حبس نفس در یکشنبه سیاه اصفهان؛ هجوم هم‌زمان ریزگردها و گازهای سمی به ریه نصف‌جهان

صبح امروز، یکشنبه نهم آذرماه، آسمان اصفهان بار دیگر رنگ باخت و زیر چتری سنگین و خاکستری از آلاینده‌ها پنهان شد. نفس کشیدن در این کلان‌شهر تاریخی، به چالشی سخت برای شهروندان تبدیل شده است؛ چراکه عقربه‌های ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا، بی‌رحمانه از مرزهای هشدار عبور کرده و وضعیت را برای تمامی اقشار جامعه «قرمز» اعلام کرده‌اند. داده‌های نگران‌کننده سامانه پایش کیفی هوا نشان می‌دهد که میانگین شاخص آلودگی روی عدد ۱۶۱ ایستاده است، اما در برخی نقاط شهر، اعداد به مرز وضعیت بسیار خطرناک نزدیک شده‌اند. ترکیب خطرناک ذرات معلق (PM2.5) با گازهای سمی ناشی از احتراق سوخت‌های فسیلی و سکون جوی، شرایطی بحرانی را رقم زده که نتیجه آن تعطیلی سراسری مراکز آموزشی بوده است. این وضعیت تنها محدود به مرکز استان نیست و شهرهای اقماری نیز درگیر این خفگی دسته‌جمعی شده‌اند. جزئیات دقیق این وضعیت بحرانی نشان می‌دهد که اصفهان روز سختی را پیش‌رو دارد.

 

وضعیت قرمز و بحرانی در ۱۴ ایستگاه سنجش اصفهان

بر اساس آخرین داده‌های دریافتی از ۱۴ ایستگاه سنجش فعال در سطح کلان‌شهر اصفهان که منتهی به ساعت هشت صبح امروز است، میانگین شاخص کیفی هوا (AQI) عدد ۱۶۱ را نشان می‌دهد. این عدد بیانگر وضعیت قرمز و ناسالم برای «عموم افراد جامعه» است. نکته نگران‌کننده، توزیع جغرافیایی گسترده این آلودگی در تمام نقاط شهر است.

داده‌های سامانه برخط کنترل کیفیت هوای سازمان محیط‌زیست منطقه اصفهان حاکی از آن است که محله «کردآباد» با ثبت شاخص ۱۹۵، آلوده‌ترین نقطه شهر بوده و تنها ۵ واحد با وضعیت بنفش (بسیار ناسالم) فاصله دارد. وضعیت در سایر ایستگاه‌های پرتردد نیز به شرح زیر گزارش شده است:

• دانشگاه صنعتی و سپاهان‌شهر: ۱۷۴

• رهنان: ۱۶۹

• فیض: ۱۶۸

• خیابان ۲۵ آبان: ۱۶۶

• خیابان کاوه: ۱۶۵

• خیابان فرشادی: ۱۶۱

• ولدان: ۱۵۹

• هزار جریب: ۱۵۸

• زینبیه: ۱۵۷

• پارک زمزم: ۱۵۶

تنها دو ایستگاه خیابان پروین اعتصامی (۱۱۶) و میرزا طاهر (۱۴۰) وضعیت نارنجی (ناسالم برای گروه‌های حساس) را نشان می‌دهند که البته فاصله کمی با وضعیت قرمز دارند.

 

گسترش آلودگی به شهرهای مجاور و وضعیت نارنجی در شهرستان‌ها

بحران آلودگی هوا تنها مختص به شهر اصفهان نیست. شهرهای چسبیده به مرکز استان شامل شاهین‌شهر، خمینی‌شهر و قهجاورستان نیز صبح امروز را با وضعیت قرمز و ناسالم برای عموم آغاز کردند. این یکپارچگی آلودگی نشان‌دهنده استقرار یک توده هوای پایدار و آلوده بر روی منطقه مرکزی استان است.

علاوه بر این، در شهرستان‌های دورتر شامل کاشان، زرین‌شهر، مبارکه و نجف‌آباد، اگرچه وضعیت قرمز نیست، اما شاخص‌ها شرایط نارنجی و ناسالم برای گروه‌های حساس (کودکان، سالمندان و بیماران قلبی و ریوی) را نشان می‌دهند که نیازمند احتیاط جدی است.

 

خطر پنهان: افزایش غلظت گاز سمی دی‌اکسید نیتروژن (NO2)

یکی از ابعاد نگران‌کننده گزارش امروز، وضعیت گاز دی‌اکسید نیتروژن است. اگرچه شاخص ذرات معلق زیر ۲.۵ میکرون (PM2.5) آلاینده غالب در تمامی ۱۵ ایستگاه پایش فعال است، اما در ایستگاه خیابان فرشادی، شاخص گاز NO2 همچنان بالاست. متأسفانه آنالیزور این آلاینده در سایر ایستگاه‌ها قطع است، اما شواهد موجود از ایستگاه‌های دانشگاه صنعتی و رهنان در هفته‌های اخیر نشان‌دهنده روند افزایشی این گاز خطرناک است.

دی‌اکسید نیتروژن چیست و چرا خطرناک است؟ گاز NO2 عمدتاً محصول احتراق سوخت‌های فسیلی در صنایع بزرگ، نیروگاه‌ها و اگزوز وسایل نقلیه است. این گاز که در دماهای بالا و طی واکنش‌های شیمیایی تشکیل می‌شود، بسیار سمی است. خطرات آن عبارت‌اند از:

1. تحریک شدید مجاری هوایی و دستگاه تنفسی.

2. اثرات منفی بر سلامت حتی در غلظت‌های پایین.

3. تشدید بیماری‌های تنفسی نظیر آسم. همچنین گزارش‌ها حاکی از افزایش شاخص دی‌اکسید کربن (CO2) در برخی ایستگاه‌هاست که نشان‌دهنده انباشت آلاینده‌های ناشی از احتراق است.

 

پیش‌بینی هواشناسی: تداوم سکون جوی و حبس آلاینده‌ها

اداره کل هواشناسی استان اصفهان آب پاکی را روی دست شهروندان ریخته و اعلام کرده است که شرایط «سکون جوی» تا اواسط هفته جاری ادامه خواهد داشت. این پدیده جوی (اینورژن یا وارونگی دما) مانند یک سقف شیشه‌ای عمل کرده و مانع از صعود هوای گرم و جابجایی آلاینده‌ها می‌شود. نتیجه این وضعیت، استمرار و انباشت آلودگی هوا در مناطق مرکزی و صنعتی استان خواهد بود و احتمالاً در روزهای آینده نیز شاهد بهبود کیفیت هوا نخواهیم بود مگر آنکه منبع تولید آلاینده‌ها کنترل شود.

 

تعطیلی گسترده مدارس و دانشگاه‌ها

در واکنش به این وضعیت بحرانی، مدیریت بحران استانداری اصفهان تصمیم به غیرحضوری کردن آموزش گرفت. طبق اطلاعیه صادر شده، تمامی کلاس‌های درس در مدارس و دانشگاه‌های سراسر استان امروز (یکشنبه) به صورت غیرحضوری برگزار می‌شود. دلیل این تصمیم دوگانه اعلام شده است:

1. شدت آلودگی هوا: برای حفظ سلامت دانش‌آموزان و دانشجویان در برابر هوای ناسالم.

2. شیوع آنفلوآنزا: با توجه به هم‌زمانی پیک بیماری‌های فصلی و آلودگی هوا که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند، این تصمیم برای قطع زنجیره انتقال بیماری نیز مؤثر است.

 

راهنمای شاخص کیفیت هوا (AQI) برای شهروندان

برای درک بهتر اعداد اعلام شده، لازم است شهروندان با تعاریف استاندارد شاخص کیفیت هوا آشنا باشند. این شاخص که غلظت ۵ آلاینده اصلی (مونوکسید کربن، ازن، دی‌اکسید نیتروژن، دی‌اکسید گوگرد و ذرات معلق) را به یک عدد واحد تبدیل می‌کند، به صورت زیر دسته‌بندی می‌شود:

• ۰ تا ۵۰: هوای پاک (سبز)

• ۵۱ تا ۱۰۰: هوای سالم (زرد)

• ۱۰۱ تا ۱۵۰: ناسالم برای گروه‌های حساس (نارنجی)

• ۱۵۱ تا ۲۰۰: ناسالم برای عموم (قرمز) - وضعیت فعلی اصفهان

• ۲۰۱ تا ۳۰۰: بسیار ناسالم (بنفش)

• ۳۰۱ تا ۵۰۰: خطرناک (قهوه‌ای)

با توجه به قرارگیری شاخص در محدوده قرمز، اکیداً توصیه می‌شود تمام افراد جامعه، به‌ویژه کودکان، سالمندان، زنان باردار و بیماران قلبی و ریوی از تردد غیرضروری در سطح شهر خودداری کرده و از فعالیت‌های ورزشی در فضای باز پرهیز کنند.