رکورد عجیب در شرق اصفهان؛ شاخص «قهجاورستان» به ۴۹۸ رسید

بامداد شنبه هشتم آذرماه ۱۴۰۴، خورشید در نصف‌جهان نه از میان ابرها، بلکه از پشت پرده‌ای ضخیم و خاکستری از دود و آلاینده‌ها طلوع کرد. شهروندان اصفهانی هفته خود را در حالی آغاز کردند که طعم فلز و غبار در دهان حس می‌شد و نفس کشیدن در بسیاری از محلات، حکم فرو بردن سم به ریه‌ها را داشت. آمارهای رسمی و داده‌های سامانه پایش کیفی هوای کشور نشان می‌دهد که اصفهان بار دیگر در محاصره کامل آلاینده‌ها قرار گرفته و زنگ‌های خطر نه فقط برای گروه‌های حساس، بلکه برای تمام ساکنان این کلان‌شهر به صدا درآمده است. اگرچه میانگین کلی عدد ۱۴۸ را نشان می‌دهد، اما این تنها ظاهر ماجراست؛ در عمق محلات و به ویژه در شرق اصفهان، فاجعه‌ای زیست‌محیطی با اعدادی باورنکردنی در حال وقوع است که نظیر آن کمتر دیده شده است.

 

وضعیت قرمز در نیمی از شهر؛ نقشه اصفهان رنگ خون گرفت

 

گزارش‌های تفصیلی واصله از ۱۵ ایستگاه سنجش فعال کیفیت هوا که تا ساعت ۸ صبح امروز شنبه به روزرسانی شده‌اند، تصویری نگران‌کننده از وضعیت تنفسی شهر ارائه می‌دهند. در حالی که مسئولین میانگین شاخص کیفی هوای کلان‌شهر اصفهان را با عدد ۱۴۸ در وضعیت «ناسالم برای گروه‌های حساس» (نارنجی) اعلام کرده‌اند، اما بررسی نقطه‌به‌نقطه ایستگاه‌ها واقعیت تلخ‌تری را برملا می‌کند.

بخش بزرگی از شهر اصفهان، شامل مناطق پرتردد و مسکونی، از مرز هشدار عبور کرده و وارد وضعیت قرمز (ناسالم برای عموم مردم) شده‌اند. بر اساس داده‌های دقیق ثبت شده:

• کردآباد: با شاخص ۱۸۱ آلوده‌ترین محله داخل شهر اصفهان است.

• رهنان: عدد ۱۶۴ را نشان می‌دهد که وضعیتی بسیار ناسالم است.

• سپاهان‌شهر: در جنوب شهر با عدد ۱۶۱ در وضعیت قرمز قرار دارد.

• دانشگاه صنعتی و پارک زمزم: هر دو با شاخص ۱۵۷ هوایی کاملاً آلوده دارند.

• منطقه ولدان: عدد ۱۵۵ را ثبت کرده است.

• خیابان‌های ۲۵ آبان و پروین اعتصامی: با شاخص ۱۵۳ در لیست مناطق قرمز قرار گرفته‌اند.

در این مناطق، غلظت آلاینده‌ها به حدی است که تمام افراد جامعه، حتی کسانی که بیماری زمینه‌ای ندارند، در صورت تردد طولانی‌مدت در فضای باز با عوارض سلامتی مواجه خواهند شد.

علاوه بر مناطق قرمز، سایر ایستگاه‌ها نیز در وضعیت نارنجی و در آستانه قرمز شدن قرار دارند. خیابان‌های رودکی (۱۰۴)، زینبیه (۱۲۱)، فرشادی (۱۳۱)، فیض (۱۴۳)، بلوار کاوه (۱۴۶)، میرزا طاهر (۱۰۷) و هزار جریب (۱۱۵) همگی شرایطی را نشان می‌دهند که برای تردد کودکان، سالمندان، زنان باردار و بیماران قلبی و ریوی اکیداً ممنوع است.

 

قهجاورستان: رکورددار وحشتناک آلودگی با شاخص ۴۹۸

 

اما شوکه‌کننده‌ترین بخش گزارش‌های امروز، مربوط به ایستگاه سنجش در قهجاورستان واقع در شرق اصفهان است. عقربه‌های سنجش آلودگی در این منطقه روی عدد حیرت‌انگیز ۴۹۸ قفل شده‌اند. برای درک عمق این فاجعه باید بدانید که سقف نهایی نمودار استاندارد کیفیت هوا (AQI) عدد ۵۰۰ است. رسیدن به عدد ۴۹۸ یعنی هوای این منطقه در وضعیت «خطرناک» (Hazardous) قرار دارد و با رنگ قهوه‌ای یا بنفش تیره نمایش داده می‌شود. فاصله تنها ۲ واحدی با انتهای ظرفیت سنجش آلودگی، نشان می‌دهد که ساکنان این منطقه عملاً در حال تنفس هوایی مسموم هستند که می‌تواند منجر به عوارض آنی و شدید برای سیستم تنفسی و قلبی عروقی تمامی افراد شود. این یک وضعیت اضطراری تمام‌عیار است.

در شهرهای اطراف اصفهان نیز وضعیت مشابهی حاکم است. ایستگاه خمینی‌شهر همچنان در وضعیت قرمز و ناسالم برای عموم مردم گزارش شده و شهرهای کاشان، زرین‌شهر و مبارکه نیز هوایی ناسالم برای گروه‌های حساس دارند.

 

ردپای قاتلان نامرئی: از ذرات معلق تا گاز سمی NO2

 

تحلیل دقیق داده‌های فنی نشان می‌دهد که اصفهان با ترکیبی از آلاینده‌های خطرناک مواجه است. مطابق معمول، متهم ردیف اول ذرات معلق زیر ۲.۵ میکرون (PM2.5) است که در تمامی ۱۵ ایستگاه فعال شهر، به عنوان آلاینده غالب شناسایی شده است. این ذرات ریز میکروسکوپی قابلیت عبور از سدهای دفاعی بدن و ورود مستقیم به جریان خون را دارند و عامل اصلی سکته‌های قلبی و مغزی ناشی از آلودگی هوا محسوب می‌شوند.

اما نگرانی جدید و مضاعف امروز، غلظت بالای گاز دی‌اکسید نیتروژن (NO2) است. داده‌ها نشان می‌دهد:

1. در ایستگاه خیابان فرشادی، شاخص این گاز سمی همچنان بسیار بالا و خطرناک است.

2. در ایستگاه‌های دانشگاه صنعتی و رهنان، روند تولید این آلاینده طی هفته‌های اخیر کاملاً صعودی بوده است.

3. متاسفانه سنسورهای سنجش NO2 در سایر ایستگاه‌های شهر قطع هستند و تصویر کاملی از میزان این گاز در کل شهر در دسترس نیست.

دی‌اکسید نیتروژن چیست؟ این گاز عمدتاً محصول احتراق سوخت‌های فسیلی در خودروها (به‌ویژه دیزل)، صنایع و نیروگاه‌هاست که در اثر واکنش‌های حرارتی در دماهای بالا تولید می‌شود. NO2 یک گاز سمی است که حتی در غلظت‌های پایین باعث تحریک شدید مجاری تنفسی، کاهش عملکرد ریه و تشدید حملات آسم می‌شود. همچنین در برخی ایستگاه‌ها افزایش شاخص دی‌اکسید کربن (CO2) نیز گزارش شده است که نشان‌دهنده احتراق ناقص و تراکم ترافیک یا فعالیت صنعتی بالاست.

 

پیش‌بینی هواشناسی: خبری از باد و باران نیست

 

اداره کل هواشناسی استان اصفهان در جدیدترین اطلاعیه خود، آب پاکی را روی دست شهروندان ریخت. بر اساس نقشه‌های پیش‌بینی، شرایط سکون جوی و پایداری هوا تا اواسط هفته جاری بر منطقه اصفهان حاکم خواهد بود. این پدیده که در فصل سرد سال به عنوان «وارونگی دما» شناخته می‌شود، مانند یک سقف شیشه‌ای عمل کرده و مانع از صعود و تخلیه آلاینده‌ها می‌شود. بنابراین، با توجه به عدم وزش باد مؤثر و تداوم تولید آلودگی توسط منابع متحرک و ساکن، انتظار می‌رود غلظت آلاینده‌ها در مناطق مرکزی و صنعتی استان نه تنها کاهش نیابد، بلکه روند افزایشی داشته و شاخص‌های آلودگی در روزهای آینده نیز در محدوده‌های ناسالم باقی بمانند.

 

راهنمای شاخص کیفیت هوا (AQI)

 

جهت آگاهی بیشتر شهروندان، شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index) معیاری استاندارد است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده (نظیر مونوکسید کربن، دی‌اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن‌دار، اوزون و ذرات معلق) را به یک عدد واحد تبدیل می‌کند:

• ۰ تا ۵۰: هوای پاک (سبز)

• ۵۱ تا ۱۰۰: هوای سالم (زرد)

• ۱۰۱ تا ۱۵۰: ناسالم برای گروه‌های حساس (نارنجی)

• ۱۵۱ تا ۲۰۰: ناسالم برای عموم (قرمز)

• ۲۰۱ تا ۳۰۰: بسیار ناسالم (بنفش)

• ۳۰۱ تا ۵۰۰: خطرناک (قهوه‌ای/تیره)

امروز اصفهان ترکیبی از رنگ‌های نارنجی، قرمز و قهوه‌ای را تجربه می‌کند که هشداری جدی برای سلامت عمومی است.