رنگرزی گیاهی باکیفیت تر است

اصفهان امروز، رضا نواب دانشمند، رنگرز:

ما در کارگاه نواب به شیوه صد درصد گیاهی رنگرزی می­ کنیم و برای این کار از موادی مثل قارای خوراکی و رناس که ریشه درخت است، استفاده می‌بریم. با پوست گردو، رنگ خاکی را درمی­آوریم. رنگرزی شیمیایی با جوهر و رنگدانه های آن، اسید استیک انجام می گیرد. کیفیت رنگ گیاهی زیاد است و دوام آن حتی تا صدسال هم هست، اما کیفیت و عمر رنگ شیمیایی اندک است. رنگرزی گیاهی نواب تقریبا 100 سال قدمت دارد و پنج نسل ما در این کار بوده‌اند. اکنون تعداد کسانی که در اصفهان رنگرزی گیاهی کار میکنند، کم است، چون گران درمی­آید و الیافی که رنگرزی گیاهی آن­ها با مزد کارگر 200 هزار تومان درمی­آید، رنگ کردن آن­ها در رنگرزی شیمیایی حداکثر 25 هزار تومان هزینه در بر دارد. رواج رنگرزی شیمیایی باعث افت کیفیت قالی­ها شده، بویژه که استادکارها هم در قالی کار نمی­کنند. یک قالی 2در3 که رنگرزی گیاهی شده، حداقل 60 تا 70 میلیون تومان قیمت خواهد داشت، درحالی­که یک قالی با رنگرزی شیمیایی 10 تا 15 میلیون تومان می‌شود. من به اصطلاح همواره مشتری‌های خودم را برای رنگرزی گیاهی دارم، گرچه مشتری رنگرزی شیمیایی هم دارم که به دنبال کار ارزان است.

رنگرز باید به رنگرزی گیاهی علاقه داشته باشد. من بیشتر، رنگرزی ابریشم کار می­کنم. نمی‌دانم کسانی که سفارش رنگرزی گیاهی می­ دهند، نخ­ها را به چه کسی می‌فروشند، ولی می­دانم چنین مشتری­هایی خاص هستند. رناس برای لاکی، گردو برای رنگ­های کرم تا گردویی، زاج برای تثبیت رنگ، حشره قرمزدانه برای سرخابی و شرابی، برگ سبز برای رنگ نیلی، گیاه نیل برای رنگ­های سرمه­ای، آبی و نقره­ای، اسپرک و زاج سفید با کمی رناس و پوست گردو برای رنگ طلایی، اسپرک و زاج برای رنگ لیمویی، رناس و زاج برای صورتی و گلبهی، رناس برای گلبهی و لاکی، برگ زعفران برای یاسی، خاکی سبز، زیتونی و عبایی رنگ و خود زعفران برای طلایی‌رنگ استفاده می­شود. با پوست بلوط، رنگ­های خاکی تا بژ درمی­آوریم و با داخل پوست بلوط، از خاکی تا قهوه­ای را. همچنین زاج سفید و چای برای رنگ­های خاکی تا قهوه­ای ته­زرد و زاج سیاه و پوسته­انار برای رنگ موشی استفاده می­کنیم. چهار پنج تا رنگرزی گیاهی الان در اصفهان وجود دارد، هزینه آب و برق و گاز هم برای رنگرزی زیاد است و اگر همه رنگ­های کرم، خاکی و رنگ­های باز و سیر را درست می­کنیم، به صرفه است، ولی اگر همه این رنگ­ها را درست نکنیم، ارزش‌اش را ندارد. رنگرزی شیمیایی سودآورتر است، ولی اسم من به رنگرزی گیاهی شهره شده و اداره میراث هم نمی­گذارد پاتیل گیاهی را تبدیل به پاتیل شیمیایی کنیم. پاتیل مسی در رنگرزی گیاهی و پاتیل استیل در رنگرزی شیمیایی استفاده می­شود و در رنگرزی شیمیایی، پاتیل کمتر قُل می­خورد.