش برای نجات آن‌ها بیهوده است و برخی دیگر نیز می‌گویند احیای برندهای ایرانی لازم است اما نه به دست تولیدکنندگان داخلی، بلکه با یاری سرمایه‌گذاران خارجی امکان‌پذیر است. البته از گفته‌های برخی از مسئولان و رفت‌وآمدهای برخی از هیئت‌های تجاری به وزارت صنعت چنین برمی‌آید که سرمایه‌گذاران خارجی چون «جنرال الکتریک»، «ویرپول» آمریکا و «آریستون» ایتالیا برای احیای کارخانه‌های متوقف‌شده لوازم‌خانگی مانند ارج و آزمایش موردنظر واقع‌شده‌اند.

باز هم سوء مدیریت

با این همه باید پرسید که چه عواملی باعث نابودی این کارخانه با قدمت شده است؟ بسیاری از فعالان صنعت لوازم‌خانگی، تجهیزات و ماشین‌آلات قدیمی را علل ورشکستگی این کارخانه عنوان می‌کنند و برخی دیگر چون محمدرضا شهیدی، که یکی از اعضای سابق هیئت مدیره شرکت آزمایش بوده است مهم‌ترین دلیل تعطیلی این واحد تولیدی را عدم مدیریت صحیح این کارخانه پس از رفتن مدیریت اولیه می‌داند. وی می‌گوید: مشکلی که از جهت سهام‌داری این شرکت را درگیر خود کرد، نه خروج سرمایه و نه نبود تجهیزات و ماشین‌آلات بود، بلکه پس از خروج سهامدار اصلی این شرکت، دیگر آزمایش به روال قبلی خود نماند. شهیدی حمایت نکردن دولت‌ها از کارخانه‌های دولتی را از دیگر عوامل مهم افول آزمایش برمی‌شمرد و می‌افزاید: با سه برابر شدن نرخ دلار و افزایش ادامه‌دار دلار در دولت یازدهم افت کارخانه آزمایش به‌شدت ادامه یافت. این فعال سپردن این کارخانه‌ها به بخش خصوصی کاردان را راهکار احیای چنین برندهای ورشکسته‌ای می‌داند و تاکید می‌کند: باید با حمایت‌های بانکی و دادن وام‌های کم‌بهره و چه‌بسا بی‌بهره کاری کرد که تولید از این وضع اسفناک خارج گردد.

نسپردن کار به دست کاردان

حمیدرضا غزنوی سخنگوی انجمن تولیدکنندگان لوازم‌خانگی نیز در این مورد می‌گوید: با بازدیدی که از کارخانه‌های آزمایش در تهران و مرودشت داشتم چنین مشاهده کردم که این واحدهای تولیدی از لحاظ تجهیزات فوق‌العاده قدیمی است. وی بیان می‌کند: ماشین‌آلات این کارخانه با فناوری مدرن هماهنگ نیست و از آنجا که لوازم‌خانگی کالایی لوکس به شمار می‌آید، باید از نظر طراحی، توسعه، ماشین‌آلات و ... به‌روز باشد. ولی آزمایش کارخانه‌ای قدیمی است که به‌ تدریج چنین نوآوری‌هایی را ایجاد نکرده و نیازمند فناوری‌ها و دستگاه‌های جدیدی است. به گفته این فعال بخش صنعت، لازم است در کارخانه‌های قدیمی جایگزین کردن ماشین‌آلات دارای تکنولوژی و به‌روز در دستور کار قرار گیرد تا شرایط رقابت‌پذیری آن‌ها با کالاهای خارجی فراهم شود. غزنوی ادامه می‌دهد: مشکل دیگری که باعث ورشکستگی کامل کارخانه آزمایش شد آن بود که در زمان آغاز بحران، باید بخش خصوصی مدیریت آن را به دست می‌گرفت ولی چنین نشد و اکنون‌ که به این مرحله رسیده به‌راحتی قابل احیا نیست. این عضو انجمن صنفی لوازم‌خانگی یادآور می‌شود: تنها امتیازات باقی‌مانده از این کارخانه منابعی مانند زمین و برندی است که می‌توان احیا کرد. اما در شرایط فعلی بخش خصوصی داخل کشور قادر به این اقدام نیست چون سرمایه‌گذاری برای آن باید از صفر صورت بگیرد. از طرفی سرمایه‌گذاری در لوازم‌خانگی داخلی به ‌اندازه کافی انجام‌گرفته و انواع برندهای ایرانی در حال فعالیت هستند. بنابراین اکنون بهترین راهکار استفاده از سرمایه‌گذاران خارجی برای نجات برند آزمایش است. وی تاکید می‌کند: برای بازگرداندن کارخانه‌های تعطیل قدیمی به چرخه تولید حضور سرمایه‌گذاران خارجی که دارای فناوری پیشرفته هستند بهترین شیوه است. این مسئول می‌افزاید: اگر این افراد و هیئت‌های خارجی تمایل به سرمایه‌گذاری در ایران دارند بهتر است به احیای همان کارخانه‌های قدیمی بپردازند؛ چراکه زمین، کارخانه و مهمتر از همه برندی معتبر موجود است.

حالا چرا!؟

نکته‌ای که در پایان اشاره به آن لازم است آنکه چرا پیش از تعطیلی این کارخانه‌ها فکری به حال آن‌ها نشده است؟ چرا تا قبل از ورشکستگی و اخراج هزاران کارگر از این مراکز تولیدی حمایت‌ها و راهکارهای کنونی به کار نرفته است که اکنون پس از اعلام خبر تعطیلی و بیکار شدن کارکنان آنها به فکر ارتقای فناوری و احیای آنها افتاده‌اند. در حالی ‌که کارخانه‌های ملی کشور بار اصلی اشتغال مردم را به دوش می‌کشند و با تعطیلی هرکدام از آنها به ‌غیر از ضربه به تولید ملی وابستگی به کالای خارجی بر خیل عظیم بیکاران کشور نیز افزوده می‌شود و این جدی‌ترین آسیب، بحران‌های این‌چنینی است که می‌بایست با تدابیری صحیح مانع شکل‌گیری و استمرار آن‌ها شد.