حسینی: اگر برنده بودیم، نیازی به مذاکره نبود

دیاکو حسینی، کارشناس مسائل بین المللی در گفت و گو با خبرگزاری خبرآنلاین به بررسی جایگزین برای مذاکرات موشکی پرداخته است.

منازعه برجامی ایران و آمریکا در فضای پر ابهامی پیش می رود. ترامپ مذاکره روی برنامه موشکی ایران را شرط تایید برجام می داند و اروپا نیز تمایل دارد در این باره مذاکراتی را با ایران شکل دهد. و این در حالی است که ایران هیچ مذاکره ای را در مورد مسائل دفاعی خود نمی پذیرد. تفاوت نگاه امریکا و اروپا در مورد مذاکره روی مسائل موشکی ایران بر روی چه چیزهایی است؟ آیا باید منتظر گره‌ای باز نشدنی در این باره باشیم یا می توان به فضای گفت و گو و مصالحه امیدوار بود؟ آیا جایگزینی برای مذاکره دربارۀ برنامه موشکی ایران وجود دارد؟ در این باره با دیاکو حسینی، کارشناس مسائل بین المللی و عضو ارشد مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری گفت و گو کرده ایم که در ادامه می‌خوانید:

منازعه برجامی ایران و امریکا در شرایط فعلی را چگونه ارزیابی می کنید؟

همانطور که می دانیم از اولین روزهای رقابت های انتخاباتی آمریکا، دونالد ترامپ نسبت به برجام روی خوش نشان نداده و تا امروز بعد از آنکه دوباره و با اکراه تعلیق تحریم ها را تمدید کرده، صراحتا و بدون هیچ پشتوانه ای پایبندی ایران به برجام را رد کرده است. در این مدت تلاش آمریکا متمرکز بر همراه کردن کشورهای اروپایی در اعمال فشارهای جدید به برنامه های موشکی و سیاست های منطقه ای ایران بوده است و به نظر می رسد به پیشرفت هایی هم رسیده باشد. با وجود آنکه کشورهای اروپایی از زیرسوال بردن برجام توسط ترامپ رضایت ندارند اما امیدوارند که از طریق همراه شدن با او در اعمال فشار به برنامه های موشکی ایران نه تنها سهیم بودن خود را از این نگرانی اعلام کنند بلکه نهایتاً به دستاوردهایی برسند که موجب رضایت ترامپ شده و آمریکا را از خروج از برجام منصرف کند. آنچه در نگاه ایران می باید مورد ارزیابی قرار بگیرد، عدم پایبندی امریکا به برجام است که فارغ از اعلان خروج و یا ماندن امریکا در برجام، امروز به واقعیتی مسجل تبدیل شده است. کاملاً روشن است که آمریکا به طور عملی به برجام پایبند نیست و اراده ای هم برای این پایبندی صرف نظر از نتیجه این فشارها و تبلیغات جدید دیده نمی شود. از طرف دیگر، باید در نظر داشته باشیم که همراهی کشورهایی اروپایی با آمریکا در رابطه با فعالیت های موشکی ایران، بی ارتباط با تلاش آنها در راضی نگه داشتن ترامپ و حفظ برجام نیست.

با این تفاسیر می توان امیدوار بود اولتیماتوم ترامپ نگرانی شدیدی ایجاد نکند و اروپایی ها همچنان در کنار ایران بمانند؟

انتخاب اروپا بین ایران و امریکا نیست. بین قانونمندی در مناسبات بین المللی و دفاع از جایگاه اروپا در آن و یا دامن زدن به بی نظمی های بین المللی است. بدون تردید اروپا حمایتش را از برجام ادامه خواهد داد اما در عین حال بهایی که باید برای این حمایت پرداخت کند، همراهی با امریکا در اعمال فشارهای تازه به ایران است. معمایی که کشورهای اروپایی باید آن را حل کنند، این است که چطور می توانند ضمن فشارهای سیاسی و چه بسا اقتصادی به ایران، مانع از سرایت پیامدهای آن به برجام شوند. به منظور عدم مواجهه با این تنگنا، برای اروپا عاقلانه تر است که از دیپلماسی موشکی با ایران به هدف هدر دادن زمان و دل خوش کنک امریکا در سه سال آینده استفاده کنند.

اروپایی‌ها رغبت بسیاری دارند که با ایران گفت‌وگو داشته باشند. آقای ظریف هم جدیدا در مقاله‌ای به این موضوع اشاره کرده بود که باید یک ترتیبات جدید امنیتی شکل بگیرد. به نظرتان اراده ای از سمت ایران وجود دارد که در مورد نوعی عدم تخاصم منطقه ای گفت و گو شکل گیرد؟

ایران قبل از این هم از گفتگوهای منطقه ای برای پایان دادن به بی اعتمادی ها و منازعات متعاقب آن استقبال کرده بود. البته مقصود ایران در درجه اول گفتگو با کشورهای منطقه و همسایه است که می باید نقش و مسئولیت مهمتری در مسائل این منطقه از جهان داشته باشند. با این وجود در صورتیکه سایر کشورها از جمله کشورهای اروپایی آماده نقش آفرینی های سازنده در مذاکرات احتمالی باشند، ایران دلیلی برای بستن درهای گفتگو با آنها ندارد.

با این حال، تجربه و واقعیت های امروز نشان می دهد که وقتی طرف های غربی از مذاکرات منطقه ای صحبت می کنند، منظورشان محدود کردن نقش ایران در منطقه به سود متحدان سنتی آنهاست. طبیعتاً چنین منطقی نه می تواند آنقدر اعتماد آفرین باشد که ایران را به مذاکرات جدی تشویق کند و نه اساساً امیدی در به نتیجه رسیدن این نوع مذاکرات می دهد. به رغم این ناامیدی از مذاکرات احتمالی، به نظر من وجود مذاکراتی هرچند نه زیاد امیدبخش (حداقل در شرایط حاضر) بهتر از فقدان گفتگوست. البته این برداشتی است که می باید در همه کشورهای کلیدی منطقه شکل بگیرد. به نظر می‌رسد بخشی از تندروترین جریان‌های فکری در منطقه ما هنوز امیدوار هستند که اقدامات دولت ترامپ بتواند ایران را وادار به پذیرش بی قید و شرط خواسته های آنها کند. تا زمانی که این امیدواری واهی وجود دارد، طبعا به ترتیبات منطقه‌ای که موردنظر دکتر ظریف است، نزدیک هم نخواهیم شد. در قدم اول همه کشورهای منطقه باید به این نتیجه برسند که دولت ترامپ توانایی مهار ایران را به شیوه مطلوب آن‌ها و بدون این‌که منجر به یک جنگ فراگیر و دامنگیر در کل منطقه نشود، ندارد و تنها راه‌حل حل مشکلات، پیشنهادی است که آقای ظریف داده‌اند، یعنی ایجاد یک مجمع منطقه‌ای برای شکل‌گیری نظم تازه منطقه.

دلیل نبود رغبت از سوی کشورهای منطقه چیست؟

دو علت است که آن‌ها نسبت به این اراده ایران و نسبت به این پیشنهاد خیلی خوب ایران روی خوش نشان نمی‌دهند. اولی همین است که عرض کردم امیدواری به این‌که ترامپ بتواند ایران را مهار کند. دومی این است که این‌ها به غلط تصور می‌کنند که ایران دست بالا را در نبردهای اخیر نیابتی در منطقه و در سوریه و در یمن دارد؛ و در نتیجه اگر با ایران امروز پای میز مذاکره بنشینند، ناگزیر خواهند بود که امتیازهای بیشتری به ایران واگذار کنند. این تصوری نادرست است و این خیلی مهم است که ما بتوانیم این را به آن‌ها بقبولانیم و آن‌ها آمادگی پذیرش این مسئله را داشته باشند. اگرچه ایران تا به امروز توانسته است نقشه های ژئوپولیتیکی در عراق، لبنان، سوریه و یمن را به هم بزند ولی به معنای این نیست که ایران در وضعیت ایده‌آل در این چهار کشور قرار دارد. هیچیک از این کشورها از ثبات، آرامش و نظم سیاسی پایدار برخوردار نیستند تنها به این دلیل ساده که ایران نمی تواند به تنهایی و بدون کمک گرفتن از سایر کشورهای منطقه این ماموریت بزرگ را خاتمه دهد.

راه‌حل بحران‌های منطقه ما، تنها از طریق گفت‌وگو با کشورهای منطقه و با همه کشورها ممکن است. کشورهای منطقه باید این را بپذیرند که ایران به چنین نتیجه‌ای رسیده و به همین دلیل هم است که آقای ظریف امروز چنین پیشنهاد صریحی را مطرح می‌کند. طبعا اگر ایران خودش را برنده ماجرا می‌دانست، نیازی به مذاکره و پیشنهاد مذاکره نداشت و می‌توانست به همان سیاق سابق برنامه‌های خودش را به جلو ببرد. این پیشنهاد به معنای پذیرش محدودیت‌های نفوذ و قدرت ایران و نیاز ایران به جلب رضایت همسایگان خودش و کم و بیش همه کشورهای منطقه است.