بی دردی تنها، برای بیهوشی عمومی بیماران کافی نیست

بیهوشی عمومی به کاهش سطح هوشیاری بیمار گفته می شود تا حدی که حواس، به خصوص حس درد فعالیتی نداشته باشد.

به گزارش گروه علم و فناوری خبرگزاری ایمنا، در بیهوشی عمومی بیمار کاملا هشیاری خود را ازدست می‌دهد و چیزی به خاطر ندارد، اما در بیهوشی منطقه‌ای مانند بیهوشی نخاعی با تزریق داروهای بیهوشی در ناحیه نخاع بخشی از بدن بی حس می‌شود و سایر حواس بیمار مانند شنوایی و بینایی فعال است .

داروهایی که برای بیهوشی عمومی مصرف می‌شوند عموما بر فعالیت مغز موثر هستند. هرچند اثرات دیگری مانند شل شدن عضلات نیز دارند. سایر اندام ها مانند کبد و کلیه اغلب به فعالیت معمول خود ادامه می‌دهند، اما به دلیل فلج عضلات تنفسی اغلب بیماران از تنفس مکانیکی بهره می‌برند .
در خصوص مبانی بیهوشی عمومی گفتگویی داشتیم با دکتر طلوعی، متخصص بیهوشی که مشروح آن در ادامه از نظرتان می گذرد:

تاریخ بیهوشی از چه زمانی آغاز شد؟
شاید بتوان گفت تاریخ بیهوشی به تولد بشر و زمانی که مداخله برای ترمیم جراحات در جنگ ها و یا بیماری ها آغاز شد بر می گردد. برای همین منظور ابتدا متخصصان بیهوشی، جراحان بودند، به گونه ای که پزشکی که عمل جراحی را انجام می داد خود عهده دار فرایند بیهوشی بودو تدبیری می اندیشید تا به نحوی درد بیمار را کاهش دهد .
بنابراین همیشه درد، چالش اصلی در بخش طبابت بوده است. در قدیم ترکیباتی مانند اتر یا کلروفورم، الکل و یا مواد مخدر برای بیهوشی استفاده می شد .

با توجه به اینکه بیهوشی قدمت طولانی دارد، آیا در بیهوشی نوین نیز موادی که در زمان های قدیم استفاده می شد به کار می رود؟
سه دسته داروی تزریقی برای بی دردی، خواب آوری و شل شدگی عضلانی بیمار مورد استفاده قرار می گیرد. برای اینکه فرد تحت عمل جراحی قرار گیرد، باید سه اتفاق به طور همزمان در بدن بیمار صورت گیرد. ابتدا باید بی دردی عمیق و شدید برای وی ایجاد شود مبنای بیهوشی این است که از تریاک و مشتقات آن برای بیهوشی استفاده می شود. امروزه داروهای تزریقی وجود دارد که هزار برابر تریاک قدرت بی دردی دارد.

آیا بی دردی تنها برای بیهوشی بیماران کافی است؟
این در حالی است که بی دردی صرف برای فرآیند بیهوشی کفایت نمی کند، بلکه دو اتفاق همزمان همراه با بی دردی باید در بدن بیمار ایجاد شود. مورد بعدی خواب است، زیرا تصور این موضوع که فرد بیدار باشد و شکم وی باز شده باشد برای بیمار سخت است. در واقع اغلب بیماران هنگام عمل جراحی استرس دارند و تاکید می کنند که هنگام عمل نمی خواهند شاهد جراحی باشند .
همچنین در هنگام خواب، کنترل فشار خون و شرایط قلب نیز ضرورت دارد. برای خواب آوری بیماران از داروهای تزریقی استفاده می شود، به گونه ای که در مدت زمان کمتر از دو دقیقه بیمار به خواب می رود. اما میزان خواب نیز باید به اندازه مناسب بر اساس وزن، شرایط و سن بیمار صورت گیرد .

چه زمانی در فرآیند بیهوشی از گازهای استنشاقی استفاده می شود؟
پس از آنکه بیمار بیهوش شد و به خواب رفت از داروهای استنشاقی استفاده می شود، به گونه ای که ادامه بیهوشی توسط گازهای استنشاقی صورت می گیرد .
مورد بعدی شل شدن عضلانی است، به گونه ای که عضلات ارادی فرد نظیر اندام ها، عضلات شکم و تنفسی شل می شود. به طور طبیعی عضلات افراد حالت انقباض پایه است. حال زمانی که عضلات شل می شود، جراح با برش کوتاه تر و سریع تر دسترسی بهتر به اندام های مورد جراحی داشته و آسیب وارد شده به بدن بیمار به شدت کاهش می یابد .
بنابراین سه دسته داروی تزریقی برای بی دردی، خواب آوری و شل شدگی عضلانی بیمار مورد استفاده قرار می گیرد .

اگر دارویی برای بی دردی استفاده نشود و تنها بیمار به خواب رود چه اتفاقی می افتد و آیا در این صورت بیمار دردی را احساس می کند یا خیر؟
در این صورت قطعا بیمار بیدار می شود و چنانچه بیدار نشود نیز درد را حس خواهد کرد . هنگام بیهوشی در کنار خواب آوری از دارویی استفاده می شود که ویژگی فراموشی نیز داشته باشد. در بسیاری از کشورهای پیشرفته اتاقی که بیمار در آن بیهوش می شود با اتاقی که در آن عمل می شود فرق دارد، به صورتی که بیهوشی در یک فضای دلپذیر (اتاق آماده سازی) صورت می گیرد و پس از بی درد شدن و از هوش رفتن با برانکارد به اتاق مجاور که قرار است عمل جراحی بر روی وی صورت گیرد، منتقل می شود. بنابراین هیچ موردی برای وی یادآوری نمی شود .

چنانچه حین بیهوشی به بیمارداروی خواب آور تزرق نشود و داروی شل شدگی عضلانی صورت گیرد، چه اتفاقی برای بیمار می افتد؟
در این هنگام اگرچه فرد بیدار است، اما هیچ عضله ای در اختیار وی نیست. بیمار نمی تواند نفس بکشد یا حتی کلامی از دهان خود خارج کند. در واقع بیمار همه چیز را می بیند، اما توان حرکت دادن عضلات و منتقل کردن پیام را ندارد .
اگر پس از تزریق داروی شل شدگی عضلانی، عضلات تنفسی از کار کردن ایستاد باید چه کار کرد؟
باید تدبیری اندیشید که زمانی که فرد تنفس خودکار ندارد به صورت مصنوعی تنفس را برای وی تامین کرد. بنابراین لوله ای به دستگاه تنفس مصنوعی متصل می شود و حین بیهوشی به بیمار تنفس داده می شود .
از زمانی که سه مرحله بی دردی، خواب آوری و شل شدگی عضلانی انجام می شود، حداکثر دو دقیقه زمان برای مشخص کردن وضعیت تنفس بیماران وجود . این در حالی است که فرآیند لوله گذاری برای ۹۹ درصد بیماران صورت می گیرد، اما کار بسیار دشواری است .

گاهی اوقات این دو دقیقه، حساس ترین زمان محسوب می شود، به گونه ای که در این هنگام زبان شل می شود، راه تنفس بسته می شود و کاری از دست متخصص بیهوشی ساخته نیست .

چه زمانی فرد بیمار به بخش ریکاوری منتقل می شود؟
نخستین عضلاتی که پس از تمام شدن اثر بیهوشی به حال خود بر می گردد، عضلات سر و گردن است. بنابراین می تواند لوله تنفسی که در دهان وی گذاشته شده است را گاز بگیرد. در این هنگام هوا می خواهد وارد ریه شود، اما راهی باز نیست . بنابرانی منجر به خفگی بیمار می شود .
بنابراین زمانی می توان لوله تنفسی را باز کرد که قدرت عضلانی تنفسی در حدی باشد که فرد بتواند خود به خود نفس بکشد و بیمار بتواند چشمان خود را باز کرده و حرکت دهد. در این هنگام بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می شود تا اطمینان حاصل شود که وی می تواند تنفس موثر و خود به خود داشته باشد. فشار خون، ضربان و ریتم قلب بیمار طبیعی بوده و درد قابل تحمل در بدن بیمار وجود داشته باشد .

آیا بیهوشی برای بیماران عوارض دارد؟ با توجه به اتفاقات مرور شده تنها گزینه برای جراحی بیماران، بیهوشی عمومی است؟
یکی از مهم ترین عوارض گلو درد پس از بیهوشی به دلیل کار گذاشتن لوله تنفسی است و در مراحل بعدی حالت تهوع و بدن درد است. بسیاری از عمل های جراحی را می توان بدون بیهوشی عمومی انجام داد. برای مثال انجام عمل جراحی پروستات در افرادی که دیابت، بیماری قلبی و فشار خون دارد، باعث فشار آوردن به قلب و ریه می شود .
در این هنگام فرد از طریق کمر و ستون فقرات بیهوش می شود . در این صورت به قلب فشار کمتری وارد می شود. فشاری به ریه تحمیل نمی شود و میزان خونریزی در عمل پروستات حدود ۵۰۰ سی سی کمتر می شود. همچنین بیمار تهوع T استفراغ و تهوع کمتری خواهد داشت .