سادگی جاری در معماری اصفهان
معماری اصفهان از عنصر سادگی بیش از هر چیز دیگری سود برده، میدان نقش‌جهان از شکل ساده مستطیل بهره برده و مسجد شیخ لطف‌الله فضایی مربع و ساده با شبستان و گنبد است. احمد امین‌پور، استاد معماری این موضوع را بیشتر شکافته است.
اصفهان امروز- احمد امین پور:
پل خواجو نسبت به پل‌های دیگر زاینده‌رود ویژگی‌های خاصی دارد. در فهم امروزی، پل سازه‌ای است که دو طرف رودخانه را به دلیل مباحث ترافیکی متصل می‌کند، اما پل خواجو چندین عملکرد دارد و در عین این‌که پیاده‌ها از آن می‌گذشته‌اند، محل عبور سواره‌ها با اسب، شتر، گاری و درشکه هم بوده است. سدی روی سازه پل وجود دارد که به کمک آن روی آب، بند می‌بستند تا ذخیره آب برای استفاده‌های تفریحی و قایق‌رانی در پشت‌بند ایجاد شود. این ذخیره آب به‌عنوان محلی برای پرورش ماهی هم استفاده می‌شد. پله‌های سمت شرق پل خواجو به سمت رودخانه هم نوعی فضای شهری برای تفریح و استراحت مردم است. پل خواجو در منتهی‌الیه جنوبی اصفهان قرار داشته و به‌عنوان دروازه ورودی شهر عمل می‌کرده است. درگذشته برای حفظ امنیت شهر، شب‌ها دروازه‌ها را می‌بستند و برای ورود بعضی کالاها به شهر از طریق دروازه‌های آن، عوارض دریافت می‌کردند. ساختمان‌های وسط پل خواجو در طبقه بالا هم شاه‌نشین و محل نشستن حاکم بوده است. درواقع ساختمان واحد این پل، همزمان عملکردهای چند ساختمان را داشته است.
مسجد شیخ لطف‌الله هم با مساجد رایج متفاوت است و برخلاف اکثر آنها، حیاط، مناره و شبستان ستون‌دار ندارد. این مسجد شامل یک فضای بدون ستون واحد، با یک پلان مربعشکل به سمت قبله است که بر اساس زاویه میدان نقش‌جهان، زاویه قبله و جهت ورودی به مسجد طراحی‌شده است. وقتی وارد مسجد می‌شویم، از یک راهرو عبور می‌کنیم تا طبق اصل ایده آل ساخت مسجد، از سمت روبه‌قبله، وارد شبستان شویم. وقتی وارد شبستان می‌شویم، اول‌ازهمه محراب را می‌بینیم. شبستان این مسجد ازنظر حجمی با گنبد یکی است و معمار بدون این‌که فضاهای متعددی ایجاد کند، در فضای واحد زیر گنبد، کل حجم مسجد را شکل داده است. هماهنگی بین فضای معماری، رنگ، طراحی نور، حجم، کتیبه‌ها و متن آنها هم در این مسجد ویژه است.
اهمیت میدان نقش‌جهان هم در این است که درنهایت سادگی طراحی‌شده است. درواقع طراح از یک مستطیل به‌عنوان ساده‌ترین راه استفاده کرده که این موجب شده کسانی که میدان‌های تاریخی و متنوع از جمله میدان رم را دیده‌اند، از دیدن این سادگی، شگفت‌زده شوند. معمار این میدان به‌جای پرداختن به پیچیدگی‌ها و تنوع در پلان، درنهایت سادگی، یک میدان مستطیلشکل، رواق‌هایی تکرارشونده در آن و سه بنای اصلی عالی‌قاپو، مسجد جامع عباسی و مسجد شیخ لطف‌الله را به همراه سردر قیصریه طراحی کرده و به اوج ابتکار و خلاقیت رسیده است. سادگی این میدان، موجب زیبایی آن شده، چراکه در هنر همیشه برای رسیدن به زیبایی، نیاز به پیچیدگی و اجزای زیاد نیست و هنرمندان پخته می‌توانند کاری ساده و زیبا ارائه دهند، همان‌طور که پلان ساده مسجد شیخ لطف‌الله هم شامل یک فضای مربعشکل و یک گنبد بر روی آن است.
رئیس دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان