واحدهای کوچک؛ خطرات بزرگ
زمستان ۹۵ و در لابه لای تمام حوادث و اتفاقات، ایران با یک تراژدی بهت‌آور رو به رو شد؛ حادثه پلاسکو بحرانی بود که تهران برای نخستین بار با آن مواجه شده بود، حادثه‌ای آنقدر گسترده و سهمگین که نیروهای آتش نشان به تنهایی توان مقابله با آن را نداشتند.
زمستان ۹۵ و در لابه لای تمام حوادث و اتفاقات، ایران با یک تراژدی بهت‌آور رو به رو شد؛ حادثه پلاسکو بحرانی بود که تهران برای نخستین بار با آن مواجه شده بود، حادثه‌ای آنقدر گسترده و سهمگین که نیروهای آتش نشان به تنهایی توان مقابله با آن را نداشتند.
به گزارش ایمنا، وجود مقادیر زیاد پارچه، نبود پلکان اضطراری، انطباق نداشتن راه خروج با طراحی صحیح، نبود سیستم‌های هشداردهنده اطفاء حریق اتوماتیک، نبود سیستم گرمایش استاندارد و وجود تعداد زیادی کپسول‌های پیک نیکی نقاط منفی برای تیم‌های درگیر این عملیات بود.
وجود قوانین ایمنی می‌تواند به فضای امن در کسب و کار اصناف کمک کند و حوادث چنین محیط‌هایی را به حداقل برساند، این در حالی است که ایمنی برای عده‌ای یک واژه بیگانه است و هنوز بازارهای سنتی، ساختمان‌های تجاری و مغازه‌هایی وجود دارد که هر لحظه می‌تواند به حادثه‌ای شبیه پلاسکو تبدیل شود.
شهریورماه سال ۹۶ «بدری» سخنگوی کمیسیون عمران مجلس نتیجه تحقیقات خود را در ارتباط با حادثه پلاسکو این‌گونه اعلام کرد که: «کوتاهی دستگاه‌های ذی‌ربط مهمترین عامل وقوع این‌گونه حوادث است و شهرداری، وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی تهران همچنین مالک ساختمان و بهره‌برداران که صنوف بوده‌اند، مقصران اصلی این اتفاق بوده و البته شورای شهر و سازمان مدیریت بحران تهران نیز به دلیل نقص و ابهام در قوانین کوتاهی کرده اند که باید برای اصلاح قوانین اقدام شود تا برداشت‌های شخصی از قانون صورت نگیرد.»
این در حالی است که به علت همین قصور و عدم اجرای قوانین بارها شاهد وقوع چنین حوادثی در شهر اصفهان نیز بوده ایم، ۲۱ مهرماه ۱۳۹۶ سرای اعتدالیه در بازار حکیم، کمتر از دو ماه بعد بازار ریسمان در محور بازار قدیم اصفهان دچار حریق شدند، البته اگر آتش سوزی سرای سماورسازان بازار قیصریه در سال ۸۶ و آتش سوزی خردادماه امسال در منطقه صنعتی امیر کبیر را به این لیست اضافه کنیم، متوجه می‌شویم ارتباط مناسبی بین صنوف و کسبه اصفهان با آتش نشانی وجود ندارد.
استعلام ایمنی صنوف از آتش نشانی، افزایش ایمنی در سطح شهر
مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اصفهان در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تاکید بر استعلام گرفتن تمام کاربری‌های تجاری در ابعاد کوچک، متوسط و بزرگ به این علت انجام می‌شود که بسیاری از نکات اولیه ایمنی در زمان ساخت و تجهیز این کاربری‌ها در نظر گرفته نمی‌شود و می‌تواند یک اتفاق کوچک تبدیل به فاجعه‌ای در از دست رفتن جان و مال افراد حاضر در محل شود.
محسن گلابی اظهار می‌کند: وجود مواد قابل اشتعال در محیط‌های تجاری، حضور شهروندان جهت خرید، وجود تجهیزات ضروری همچون گاز و فرهای بزرگ برقی، گازی و ...، بخاری جهت گرمایش محل، برق‌کشی‌های بسیار زیاد و یا استفاده از برق با فشار بالا، بالابرهای برقی غیراستاندارد، همجواری حرارت با مواد قابل اشتعال و ... همگی می‌تواند در صورت رعایت نکردن ایمنی، یک عامل ایجاد کننده حادثه و یا آتش سوزی بزرگ باشد.
وی ادامه می‌دهد: به دلیل موارد ذکر شده و تجربه‌های صورت گرفته، سازمان آتش نشانی همواره تاکید بر استعلام ایمنی برای تمام کسب و کارهای کوچک، متوسط و بزرگ دارد، چرا که این امر گرچه درآمد مالی برای سازمان ندارد، اما ضروری است، زیرا پیشگیری از حادثه و تامین ایمنی جامعه، وظیفه اصلی آتش نشانی است.
مدیرعامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اصفهان اضافه می‌کند: در حال حاضر از منظر قانون نظام صنفی، ماده ۱۷ این قانون افراد صنفی را مکلف کرده برای دریافت استعلام ایمنی از آتش نشانی برای مجتمع‌های تجاری بزرگ اقدام شود و بند «ح» ماده ۳۰ همین قانون نیز بر ایجاد تسهیلات لازم جهت آموزش ایمنی شاغلان در مراکز تجاری تاکید کرده است .
وی با تاکید بر اینکه تمام اتحادیه‌ها در زمان صدور پروانه کسب باید از آتش نشانی، ایمن بودن محل کسب و کار را استعلام کنند، اظهار می‌کند: در این خصوص تلاش می‌کنیم در یک همکاری دوسویه با اتاق اصناف، به تمام صاحبان کسب و کار ابلاغ کنیم که دریافت پروانه کسب، بدون تاییدیه از آتش نشانی امکان‌پذیر نخواهد بود.
گلابی ادامه می‌دهد: اهمیت استعلام ایمنی محل کسب از آتش نشانی به این دلیل است که در واحد صنفی شهروندان زیادی برای خرید و تجارت رفت و آمد دارند، بنابراین آتش‌نشانی مکلف است ایمنی محل را برقرار و موارد ایمنی را به صاحب مغازه گوشزد کند .
وی با بیان اینکه با تعامل می‌توان فضای ایمن را برای شهروندان ایجاد کرد، اضافه می‌کند: فضایی که برای جان مردم ایجاد می شود، باید ایمن باشد؛ البته تنها هنگام دریافت پروانه کسب یا پایان کار برای پروانه های ساختمانی، رعایت موارد ایمنی مورد تاکید نیست، بلکه متصدیان واحدهای صنفی یا بهره برداران ساختمان‌های مسکونی و تجاری باید هر چند ماه یکبار امکانات ایمنی ایجاد شده در محل کسب و کار یا سکونت را کنترل و از سالم بودن آنها اطمینان پیدا کنند .
مدیرعامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اصفهان با بیان اینکه مبحث سوم مقررات ملی ساختمان در خصوص حفظ ساختمان‌ها در برابر حریق، صریحاً اعلام کرده هر جا که ایمنی همگانی مطرح باشد، مقام قانونی مسئول، سازمان آتش نشانی است، اضافه می‌کند: به همین دلیل اگر واحد صنفی از نظر ایمنی حادثه‌ساز باشد، سازمان آتش نشانی مراتب را در اسرع زمان به دادستانی اصفهان اطلاع می‌دهد و بنا به دستوری که دادستان صادر کرده، رفتار می‌کند .
گلابی ادامه می دهد: در حال حاضر واحدهای بزرگ تجاری شهر از سوی آتش نشانی نظارت می‌شوند، اما برای پروانه کسب واحدهای کوچک استعلامی از سازمان آتش‌نشانی انجام نمی‌شود .
وی در پاسخ به این سؤال که تاکنون برای ایمن‌سازی بازارهای سنتی شهر چه اقدامی انجام شده است؟ می‌گوید: اماکن و معابر بازارهای شهر اصفهان از نظر عرض گذر قابلیت عبور وسایل اطفائیه بزرگ و سنگین را ندارد، حتی خودروهای اطفائیه سبک نیز به سختی می‌تواند وارد این بازارها و معابر شود، از این رو شیرهای «هیدرانت»، کپسول‌های اطفائیه و فایر باکس‌ها در قسمت‌های مختلف بازارهای اصفهان قرار داده شده است .
مدیرعامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اصفهان تصریح می‌کند: پیشنهاد ما به انجمن اسلامی بازار و هیئت مدیره مجتمع‌های تجاری در سراها و بازارها این است که قسمت‌هایی از بازار را در اختیار سازمان آتش نشانی قرار دهند تا تجهیزات اطفائیه آتش نشانی در آن قرار گیرد تا در صورت وقوع حادثه امکان واکنش سریع وجود داشته باشد.
وی تاکید می‌کند: در بازارهای شهر، صنوف باید حداقل‌های ایمنی را رعایت کنند و چنان‌چه محل کسب و کار استحکام لازم را ندارد، باید سازه محل را تقویت و در استفاده از پریزها و فیوزها دقت کنند، زیرا اکثر حریق در بافت بازارها بر اثر اتصالی برق و استفاده غیراستاندارد از کلید و پریزها اتفاق می‌افتد.
فراتر از قانون عمل نمی‌کنیم
رییس اتاق اصناف استان اصفهان به عنوان متولی اصلی صنوف استان در پاسخ به این سؤال که چرا الحاقات قانون نظام صنفی در خصوص مکلف بودن کسبه به انجام قوانین و مقررات ایمنی به درستی اجرا نمی‌شود و افراد بدون دریافت مجوزهای ایمنی می‌توانند مشغول فعالیت شود، اظهار می‌کند: قانون نظام صنفی شرح وظایف اصناف را تعیین کرده است، ماده ۱۷ این قانون هر صنفی را ملزم به رعایت مباحث ایمنی و دریافت استعلام از آتش نشانی حتی استاندارد و ... کرده، حال اگر اتحادیه‌ای تخلف کرده باشد، برخوردهای لازم انجام خواهد شد.
رسول جهانگیری تاکید می‌کند: پس از حادثه غمبار پلاسکو، اتاق اصناف اصفهان به تمام مجموعه‌های تجاری اداری آموزش و ابلاغ دستورالعمل‌های ایمنی را در قالب ماده ۱۷ قانون نظام صنفی انجام دادیم.
وی با بیان اینکه تا مجوز از سوی آتش‌نشانی در خصوص ایمنی محل کسب و کار نباشد، اقدامی برای صدور پروانه کسب واحدهای صنفی انجام نمی‌شود، می‌گوید: ملاک عمل ما قانون نظام صنفی است و از آن عدول نخواهیم کرد.
رییس اتاق اصناف استان اصفهان ادامه می‌دهد: در حیطه قوانین نظام صنفی و فراتر از آن در سایه تعامل برای تامین امنیت مردم، تعامل خوبی با سازمان آتش نشانی داریم، زیرا بر این باور هستیم که تامین ایمنی درسایه تعامل ایجاد می‌شود.
وی با بیان اینکه تبصره سه ماده ۳۰ قانون نظام صنفی تاکید می‌کند اتحادیه‌ها باید برنامه‌ریزی استراتژی برای ایمنی جامعه اصناف داشته باشند، در خصوص تعیین برنامه استراتژیک می‌گوید: ما نمی‌توانیم فراتر از قانون عمل کنیم، اما گاهی برای تأمین امنیت مردم پای خود را فراتر از قانون گذاشته‌ایم، هر چند ایمنی ساختمان وظیفه شهرداری است و وقتی برای ساختمانی پایان ساخت صادر می‌کند، بدان معناست که تمام موارد ایمنی در آن رعایت شده است.
جهانگیری با بیان اینکه تاکنون جلساتی برای هیئت مدیره بیش از ۱۰۰ مجموعه تجاری و اداری سطح شهر با آتش‌نشانی و نیروی انتظامی برگزار و موارد ایمنی گوشزد شده است، تصریح می‌کند: ما خارج از قانون نمی‌توانیم تمام کسبه را در کاغذبازی اداری گرفتار و استعلامی به استعلام‌های آنها اضافه کنیم، بی شک در حال حاضر دغدغه آتش‌نشانی واحدهای بزرگ است چرا که یک واحد کوچک نیاز به استعلام ندارد و بر اساس قانون نمی‌توانیم آن را مجبور به استعلام از آتش نشانی کنیم.
وی اضافه می‌کند: در قانون نظام صنفی مشاغل تعریف شده و نظر قانون‌گذار این است که فضای کسب و کار تسهیل شود نه اینکه گره‌ای به مشکلات آنها اضافه کنیم، البته واحدهای کوچکی که با مواد آتش زا و قابل اشتعال سرو کار دارند، بدون استثنا باید از آتش نشانی استعلام ایمنی دریافت کنند، اما واحدهای کسبی که نیاز به استعلام ندارد، یک مرحله به مراحل دریافت پروانه آنها اضافه نمی‌کنیم.
رییس اتاق اصناف استان اصفهان تصریح می‌کند: متولیان تدوین برنامه استراتژیک افراد دیگری هستند، ما مجری قوانین هستیم و نمی‌توانیم قوانین جدیدی ایجاد و جلوی کسب و کار را بگیریم.
تشکیل کارگروه ویژه برای افزایش ایمنی صنوف
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در پاسخ به این سؤال که با توجه به وجود طولانی‌ترین بازارها در اصفهان و بی‌سابقه نبودن حوادث آتش سوزی در آنها، مدیریت بحران برای ایمن‌سازی بازارها چه اقدامی انجام داده است؟ می‌گوید: مدیریت بحران هماهنگ کننده دستگاه‌های امدادی است تا وظایف خود را به درستی انجام دهند.
منصور شیشه‌فروش با اشاره به تشکیل کارگروه ویژه‌ای از دو سال برای افزایش ایمنی صنوف، ادامه می‌دهد: با همکاری سازمان میراث فرهنگی و بخش های اجرایی و صنوف، از تمام صنوف بازار بازدید، بررسی‌های لازم انجام و بانک اطلاعاتی تهیه می‌شود، البته میراث فرهنگی برای ترمیم سقف بازارهای اصفهان با همکاری شهرداری اقدام کرده است.
وی اظهارمی‌کند: اتاق اصناف موظف است در زمینه اعلام مباحث ایمنی و کوتاهی‌های احتمالی اقدام کند، همچنین حوزه معاونت شهرسازی شهرداری با همکاری سازمان آتش نشانی اقدامات خوبی انجام داده و هر ماه از نظر ایمنی موارد را شناسایی و به صاحبان مشاغل اطلاع می‌دهد تا نسبت به اصلاح نواقص اقدام شود.
به گزارش ایمنا ، نبود اهرم قانونی برای استعلام ایمنی ایجاد واحدهای صنفی کوچک یک چالش مهم است، به نظر می‌رسد مدیریت بحران باید وارد عمل شده و علاوه بر تعیین دستورالعمل‌های استانی، قانون‌مندشدن آن را از طریق نمایندگان مجلس شورای اسلامی پیگیری کند.