الگوی نقشجهان از شاهنامه آمده است
در پژوهش «نقش شبکه فضاهای عمومی شهری در ارتقای کیفیت زندگی در بافت تاریخی» به اهمیت فضاهای شهری پرداختهام.
اصفهان امروز، احسان رنجبر، عضو هیئتعلمی شهرسازی دانشگاه تربیت مدرس:
در پژوهش «نقش شبکه فضاهای عمومی شهری در ارتقای کیفیت زندگی در بافت تاریخی» به اهمیت فضاهای شهری پرداختهام. در اصفهان، هویت شهر ایرانی حفظشده است. فضاهای عمومی شهری با ارتباط کالبدی اجتماعی و زیستمحیطی مرتبط است. فضاهای عمومی شهری به سه دسته میدانها و میدانچهها، فضاهای سبز و مسیرهای پیاده تقسیم میشود. مسئله دیگر این است که فضاهای مسکونی باید به فضاهای عمومی و فضاهای سبز هم متصل شوند. اولین بار در دوره اتابکان فارس، باغ که پیش از آن، یک فضای سلطنتی بود، به یک فضای عمومی شهری تبدیل و به روی مردم باز شد. حیاط مسجد نو شیراز هم در گذشته، یک فضای شهری بوده است. در باغهای ایرانی، محورها به سمت کوشک طراحی میشدند و این مفهوم در دوره صفوی در مقیاس شهری در اصفهان اجرا شد.
پیش از دوره صفوی، محورهای ارگانیک بازارها اهمیت داشت، اما از دوره صفوی، محور جدیدی در شهر مطرح میشود که طبیعت و رودخانه زایندهرود در آن عنصر اصلی بود. محوری که ساختار و قطعههایش، سبز است و باعث شد ما از محورهای صرفا سخت به سمت محورهای طبیعی برویم. محور تاریخی، فرهنگی و گردشگری اصفهان، فرصت ایجاد فضاهای شهری جدید را دارد.
میدان عتیق از دوره صفوی، محورهای اتصال شهری اصفهان بود، اما محورهای فعلی معلوم نیست به کجا منتهی میشوند. میشد در میدان عتیق متفاوتتر کار کرد. کپی کردن میدان مهمی مثل میدان نقشجهان در میدان عتیق کار سختی است، بهویژهکه ما در زمانهای زندگی میکنیم که با زمانه ساخت میدان نقشجهان متفاوت است. البته میدان عتیق از لحاظ ایجاد فضای پیاده بزرگ مهم است. اگر برای بازسازی میدان عتیق قوی عمل میشد، به نتیجههای بهتری میرسیدیم. این پروژه به یک ارزیابی جدی نیاز دارد، ضمن اینکه تغییر کالبدی، سادهترین کاری است که میشود انجام داد. نکته دیگر این است که متاسفانه کوچههای پشت میدان عتیق تغییری نکرده و در این منطقه هنوز با بافت فرسوده روبرو هستیم.
در محله جلفا در حوزه شبکهسازی قوی عمل شده، گرچه میدانچههای آن باید با طراحی کالبدی متفاوت، جذابتر شود. پل خواجو هم نمونه خوب موسیقی خودجوش مردمی است و میشود روی تقویت آن کار کرد. آوازخوانی که زیر این پل اجرا میشود، از اصفهانیهای گذشته باقیمانده است. مسئله دیگر این است که درباره میدان نقشجهان، پژوهشهای جدی نشده، بااینکه مهمترین میدان تاریخی ایران است. بر اساس پژوهشهای من، الگوی نقشجهان از شاهنامه آمده است. مسئله دیگر این است که ماهیت فضای شهری ایرانی را هنوز تعریف نکردهایم و تعاریف غربی فضای شهری را نباید به ایران تعمیم داد. فضای شهری برای ایرانیها، اغلب فضای سبز است و با رویدادهایی ازجمله تئاتر خیابانی و مراسم آیینی میتوان فضاهای شهری را زنده کرد.