محیط زیست؛ خوشبینی‌ها و واقعیت‌ها
آیین‌های هفته محیط‌زیست طی روزهای گذشته در اصفهان نیز همچون سایر نقاط کشور برگزار شد. مدیران دولتی از پیشرفت‌ها سخن به میان کشیدند از عملکرد دولت زیست‌محیطی دفاع کردند و سمن‌های زیست‌محیطی نیز عمدتا به لزوم همگرایی‌ها و همگامی‌ها و همراهی‌های بیشتر در این حوزه میان سمن‌ها و دولت، مجال سخن‌گفتن یافتند. این میهمانی آرام البته به نظر بیشتر از یک خوشبینی غیرواقع حکایت داشت تا یک واقعیت قابل دفاع.
غزاله جان نثاری- اصفهان امروز:
سالانه در سراسر دنیا شاهد همایش‌ها و تشکل‌هایی هستیم که همه با هم مراقبت هرچه بیشتر از محیط‌زیست را خواستار می‌شوند و مسائل اساسی کره زمین را دیگر بار به زبانی همه فهم مطرح می‌کنند. اینکه با نازک شدن لایه اوزون و تولید رو به رشد گازهای گلخانه‌ای در جو زمین، آب‌شدن یخ‌های قطبی بر اثر گرمایش ناشی از این گازها، تبعات تغییرات اقلیمی و یا مسائلی چون تولید سرسام‌آور زباله‌های پلاستیکی کار این کره خاکی و مردمانش به کدام سو می‌رود.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد با تصویب ماده‌ای پنجم ژوئن را روز جهانی محیط زیست اعلام کرد و در ایران هم از 16 تا 22 خرداد را هفته محیط‌زیست نامگذاری کرده‌اند، و شعار امسال نیز «من با طبیعت هستم» عنوان شد.
به همین مناسبت روز دوشنبه مراسمی هم در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با حضور سمن‌های فعال استان در این عرصه برگزار شد.
تریبون نخست به مدیر کل سازمان محیط‌زیست استان تعلق گرفت. حمید ظهرابی، خلاصه‌ای از گزارش عملکرد سازمان متبوعش در چهارسال گذشته را ارائه داد با تأکید بر مواردی چون توزیع بنزین و گازوئیل با استاندارد یورو 4، و کنترل نسبی ریزگردها و گرد و غبار با برنامه‌های جامع شناسایی کانون‌های بحران فرسایش بادی انسان‌ساخت و تعطیل معادن تولید گچ سنتی و از این دست اقدامات.
وی گفت که در زمینه منابع آبی، دولت اقداماتی چون پایش آب‌های زیرزمینی و سنجش کیفیت اب رودخانه زاینده‌رود را نیز در این سال‌ها انجام داده و طرح سطوح بارانی در پارک‌های ملی را نیز برای ذخیره آب باران کلید زده است. همچنانکه تشریح کرد، انتقال پساب تصفیه‌خانه شمال اصفهان به کانون‌های فرسایش بادی، اجرای طرح نهال‌کاری مراقبت و آبیاری 5000 هکتاری، تأمین و رساندن بخشی از حق‌آبه تالاب گاوخونی و ساماندهی فعالیت کارخانه‌های تولید آجر از دیگر نتایج فعالیت‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوده است.
ظهرابی همچنین گفت: «جمعیت حیات وحش نیز از 22 هزار رأس در سال 92 به 29 هزار راس در سال 95 بیشتر و زمین‌های تحت محافظت سازمان نیز افزایش یافت.» وی همچنین از افزایش بازیافت زباله‌ها از 84 به 93 درصد، ساخت و راه‌اندازی سایت استاندارد خاک با همکاری دانشگاه صنعتی اصفهان هم سخن گفت و افزود: «برخی از این اقدامات نمود عینی داشته از جمله تولید و توزیع بنزین یورو چهار باعث کاهش آلودگی هوا و بهبود کیفیت آن شده و به نسبت به سال 92، توانستیم تعداد روزهای آلوده در سال را به کم‌تر از 100 روز برسانیم و درعین حال با افزایش 172 درصدی روزهای مطلوب در سال روبه‌رو باشیم.»
سال 92 سالی بود که کشور در زیر تحریم‌های شدید هسته‌ای روی به تولید بنزین از طریق پتروشیمی‌ها آورد، بنزینی به شدت آلاینده که آن سال را بی هیچ بحثی به آلوده‌ترین سال کشور بدل کرد. از این رو تبدیل شدن این سال به سال مرجع آماری گزارش‌های اخیر محیط‌زیستی بسیار متداول شده است.
وی همچنین تأکید کرد که در نتیجه برنامه‌های انجام شده در زمینه کاهش آلودگی هوا در استان، 1772 تن آلودگی از هوای اصفهان با تبدیل سوخت نیروگاه‌های شهید منتظری و اسلام‌آباد حذف شده است.
همچنین وی افزود: در حوزه مشارکت در فرهنگسازی ما با 259 مدرسه در سال 92 شروع کردیم و با همکاری خوب و بسیار ویژه جناب آقای زرگرپور و همکارانشان موفق شدیم تعداد مدارسی که تحت آموزش قرار دارند را به 883 مدرسه برسانیم و از این طریق 90 هزار دانش‌آموز در آخر سال 95 در حوزه‌های محیط‌زیست آموزش دیده‌اند، همچنین در استان اصفهان 5 مدرسه طبیعت فعال شد.
و در آخر با اشاره به صحبت رئیس جمهور مبنی بر اینکه «این بار دیگر نوبت زاینده‌رود است» صبحت خود را به پایان رساند.
اشاره ظهرابی به سخنان پیش از انتخابات ریاست جمهوری حسن روحانی در اصفهان است که اشاره‌ای بود به موفقیت در احیای دریاچه ارومیه در دولت یازدهم و نوبت رسیدن به حل مسئله زاینده‌رود در دولت دوازدهم. با این همه احیای دریاچه ارومیه خیلی بیش از آنچه که واقعیتی را بازگو کند از یک خوشبینی نشئت می‌گیرد.
از سال 1374 تراز آب دریاچه ارومیه حدود 7 متر کاهش داشته است و در سه سال اخیر تنها حدود 40 سانتی متر از این کاهش 7 متری جبران شده است و اطلاق واژه احیا برای این فرایند اندکی مبالغه‌آمیز است.
در این مراسم دکتر رویا کلیشادی، استاد دانشکده علوم پزشکی و متخصص بیماری‌های کودکان و نیز رئیس پژوهشکده پیشگیری اولیه از بیماری‌های غیر واگیر، راجع به تاثیر و اهمیت محیط زیست در سلامت انسان صحبت کرد.
وی گفت: «امروزه در دنیا و از جمله ایران حجم وسیعی از بیماری‌ها مربوط به بیماری‌های غیر واگیر مانند پوکی استخوان، دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی، فشارخون بالا و ... هستند که هیچ کدام درمانی جز درمان‌های نگهدارنده ندارد و اینجاست که لزوم پیشگیری از این بیماری‌ها اهمیت می‌یابد. وی ادامه داد: «این بیماری ها به سه دلیل اصلی بوجود می‌آیند که نخست وراثت و ژنتیک است، سپس شیوه زندگی، و سومین علت هم محیط‌زیست است.»
او با بیان اینکه عوامل زیست‌محیطی بسیار زیادی در سلامت انسان نقش دارند که گاهی بی‌اهمیت به‌نظر می‌رسد اما تک‌تک این عوامل در کنار هم می‌توانند اثر تجمعی داشته باشند، گفت: «محیط‌زیست سالم، از حقوق اولیه همه افراد یک جامعه است و همه گروه‌های سنی در نوک پیکان خطر قرار دارند ولی کودکان، سالمندان، بیماران و خانم‌های باردار آسیب پذیرتر هستند. با توجه به اینکه کودکان و نوجوانان نسل آینده کشور را شکل می‌دهند، در مواجهه با آلودگی هوا به مراتب از اهمیت بیشتری برخوردارند، چراکه تحقیقات و آزمایش‌های اخیر روی کودکان نشان داده آنهایی که در معرض فضای سبز بیشتری بوده‌اند، رشد مغزی بهتر و بهره هوشی بالاتری دارند. همچنین اثبات شده مادران باردار در برابر آلودگی هوا، نه تنها خود آسیب می‌بینند که کودکشان و نیز نسل‌های بعدی آن کودک نیز از اثرات سوء‌آلودگی‌های گذشته محفوظ نیستند.»
وی همچنین افزود آلاینده‌های موجود در هوا، آب و خاک روی تمام دستگاه‌های بدن تاثیرات مخربی دارد و می‌توانند به وسیله ورود به جریان خون در تمام بدن گردش کنند و بیماری‌هایی مانند آلزایمر که در سال‌های اخیر شاهد افزایش‌اش بوده‌ایم را رقم بزند که نمونه بارز این اثرات هستند. اصلی‌ترین دلیل ام‌اس، کمبود ویتامین دی است که به دلیل نرسیدن طول موج‌های مفید نور خورشید به زمین به دلیل وجود آلودگی هوا بوجود می‌آید، همچنانکه کم‌خونی و مشکلات ژنتیکی از دیگر محصولات آلودگی‌های زیست‌محیطی است.
کلیشادی در انتها گفت: «با توجه به شعار امسال که من و طبیعت است، باید توجه داشته باشیم که مردم خود می‌توانند در حفظ محیط‌زیست نقش مهمی ایفا کنند و با عدم مصرف دخانیات، اسپری‌ها، کم‌کردن تماس با پلاستیک و مواد شیمیایی از این دست، استفاده بهینه از منابع انرژی، صرفه جویی در مصرف آب و ... به خود و دیگران کمک کنند. وی گفت: «می‌توان با مصرف سبزیجات و موادی که ویتامین آ دارند، میوه‌ها، روغن‌های گیاهی، سبوس‌ها، گیاهان دارویی مانند عناب و ... همچنین وجود گل در خانه و محل کار و گیاهان آپارتمانی از اثرات آلاینده‌ها روی بدن کاست.»
با تمام مباحثی که پیرامون محیط زیست در کشور ارائه می‌شود، نوعی خوشبینی شاید غیر واقع نگذاشته که پرسشگری‌ها و پاسخ‌های شفاف در یک زمینه آزاد در کشور شکل بگیرد و از این هنوز برای حل دشواری‌های اصلی زیست محیطی همچون مسئله آب‌های سطحی و زیرزمینی و نیز آلودگی اراضی، نشست دشت‌ها و بغرنج آلودگی هوا به شعارهایی کم عمق بسنده شده یا خبرها عمدتا به حفظ گونه‌های در انقراض حیات‌وحش منحرف و یا خوشبینانه‌تر میل داده شده است.