20نکته از ارگونومی درآشپزخانه
دکتر شیوا انصاری پور، کارشناس ارشد و مدرس معماری درباره ارگونومی آشپزخانه به نکات مفیدی اشاره می‌کند که بدین قرار است: جدا از اینکه آشپزخانه ما چقدر لوکس، مدرن و خوش ساخت باشد، آرامش و راحتی آن مهم ترین هدف طراحان داخلی و معماری است. به عبارتی این فضا جزو آن دسته از محیط‌هایی است که راحتی بیش و پیش از زیبایی و چیدمان آن به نظر می‌رسد. دلیل آن میزان زمان حضور افراد منزل و کارکنان آشپزخانه‌های عمومی در آن است. بنابراین پرداختن به بهداشت، ایمنی، سلامت و آسایش آن در طراحی داخلی با رویکرد ارگونومی در اولویت طراحی لحاظ می‌شود.
اصفهان زیبا: دکتر شیوا انصاری پور، کارشناس ارشد و مدرس معماری درباره ارگونومی آشپزخانه به نکات مفیدی اشاره می‌کند که بدین قرار است: جدا از اینکه آشپزخانه ما چقدر لوکس، مدرن و خوش ساخت باشد، آرامش و راحتی آن مهم ترین هدف طراحان داخلی و معماری است. به عبارتی این فضا جزو آن دسته از محیط‌هایی است که راحتی بیش و پیش از زیبایی و چیدمان آن به نظر می‌رسد. دلیل آن میزان زمان حضور افراد منزل و کارکنان آشپزخانه‌های عمومی در آن است. بنابراین پرداختن به بهداشت، ایمنی، سلامت و آسایش آن در طراحی داخلی با رویکرد ارگونومی در اولویت طراحی لحاظ می‌شود.
جداول و ارقام استاندارد فضا و مبلمان براساس مقدمه پیشین براساس ابعاد انسان در حالات ایستا و پویا به دست می‌آید و به عنوان ملاحظات اولیه طراحی لحاظ می‌شود؛ اما از دید ارگونومی فاکتور اندازه فیزیکی‌کافی نبوده و مباحث کیفی دیگری نیز باید به آن افزوده شود.به دلیل تنوع فضایی آشپزخانه‌ها نمی‌توان قانون و قاعده کلی خاصی برای رسیدن به ارگونومی مطرح کرد، ولی بسیاری از ابزار و مبلمان در بیشتر منازل مشترک و مشابهند. به همین جهت در اینجا تنها به چند توصیه مهم اشاره می‌شود تا آشپزخانه‌ای ارگونومیک و موفق داشته باشیم:
نور آشپزخانه مهم ترین نکته روانی تعیین‌کننده
در بازدهی محیط است. ترکیب نور زرد و سفید پیشنهاد می‌شود. همچنین استفاده از روشنایی موضعی محدب در بالای میز کار یا اجاق و سینک در حالتی که زاویه خیره‌کننده نداشته باشد، بهتر از نورهای پراکنده است.
در هنگام کار طولانی مدت در آشپزخانه بر اساس وسعت فضا و امکان حرکت فضایی برای نشستن شامل صندلی یا سکو با ابعاد مناسب(دست کم ارتفاع40 سانتی‌متر) پیش‌بینی شود تا بیش از 10 دقیقه به صورت پیوسته روی پا نایستید. برای جلوگیری از کمردردهای مزمن داشتن پشتی صندلی با زاویه بیش از 90 درجه (100-120) نسبت به نشیمن‌گاه توصیه می‌شود.
جنس کابینت، صندلی و میزهای کار آشپزخانه از مواد قابل شست و شو و زود تمیز‌شونده انتخاب شود تا بعد از کار انرژی زیادی برای تمیز کردن از شما نگیرد و لکه‌پذیر هم نباشد. چوب، ام‌دی‌اف، فلز‌مانند استیل یا انواع روکش‌دار پیشنهاد خوبی است.
استفاده از کابینت و مبلمان هم‌رنگ یا در یک طیف (روشن و تیره یک‌رنگ) مهم است. رنگ به عنوان پس‌زمینه ظروف و وسایل عمل می‌کند و باعث ایجادتنوع بصری و دوری از آشفتگی می‌شود.
استفاده از رنگ‌های گرم روشن(مانند شیری، کرم، قهوه‌ای بسیار روشن، صورتی، نسکافه‌ای روشن) به دلیل ارتباط‌روانی بهتر افراد و امکان چیدن ابزار با ترکیب رنگ‌های مختلف پیشنهاد می‌شود. در درجه دوم استفاده از طیف خنثی(انواع خاکستری‌های گرم و سرد) و روشن توصیه می‌شود.
به کارگیری مصالح با بافت درخشان به دلیل انعکاس نور روی آن معمولا باعث خستگی و خیرگی چشم خصوصا در زمان استفاده زیاد می‌شود. بنابراین استفاده از مصالح مات و نسبتا مات بدون خلل و فرج زیاد که جذب آلودگی زیاد نداشته باشد، مناسب‌تر است.
مثلث کار در آشپزخانه مثلثی با سه راس یخچال، اجاق گاز و سینک ظرفشویی است. طبق استاندارد محیط این مثلث حداکثر هفت متر و هر ضلع آن یعنی فاصله دو‌به‌دو وسایل حداکثر 1/2 متر بیشتر نباشد.
عرض کابینت‌های پایین طبق استانداردهای تعریف شده بین 50-55 سانتی‌متر از دیوار است. اگر عرض کابینت زیاد است، هنگام کار با ظروف و وسایل زیاد خم نشوید و وسایل را نزدیک‌تر به لبه انتهایی آن قرار دهید تا فشار به مهره‌ها و ستون فقرات کاهش یابد.
کابینت‌های بالا برای ظروف کمتر مورد استفاده یا ظروف سبک مناسب‌هستند. با این حال برای جلوگیری از خم شدن و دولا شدن بد نیست یک یا دو کابینت بالا را به ابزار دم دستی اختصاص دهیم تا فشار گردن تا کمر کاهش یابد. در صورت ارتفاع زیاد کابینت حتما از چهارپایه با پایه غیر‌لیز و واشردار استفاده کنید.
کف آشپزخانه حتما از مصالح غیر‌سرنده، مات و بافت‌دار انتخاب شود تا در صورت کثیف بودن یا تردد زیاد در فضا نامطلوب به نظر نیاید و در عین حال قابل شست و شو باشد. بهتر است رنگ کف را نسبت به جداره‌ها کمی تیره‌تر انتخاب کنیم.
چیدمان وسایل در کمد، بوفه و کابینت‌ها بسیار حائز اهمیت است. بهتر است ابزاری که بیشتر استفاده می‌کنید را نزدیک و در ارتفاع بین زانو تا شانه بچینید و از انتخاب ظروف سنگین برای کار روزانه پرهیز کنید. تنها زیبایی و هندسه ابزار برای سلامت جسم کافی نیست.
حداقل ارتفاع میز کار استاندارد 90 سانتی‌متر است. با این حال بسته به کوتاه یا بلند‌قدی افراد می‌توان سطح میز را با سطح دوم بلندتر ساخت و از زیرپایی در کف برای دسترسی به میز استفاده کرد.
دستگیره‌ها یکی از مهم ترین بخش‌های مبلمان آشپزخانه است که به دلیل تعدد استفاده باید راحت، سبک و قابل باز شدن حتی با یک دست باشند و استهلاک نداشته باشند و نیز به‌راحتی تمیز شوند.
در جانمایی مواد‌غذایی دقت کنید مواد نزدیک به اجاق گاز، مایکروفر و منابع حرارتی نباشند. برای دسترسی آسان و زیبایی بیشتر ظروف یک شکل و مشابه و سبک برای ادویه‌جات، حبوبات، مایعات و... تهیه کنید.
برخلاف عادت همیشگی ایستادن طولانی مدت هنگام پخت‌و‌پز، برش و حتی شست و شو مجاور اجاق و سینک، نشستن روی صندلی سبک(مانند چهارپایه فایبرگلاس، چوب و...)با ارتفاع بیشتر از صندلی‌های معمولی(بین 50-70 سانتی‌متر) متناسب با ارتفاع کابینت‌ها موجب اصلاح بدن و فعالیت مفیدتر است.
از داشتن مبلمان و عناصر با لبه تیز و غیر منحنی پرهیز کنید. این موضوع مخصوصا در خصوص کابینت‌های بالا بسیار اهمیت دارد و معمولا موجب آسیب‌های جسمی می‌شود. اگر کابینت‌ها پیش‌ساخته هستند، می‌توان با نصب یا چسباندن نوار چرمی یا لاستیکی یا مشابه آن انحنا و نرمی لازم را فراهم کرد. همین طور استفاده از لامپ‌های رشته‌ای در لبه کابینت و میز باعث دیده شدن بهتر آن می‌شود.
استفاده از شیشه در کابینت و حتی سطح میز باعث احساس سبکی و آرامش بیشتر افراد خصوصا هنگام صرف غذا می‌شود. در‌صورت استفاده باید از مقاومت آن و عدم دسترس کودکان به آن اطمینان یافت.
داشتن یک یا چند گلدان گل طبیعی، یک آینه، فضایی برای پخش موزیک داخل یا مجاور آشپزخانه فضا را طبیعی‌تر و تحمل‌پذیر‌تر می‌سازد.
برای ایجاد نظم مناسب ترجیحا بیشتر وسایل را داخل کابینت، بوفه و کمدها بچینید. وجود ابزار بیرون محیط هم باعث شلوغی ذهن می‌شود و هم در معرض عوامل آلاینده مانند گرد و خاک، دوده و چربی است.
تلاش کنید ظروف با دو دسته را برای کار انتخاب کنید تا مجبور به استفاده از یک دست برای جابه جایی نشوید.