زمین ماندن حوزه آسیب‌های اجتماعی به دلیل فساد و رانت در نهادهای عمومی/سینمای مستند باید زیر پوست شهر را روایت کند

مهسا بهادری: دفتر پخش «رویش» به عنوان یکی از طرح‌های جدید زنجیره توزیع سازمان سینمایی سوره از ۲۸ آذر با اکران مستند سینمایی «هیچ‌کس منتظرت نیست» ساخته محسن اسلام‌زاده فعالیت خود را آغاز کرده است. اما اگر بخواهیم به موضوع این اثر که تا ۱۵ دی هر روز در سانس ۱۷ در پردیس سینما بهمن تهران به نمایش درمی‌آید، بپردازیم باید بگوییم که این اثر اجتماعی روایتی از مرکز نگهداری زنان کارتن‌خواب در منطقه شوش تهران با نگاهی به فعالیت‌های اجتماعی «سپیده علیزاده» است.

در حقیقت این مستند اجتماعی که اکران‌های منطقه‌ای و رویدادمحور برای آن در نظر گرفته شده است، علاوه بر پرداختن به مصائب زنان آسیب‌دیده، چالش‌های حاشیه‌نشینی و خیابان‌زیستی را در نسبت با سوژه اصلی خود تعریف می‌کند.

این اثر حول شخصیت سپیده علیزاده و یکی از مددجویان سابقش به نام منا است و در کنار موضوع اصلی و پرداختن به شخصیت این دو، به قصه‌هایی از زنان کارتن‌خواب و ترک‌کرده‌های اعتیاد و معرفی الگوهای درست در توانبخشی این افراد می‌پردازد.

در ادامه نظر دو استاد جامعه‌شناس درباره این مستند را می‌خوانیم.

جامعه‌شناسی کف خیابانی‌ست که سپیده علیزاده رفته

احمد بخارایی عضو هیات علمی دانشگاه و جامعه‌شناس پس از تماشای مستند «هیچ‌کس منتظرت نیست» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محسن اسلام‌زاده اظهار کرد: من اهل گریه کردن نیستم اما این مستند به اصطلاح اشکم را درآورد و کار محسن اسلام‌زاده به عنوان سازنده اثر محشر و عجیب بود.

وی ادامه داد: «آنقدر مستند طبیعی از آب درآمده است که انگار همه صحنه‌ها ساخته شده است و به همین دلیل من دائما با خود کلنجار می‌رفتم که این مستند است یا اثری‌ست که سناریو دارد.»

این عضو هیات علمی دانشگاه با بیان اینکه اعتیاد و مصرف انواع مواد مخدر متاسفانه تبدیل به یک نابهنجاری هنجار شده است، افزود: «در جامعه‌ای که بدی‌ها عادی تلقی شود، بهترین وسیله برای پیام‌رسانی و اطلاع از وضعیت جامعه و زیرپوست شهر همین تصویرسازی‌ها و مستندسازی‌هاست چرا که به عنوان آینه تمام‌نمای جامعه عمل می‌کند.»

بخارایی تاکید کرد: «مخاطب مستند «هیچ‌کس منتظرت نیست» با هر گرایش‌و سطح درک و فهمی با تماشای این اثر به خود می‌آید و نمی‌تواند آرام باشد. جنس تصویربرداری و صداگذاری و نوع پرداخت به موضوع و شخصیتی همچون «سپیده علیزاده» که من او را نمی‌شناختم اما به زندگی ایشان عمیق پرداخته شد، به گونه‌ای بود که هر تماشاگری می‌تواند با شخصیت‌های اثر همذات‌پنداری کند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: «این کنشگری‌های فردی و فعالیت‌هایی که سپیده علیزاده انجام می‌دهد، باید رواج داده شود تا منِ جامعه‌شناس یاد بگیرم که جامعه‌شناسی تنها تدریس و کلاس درس نیست بلکه کف خیابانی‌ست که سپیده علیزاده آنجا حضور داشته و حماسه آفریده است.»

تصویر ساخته شده از معتاد باید شکسته شود

بهاره آورینعضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس درباره موضوع مستند «هیچ‌کس منتظرت نیست» که به مساله زنان آسیب دیده‌ می‌پردازد، گفت: «جا انداختن بحث کاهش آسیب به جای آنکه افراد حتما باید مصرف مواد را ترک کنند و چون این اتفاق در اکثر مواد رخ نمی‌دهد به سمت حذف آن‌ها از سطح شهر می‌روند، سخت است.»

وی ادامه داد: «ما نیاز داریم تصویر کسانی را که روزی اعتیاد داشتند اما در حال حاضر بسیار عادی در کنار ما رفت‌وآمد می‌کنند، بازنمایی کنیم. شاید بتوان گفت اینکه سیاستمداران به سمت کاهش آسیب نمی‌روند بدین دلیل است که از آن می‌ترسند و یا تصور می‌کنند که نمی‌توان برای جامعه به اصطلاح جا انداخت که معتاد کسی شبیه ماست و ممکن است روزی هر کدام از ما گرفتار شویم.»

عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه باید از هر نوع تصویرسازی که به از بین بردن شکاف ذهنی کمک می‌کند، استقبال شود، اضافه کرد: «یک شکاف ذهنی بین جامعه با افراد و برعکس وجود دارد که باید کم شود و کار اصلی برای از بین بردن شکاف این است که باید تصویر داشته باشیم. از سوی دیگر تا به صورت مستقیم با زنان آسیب‌دیده تعامل نداشته باشیم، متوجه نمی‌شویم که آن‌ها هم افراد عادی هستند که باید تا زمانی که بخواهند سبک زندگی خود را تغییر دهند، کمکشان کرد.»

بهاره آروین

آروین تاکید کرد: «البته این افراد ممکن است هیچ وقت دلشان نخواهد سبک زندگی خود را تغییر دهند اما حق دارند که از حداقل‌های زندگی انسانی برخوردار باشند و تصور من این است که تنها عرصه هنر می‌تواند این کار را انجام بدهد.»

وی در پایان با بیان اینکه تصویری که از معتاد ساخته شده است باید شکسته شود، ادامه داد: «شاید بتوان گفت فساد و رانت در نهادهای عمومی باعث شده است کار در حوزه اجتماعی به مرحله عمل نرسد و تنها حرف و سخنی درباره آن مطرح شود در حالی که نهادهای خصوصی علاوه بر آنکه کمتر فساد در آن‌ها رخنه کرده است، دوست دارند در این زمینه کار کنند. پس باید پتانسیلی که در جامعه وجود دارد، فعال کنیم و به آن جهت دهیم تا افراد آسیب دیده از اعتیاد زندگی بهتری داشته باشند.»

۵۷۲۴۵